کلام الهي در بيان شاعران پارسي گوي
نويسنده: علي خوشه چرخ آراني
قرآن کريم آيات نوربخش خداي رحمن و رحيم است که زمزم زلال معارفش حبيب قلوب عاشقان و انيس نفوس عارفان و بسان آينه اي بي زنگار و زداينده ي تمامي ناپاکي و خبايث است. ادبيات فارسي با اين کتاب الهي ارتباط لاينفک و جدايي ناپذيري دارد به گونه اي که با تورقي بر ديوان تمامي شاعران فارسي گوي به اين نکته ظريف خواهيم رسيد که تمامي آنان کوشيده اند براي ارزش بخشيدن به کلام خود وحتي به قصد تيمن و تبرک کلام خويش را در قالب تلميح، اقتباس، ارسال المثل و... با آيات نوربخش قرآن مبين مزين سازند چرا که يقين قلبي دارند که هيچ کلامي به غير از کلام وحي بر معنويت و جذابيت کلام آنها نخواهد افزود به گونه اي که مي توان ادعا نمود که پژواک تأثير ادبيات هيچ يک از ملل غير مسلمان از کتب آسماني شان به اندازه قرآن در نزد شاعران و نويسندگان شان مشهود و ملموس نيست و شايد بتوان يکي از بزرگترين و پرافتخارترين ويژگي ادب فارسي را اثر پذيري کامل از قرآن عظيم دانست.
آنگاه که آيات نخستين وحي در بيست و هفتمين روز ماه رجب و در غار مقدس حرا در سرآغاز نزول تدريجي قرآن بر قلب نازنين پيامبر اعظم(ص)نازل شد-نه تنها نجات بخش قوم عرب بلکه درفش و رايت ظفر نمودن آزادي، عدالت، مساوات و اخوت-همان معبود و مسجود ابدي و سرمدي و نياز اساسي نوع بشري-را در هر کجا که مسلمين به فتوحاتي نايل مي آمدند؛ مي افراشت و ملت ها و اقوام از دل و جان اين شرع شريف و کيش حنيف را مي پذيرفتند و اين آيين الهي که با روح و سرشت پاک آدمي همراه بود؛ در ضماير و سراير رسوخ کرد و تمامي جوانب زندگاني از جمله ادبيات آنان را نيز تحت تأثير قرار داد.
شاعران فارسي گوي نيز آنگاه که دين مبين اسلام در پهن دشت کشور ما سايه افکند از اين کتاب تأثيرمضاعف يافتند و در ادبيات فراواني قداست و حرمت اين کتاب آسماني را به مخاطبان گوشزد نمودند چرا که قرآن را مستجمع جميع صفات و شافي دردها مي دانستند و در هنگامه ها و بحبوحه هاي سخت و صعب دوران بهترين ملجا و مامن را توسل و تمسک بر اين حصن حصين الهي به حساب مي آوردند "فيه شفاء المستشفي و کفايه ي المکتفي؛ در قرآن شفا براي شفاطلبان و کفايت براي نيازمندان است" (خطبه 152-نهج البلاغه)
به هر دردي فرستاد او طبيب حاذق و درمان
چو نازل کرد بر ختم رسل از لطف قرآن را
قرآن کريم اعجاز جاويد نبوي و قانون سعادت انسان و جوامع انساني براي همه اعصار و ناظر به زندگي فردي و اجتماعي انسانها و کاملترين و موثق ترين سندي است که مي توان با کمال اطمينان و در نهايت ايقان به آن تکيه کرد چرا که همگان به عيان مي بينند که قرآن کتاب زندگي و آيه هاي آن آيه هاي حرکت و آموزه هاي نظري و عملي آن، همخوان و موافق با فطرت و ذات هر انسان است و بسان ستاره منور و ازهري است که در آن غروب نيست و پرتو نورش همه جايي و براي همه کس است."ثم انزل الله عليه الکتاب نور الا يطفئوا مصابيحه و سراجالا يخبوا توقده و بحرا لا يدرک قعره و منهاجا لا يضل نهجه؛ پس پروردگار قرآن را که فروغ جاودانه است نازل کرد چراغي که افروختگي آن زوال ندارد و شعله وري آن پاياني نمي يابد، دريايي است که دست غواض به قعر آن نرسد و شاهراهي است که گمراهي در آن وجود ندارد. "(خطبه 198)
کتاب ايزد است اي مرد دانا معدن حکمت
که تا عالم به پاي است اندرين معني همي پايد
قرآن کريم ضامن سعادت دنيا و عقبي و معنويت انسانها از شيطان است زيرا هدف نهايي و غايي هر انسان کامل رسيدن به سعادت و خوشبختي است و طبيعي است که حصول اين هدف در سايه برنامه اي مدون امکان پذير است و بهترين برنامه مدون طراحي شده از جانب خداوند قرآن کريم و عمل به آموزه ها و فرامين لا يتغير آن است. پيامبر اکرم (ص) فرمودند: اگر زندگي سعادتمندان و مرگ شهيدان و نجات روز قيامت و سايه ي خنک روز داغ محشر و هدايت روز گمراهي را طلب مي کنيد به قرآن رجوع کنيد که قرآن کلام خداي مهربان و عامل حفظ شما از وسوسه هاي شيطاني و مايه ي سنگيني اعمال شماست.
کس را که حسن عمل بيشتر
به درگاه حق منزلت بيشتر
(سعدي)
از حاصل کار اين جهاني کردن
مي کن زبهي آن چه تواني کردن
زيرا همه عمرت به دمي موقوف است
پيداست به يک دم چه تواني کردن
(مولوي)
مومنان و خداپرستان قرآن را همراه با تاني، تفکر، تدبر، تعقل و تدبير قرائت مي کنند و گاهي در اثر تعميق در آيات، دل آنان اندوهگين و خوفناک مي شود و از طريق قرائت قرآن و صوت زيباي آن دردهاي باطني خويش را درمان مي کنند زيرا"قرآن خواني شبانه و سحرانسان را به مقامي در خور ستايش و محمود مي رساند" (سوره اسراء/78)
همه شب تا سحر آن عشق بازان
ز شوق دوست چون شمع گدازان
کنند اجزاء قرآن را تلاوت
به ترتيب و تفکر وز درايت
کنند از فکر در آيات قرآن
هزاران درد جان خويش درمان
کتاب عشق قرآن است درياب
صحيفه سرسبحان است درياب
مي شيرين پاک آسمان است
زقرآن جو که تاک آسمان است
شهود غيبي و غيب شهود است
صعود قوسي و قوس صعود است
خوشا آنان که شب زين دفتر عشق
همي خوانند نام دلبر عشق
خوشا آنان که هرشب تا سحرگاه
بدين خوش نغمه از دل بر کننده آه
منبع:مجله راه قرآن شماره 22 /س
آنگاه که آيات نخستين وحي در بيست و هفتمين روز ماه رجب و در غار مقدس حرا در سرآغاز نزول تدريجي قرآن بر قلب نازنين پيامبر اعظم(ص)نازل شد-نه تنها نجات بخش قوم عرب بلکه درفش و رايت ظفر نمودن آزادي، عدالت، مساوات و اخوت-همان معبود و مسجود ابدي و سرمدي و نياز اساسي نوع بشري-را در هر کجا که مسلمين به فتوحاتي نايل مي آمدند؛ مي افراشت و ملت ها و اقوام از دل و جان اين شرع شريف و کيش حنيف را مي پذيرفتند و اين آيين الهي که با روح و سرشت پاک آدمي همراه بود؛ در ضماير و سراير رسوخ کرد و تمامي جوانب زندگاني از جمله ادبيات آنان را نيز تحت تأثير قرار داد.
شاعران فارسي گوي نيز آنگاه که دين مبين اسلام در پهن دشت کشور ما سايه افکند از اين کتاب تأثيرمضاعف يافتند و در ادبيات فراواني قداست و حرمت اين کتاب آسماني را به مخاطبان گوشزد نمودند چرا که قرآن را مستجمع جميع صفات و شافي دردها مي دانستند و در هنگامه ها و بحبوحه هاي سخت و صعب دوران بهترين ملجا و مامن را توسل و تمسک بر اين حصن حصين الهي به حساب مي آوردند "فيه شفاء المستشفي و کفايه ي المکتفي؛ در قرآن شفا براي شفاطلبان و کفايت براي نيازمندان است" (خطبه 152-نهج البلاغه)
به هر دردي فرستاد او طبيب حاذق و درمان
چو نازل کرد بر ختم رسل از لطف قرآن را
قرآن کريم اعجاز جاويد نبوي و قانون سعادت انسان و جوامع انساني براي همه اعصار و ناظر به زندگي فردي و اجتماعي انسانها و کاملترين و موثق ترين سندي است که مي توان با کمال اطمينان و در نهايت ايقان به آن تکيه کرد چرا که همگان به عيان مي بينند که قرآن کتاب زندگي و آيه هاي آن آيه هاي حرکت و آموزه هاي نظري و عملي آن، همخوان و موافق با فطرت و ذات هر انسان است و بسان ستاره منور و ازهري است که در آن غروب نيست و پرتو نورش همه جايي و براي همه کس است."ثم انزل الله عليه الکتاب نور الا يطفئوا مصابيحه و سراجالا يخبوا توقده و بحرا لا يدرک قعره و منهاجا لا يضل نهجه؛ پس پروردگار قرآن را که فروغ جاودانه است نازل کرد چراغي که افروختگي آن زوال ندارد و شعله وري آن پاياني نمي يابد، دريايي است که دست غواض به قعر آن نرسد و شاهراهي است که گمراهي در آن وجود ندارد. "(خطبه 198)
کتاب ايزد است اي مرد دانا معدن حکمت
که تا عالم به پاي است اندرين معني همي پايد
قرآن کريم ضامن سعادت دنيا و عقبي و معنويت انسانها از شيطان است زيرا هدف نهايي و غايي هر انسان کامل رسيدن به سعادت و خوشبختي است و طبيعي است که حصول اين هدف در سايه برنامه اي مدون امکان پذير است و بهترين برنامه مدون طراحي شده از جانب خداوند قرآن کريم و عمل به آموزه ها و فرامين لا يتغير آن است. پيامبر اکرم (ص) فرمودند: اگر زندگي سعادتمندان و مرگ شهيدان و نجات روز قيامت و سايه ي خنک روز داغ محشر و هدايت روز گمراهي را طلب مي کنيد به قرآن رجوع کنيد که قرآن کلام خداي مهربان و عامل حفظ شما از وسوسه هاي شيطاني و مايه ي سنگيني اعمال شماست.
کس را که حسن عمل بيشتر
به درگاه حق منزلت بيشتر
(سعدي)
از حاصل کار اين جهاني کردن
مي کن زبهي آن چه تواني کردن
زيرا همه عمرت به دمي موقوف است
پيداست به يک دم چه تواني کردن
(مولوي)
مومنان و خداپرستان قرآن را همراه با تاني، تفکر، تدبر، تعقل و تدبير قرائت مي کنند و گاهي در اثر تعميق در آيات، دل آنان اندوهگين و خوفناک مي شود و از طريق قرائت قرآن و صوت زيباي آن دردهاي باطني خويش را درمان مي کنند زيرا"قرآن خواني شبانه و سحرانسان را به مقامي در خور ستايش و محمود مي رساند" (سوره اسراء/78)
همه شب تا سحر آن عشق بازان
ز شوق دوست چون شمع گدازان
کنند اجزاء قرآن را تلاوت
به ترتيب و تفکر وز درايت
کنند از فکر در آيات قرآن
هزاران درد جان خويش درمان
کتاب عشق قرآن است درياب
صحيفه سرسبحان است درياب
مي شيرين پاک آسمان است
زقرآن جو که تاک آسمان است
شهود غيبي و غيب شهود است
صعود قوسي و قوس صعود است
خوشا آنان که شب زين دفتر عشق
همي خوانند نام دلبر عشق
خوشا آنان که هرشب تا سحرگاه
بدين خوش نغمه از دل بر کننده آه
منبع:مجله راه قرآن شماره 22 /س
