نگاهی کوتاه به دستگاه تنفسی بدن انسان
بارها شده است که در خیابانی شلوغ و پر ترافیک، سرفه‌ای کرده‌اید و شیشه‌ی ماشین را کاملا بسته‌اید و یا اگر عابر پیاده بودید، هنگام عبور از خیابان و از میان ماشین‌ها دستتان را جلوی دهان گرفته‌اید تا از ورود دود و آلودگی جلوگیری کنید.
بارها شده است که وقتی به طبیعت پر درخت و هوای پاک رسیده‌اید، چشم‌هایتان را برای لحظه‌ای بسته‌اید و نفسی عمیق کشیده‌اید و ریه‌هایتان را پر از خنکی اکسیژن کرده‌اید.
چیزی که ما را گاه از یک فضای پراسترس نجات می‌دهد، یک نفس عمیق است. و چیزی که ما را گاه خسته و کم طاقت می‌کند تنفس در هوای گرفته و کم اکسیژن است.
دستگاه تنفسی ما یکی از عجیب و جالب‌ترین بخش‌های بدن ماست. آیا می‌دانید چطور این سیستم کار می‌کند؟
1) تنفس از کجا تا کجا؟
هر دستگاهی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. دستگاه تنفسی ما نیز از دو بخش اصلی تشکیل شده. بخش اول راه‌های هوایی است.
راه‌های هوایی، هوایی که ما نفس می‌کشیم را گرم و مرطوب می‌کند و اگر در هوا ذرات و مواد آلوده وجود داشت، آن را تمیز و ضد عفونی می‌کند. بینی و حلق و نای جزو راه‌هایی است که هوا از آن عبور کرده تا به ریه برسد.
بخش دوم دستگاه تنفسی، ریه است. ریه‌ها مسئول گرفتن گاز کربن دی اکسید از خون و دادن اکسیژن به خون هستند. گاز کربن دی اکسید برای بدن انسان مفید نیست؛ اما همین گاز را گیاهان مصرف کرده و اکسیژن تولید می‌کنند. به خونی که کربن دی اکسید داشته باشد، خون تیره می‌گویند. اگر کتاب‌های علمی و نقشه‌های بدن را نگاه کنید بخش‌هایی که رگ‌ها خون تیره دارند، به رنگ آبی و رگ‌های اکسیژن‌دار با رنگ قرمز نشان داده شده است.
2)بادکنکی که پر وخالی می‌شود.
ریه‌ها خیلی انعطاف پذیر هستند. به روایت زیست پزشکان خاصیت ارتجاعی دارند. فنر هم خاصیت ارتجاعی دارد. وقتی فنر را فشرده یا کشیده و رها می‌کنیم، بعد از مدتی بدون اینکه ما دخالتی در کار فنر داشته باشیم، فنر به شکل اول خود بر می‌گردد.
ما به صورت ارادی، عضلات سینه مان را منقبض می‌کنیم و ریه‌ها بازتر می‌شوند و بعد هوا به درون ریه‌ها فرستاده می‌شوند.
بعد از عمل دم که همان فرستادن هوا به ریه‌هاست، قفسه سینه بدون دخالت ارادی ما به حالت اول برمی‌گردد و دیوار ریه‌ها روی هم می‌افتند، درست مثل بادکنکی که بادش خالی شده است.
3)چقدر تند تند نفس می‌کشی، آرومتر!
وقتی مسیری را می‌دوید، مثلا زمانی که به مدرسه دیر می‌رسید. یا وقتی خواب ترسناکی می‌بینید و به شدت بیدار می‌شوید، می‌بینید که در حال تندتند نفس کشیدن هستید. سرعت تنفس یکی از معیارهای سلامت بدن ماست و به وضعیت سلامت ما مرتبط است. البته بین آدم‌ها با جثه‌ها و سن‌های مختلف، سرعت تنفس هم فرق می‌کند. مثلا نوزادان خیلی سریع نفس می‌کشند. در پستانداران هرچقدر جثه کوچکتر و ریزه میزه‌تر باشد، سرعت تنفس هم بیشتر است. مثلا موش از فیل تندتر نفس می‌کشد.
4)نفس‌هایی که در خواب می‌کشیم
وقتی در هوای پاک هستیم، نفس‌هایمان عمیق و آرام است. وقتی در هوای پردود و گرد و غبار هستیم، نفس‌های کوتاه و کم عمق داریم. در شرایط مختلف، خودمان تصمیم می‌گیریم که در هر جا چگونه نفس بکشیم؛ اما هنگام خواب دیگر اراده‌ای روی تنفس‌مان نداریم. برای کنترل تنفس هنگام خواب، مغز یک مجموعه از گیرنده‌ها را فعال می‌کند تا ببیند چقدر بدن ما گاز کربن دی اکسید دارد و به سیستم تنفسی دستورات لازم را می‌دهد؛ اما این کارها نسبت به حالت بیداری قدرت کمتری دارد و تنفس بی‌نظم‌تر است. برای همین گاهی در خواب کنترل تنفس‌مان از دست می‌رود و ناگهان با احساس خفگی از خواب بیدار می‌شویم. به این حالت آپنه می‌گویند.
5)ابزارهایی که به کمک تنفس می‌آیند
این که ما چندبار در دقیقه ریه‌هایمان را پر از هوا می‌کنیم و سپس خالی می‌کنیم. اینکه با هر بار تنفس چه مقدار هوا را درون بدنمان می‌کنیم و دانستن این که ریه‌های ما توانایی نگه داشتن چه مقدار هوا را در خود دارد به پزشکان کمک می‌کند تا بفهمند دستگاه تنفسی ما چه مشکلی دارد.
اسپیرومتر دستگاهی است که این مقادیر را اندازه‌گیری می‌کند. این دستگاه شبیه یک لوله‌ی خرطومی شکل است که به بیمار داده می‌شود تا در آن نفس بکشد. گاهی نفس‌های معمولی و گاهی هم عمیق. و بعد حجم و تعداد دفعات را حساب می‌کنند. افرادی هم که برای انجام عمل‌های بیهوشی، با داروها بیهوش می‌شوند دیگر قادر به نفس کشیدن نیستند. برای همین از دستگاه‌هایی استفاده می‌کنند که عمل نفس کشیدن را به صورت مصنوعی انجام دهد.
حرف آخر
هر بخش از بدن انسان، خودش از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. کار بدن انسان آنقدر ظریف و پیچیده است که وقتی به نحوه‌ی عملکردش فکر می‌کنیم، ناخودآگاه پر از حس احترام و دوست داشتن بدنمان می‌شویم. حداقل کاری که می‌توانیم برای این بدن پر از عجایب انجام بدهیم، این است که به خوبی از آن مراقبت کنیم و مانند یک چیز گران قیمت و ارزشمند از آن استفاده کنیم.
شما ارزشمندترین وسایلتان را چگونه و در چه جاهایی استفاده می‌کنید؟
بارها شده است که وقتی به طبیعت پر درخت و هوای پاک رسیده‌اید، چشم‌هایتان را برای لحظه‌ای بسته‌اید و نفسی عمیق کشیده‌اید و ریه‌هایتان را پر از خنکی اکسیژن کرده‌اید.
چیزی که ما را گاه از یک فضای پراسترس نجات می‌دهد، یک نفس عمیق است. و چیزی که ما را گاه خسته و کم طاقت می‌کند تنفس در هوای گرفته و کم اکسیژن است.
دستگاه تنفسی ما یکی از عجیب و جالب‌ترین بخش‌های بدن ماست. آیا می‌دانید چطور این سیستم کار می‌کند؟
1) تنفس از کجا تا کجا؟
هر دستگاهی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. دستگاه تنفسی ما نیز از دو بخش اصلی تشکیل شده. بخش اول راه‌های هوایی است.
راه‌های هوایی، هوایی که ما نفس می‌کشیم را گرم و مرطوب می‌کند و اگر در هوا ذرات و مواد آلوده وجود داشت، آن را تمیز و ضد عفونی می‌کند. بینی و حلق و نای جزو راه‌هایی است که هوا از آن عبور کرده تا به ریه برسد.
بخش دوم دستگاه تنفسی، ریه است. ریه‌ها مسئول گرفتن گاز کربن دی اکسید از خون و دادن اکسیژن به خون هستند. گاز کربن دی اکسید برای بدن انسان مفید نیست؛ اما همین گاز را گیاهان مصرف کرده و اکسیژن تولید می‌کنند. به خونی که کربن دی اکسید داشته باشد، خون تیره می‌گویند. اگر کتاب‌های علمی و نقشه‌های بدن را نگاه کنید بخش‌هایی که رگ‌ها خون تیره دارند، به رنگ آبی و رگ‌های اکسیژن‌دار با رنگ قرمز نشان داده شده است.
2)بادکنکی که پر وخالی می‌شود.
ریه‌ها خیلی انعطاف پذیر هستند. به روایت زیست پزشکان خاصیت ارتجاعی دارند. فنر هم خاصیت ارتجاعی دارد. وقتی فنر را فشرده یا کشیده و رها می‌کنیم، بعد از مدتی بدون اینکه ما دخالتی در کار فنر داشته باشیم، فنر به شکل اول خود بر می‌گردد.
ما به صورت ارادی، عضلات سینه مان را منقبض می‌کنیم و ریه‌ها بازتر می‌شوند و بعد هوا به درون ریه‌ها فرستاده می‌شوند.
بعد از عمل دم که همان فرستادن هوا به ریه‌هاست، قفسه سینه بدون دخالت ارادی ما به حالت اول برمی‌گردد و دیوار ریه‌ها روی هم می‌افتند، درست مثل بادکنکی که بادش خالی شده است.
3)چقدر تند تند نفس می‌کشی، آرومتر!
وقتی مسیری را می‌دوید، مثلا زمانی که به مدرسه دیر می‌رسید. یا وقتی خواب ترسناکی می‌بینید و به شدت بیدار می‌شوید، می‌بینید که در حال تندتند نفس کشیدن هستید. سرعت تنفس یکی از معیارهای سلامت بدن ماست و به وضعیت سلامت ما مرتبط است. البته بین آدم‌ها با جثه‌ها و سن‌های مختلف، سرعت تنفس هم فرق می‌کند. مثلا نوزادان خیلی سریع نفس می‌کشند. در پستانداران هرچقدر جثه کوچکتر و ریزه میزه‌تر باشد، سرعت تنفس هم بیشتر است. مثلا موش از فیل تندتر نفس می‌کشد.
4)نفس‌هایی که در خواب می‌کشیم
وقتی در هوای پاک هستیم، نفس‌هایمان عمیق و آرام است. وقتی در هوای پردود و گرد و غبار هستیم، نفس‌های کوتاه و کم عمق داریم. در شرایط مختلف، خودمان تصمیم می‌گیریم که در هر جا چگونه نفس بکشیم؛ اما هنگام خواب دیگر اراده‌ای روی تنفس‌مان نداریم. برای کنترل تنفس هنگام خواب، مغز یک مجموعه از گیرنده‌ها را فعال می‌کند تا ببیند چقدر بدن ما گاز کربن دی اکسید دارد و به سیستم تنفسی دستورات لازم را می‌دهد؛ اما این کارها نسبت به حالت بیداری قدرت کمتری دارد و تنفس بی‌نظم‌تر است. برای همین گاهی در خواب کنترل تنفس‌مان از دست می‌رود و ناگهان با احساس خفگی از خواب بیدار می‌شویم. به این حالت آپنه می‌گویند.
5)ابزارهایی که به کمک تنفس می‌آیند
این که ما چندبار در دقیقه ریه‌هایمان را پر از هوا می‌کنیم و سپس خالی می‌کنیم. اینکه با هر بار تنفس چه مقدار هوا را درون بدنمان می‌کنیم و دانستن این که ریه‌های ما توانایی نگه داشتن چه مقدار هوا را در خود دارد به پزشکان کمک می‌کند تا بفهمند دستگاه تنفسی ما چه مشکلی دارد.
اسپیرومتر دستگاهی است که این مقادیر را اندازه‌گیری می‌کند. این دستگاه شبیه یک لوله‌ی خرطومی شکل است که به بیمار داده می‌شود تا در آن نفس بکشد. گاهی نفس‌های معمولی و گاهی هم عمیق. و بعد حجم و تعداد دفعات را حساب می‌کنند. افرادی هم که برای انجام عمل‌های بیهوشی، با داروها بیهوش می‌شوند دیگر قادر به نفس کشیدن نیستند. برای همین از دستگاه‌هایی استفاده می‌کنند که عمل نفس کشیدن را به صورت مصنوعی انجام دهد.
حرف آخر
هر بخش از بدن انسان، خودش از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. کار بدن انسان آنقدر ظریف و پیچیده است که وقتی به نحوه‌ی عملکردش فکر می‌کنیم، ناخودآگاه پر از حس احترام و دوست داشتن بدنمان می‌شویم. حداقل کاری که می‌توانیم برای این بدن پر از عجایب انجام بدهیم، این است که به خوبی از آن مراقبت کنیم و مانند یک چیز گران قیمت و ارزشمند از آن استفاده کنیم.
شما ارزشمندترین وسایلتان را چگونه و در چه جاهایی استفاده می‌کنید؟
نویسنده: سیده افروز ارزه‌گر
