نقش بازی در تربیت کودک (قسمت اول)

 تربیت در دوران کودکی در زندگی انسان از اهمیتی ویژه برخوردار است. در این دوران می‌توان بنای یک زندگی سالم و سعادتمندانه را پی‌ریزی کرد و از بروز بسیاری از مشکلات در آینده جلوگیری نمود.بسیاری از نابسامانی‌های روانی و اخلاقی انسان ناشی از تربیت نادرست او در دوران کودکی است. بنابراین، اگر خانواده با اصول و روش‌های صحیح تربیت کودک آشنا باشد و آنها را به کار بندد، در دوره نوجوانی  و جوانی با مشکلات کمتری روبرو می شوند. یکی از عواملی که می تواند در تربیت کودکان نقش بسیار زیادی داشته باشد «بازی کردن» است.  بازی هر نوع فعالیتی است که برای تفریح و  خوشی و بدون توجه به نتیجه هایی صورت میگیرد کودک به طور داوطلبانه وارد این فعالیت ها میشود و هیچ نیروی خارجی و یا اجباری در آن دخیل نیست. همچنین بازی، انگیزه‌ای درونی است که از روان کودک تأثیر می گیرد و برتربیت وی تأثیر می‌گذارد؛ بازی می‌تواند موجب رشد و شکوفا سازی استعدادهای بالقوه‌ی او گردد. بازی از مناسب ترین فعالیت هایی است که در آن میتوان رفتار های کودکان را به خوبی بررسی کرد و امکان شناخت  ویژگی های روانی- اجتماعی کودکان را فراهم می سازد. در واقع بازی دریچه ایی برای ورود به دنیای کودکان و شناخت بیشتر آنها می باشد. بازی وسیله طبیعی کودک برای بیان و اظهار«خود» است.گری لی لندرث روانشناس معروف در رابطه با نقش «بازی» در تربیت کودک می گوید: بازی کردن برای کودک مساوی است با صحبت کردن برای یک بزرگسال. همانطور که گفته شد از بازی می توان به تعداد زیادی از ویژگی های درونی آنها پی برد. کودکان بر اساس خلق و عاطفه خود رفتار های متفاوتی را در بازی از خود نشان می دهند و این ویژگی ها  در نوع بازی که  آنها انتخاب می کنند مؤثر است.

نحوه ی بازی اطلاعات ارزشمندی در اختیار والدین،روانشناسان و همه کسانی که خواهان درک و دریافت راز و رمز جهان کودک هستند، می گذارد .متخصصان معتقدند ارزیابی بازی کودکان شاخصی از رشد اجتماعی،هوشی و عاطفی کودکان را فراهم می کند. نوع بازی کودکان با بسیاری از ویژگی های آنها از جمله مهربانی،همدلی،صبر،شایستگی اجتماعی،تخیل و تعامل اجتماعی در ارتباط است.  بازی‌ در رشد‌ کودکان‌ نقش حیاتی‌ دارد و موجب‌ پرورش‌ روح‌ و‌ شادی‌ و انبساط خاطر کودکان‌ می شود‌. والدین در ضمن‌ بازی‌ کودک‌ می‌توانند صفات‌ اخلاقی‌ و اجتماعی‌ فراوانی‌ را به‌ او بیاموزند.‌ بازی های گروهی موجب‌ پرورش‌ وجدان اخلاقی‌ کودکان می‌شود. از طریق‌ بازی‌ با کودک‌ می‌توان‌ توانمندی ها،اولویت ها وعلایق آنها راشناسایی نمود و متناسب با نوع استعداد و شخصیت آنها،کودک را در جهت رشد صحیح همراهی کرد. با توجه به انتخاب نوع اسباب بازی کودک‌ و چگونگی بازی او می‌توانیم‌ به احساسات‌ نهفته ی کودک  پی برده و درک کنیم چه‌ مسئله‌ای‌ او را درگیر کرده است، چه‌ آرزویی‌ دارد، به چه کسی علاقمند  و از چه کسی خشمگین است. بسیاری از صفات و خصوصیات کودک ازجمله: همدلی، مهربانی،شجاعت،قوه ی ابتکار، انزواجویی،ترس و اجتماعی بودن در سایه بازی کردن کودکان مشخص می شود.

در میان اعضای خانواده ،مادر نخستین شخصیتی است که با کودک نه تنها در دوران جنینی ،بلکه بعد از تولد نیز رابطه مستقیم و تنگاتنگی دارد . از میان عوامل متعدد ،روابط انسانی موثر در رشد و تکامل کودک شخصیت مادر و نحوه تعامل او با کودک اهمیت اساسی دارد . بازی یکی از بهترین های روش های وارد شدن به دنیای کودک است .بازی نه تنها بر جسم و روان کودک تاثیر دارد بلکه میتواند بر نحوه ارتباط مادر با کودک نیز موثر واقع شود . والدین از سبک های متفاوتی چون استبدادی ،مقتدر ،سهل گیر  برای تربیت فرزندان خود استفاده میکنند. والدین مستبد روابط سرد همراه با کنترل زیاد را بر فرزندان خود اعمال می کنند . والدین مقتدر، کنترل خود را همراه با رابطه ای گرم و پذیرا نسبت به کودکان خود دارند در حالی که والدین سهل گیر ،انتظارات اندکی از فرزندان خود داشته و هیچ گونه کنترل و پاسخگویی نسبت به درخواست های آنها ندارند.

ایجاد رابطه گرم و پذیرنده، به کار بردن سبک مناسب فرزندپروری و فراهم آوردن محیطی که کودک در آن احساس امنیت و آرامش خاطر کند از عواملی است که تأثیر بسزایی در سلامت روان کودک دارد. از بازی می توان به عنوان روشی برای برقراری این ارتباط استفاده نمود. با توجه به اینکه بسیاری از والدین با دخالت نامناسب و بی موقع خود در بازی کودک استقلال و خودمختاری او را سلب می کنند و با روش های صحیح بازی و تأثیر مثبت آن بر رشد کودک آشنایی ندارند. بازی‌های خارج از خانه و پرجنب و جوش برای کودکان نوعی تجربه آزادی است در حقیقت این بازی‌ها تمرین کنجکاوی، خطرپذیری و آزمون و خطا و کشف تجربیات جدید برای کودکان است؛ کودکی که چنین بازی‌هایی را تجربه می‌کند به شکل طبیعی به آنچه باید برسد، می‌رسد و آن را کشف می‌کند. یکی از راهکارهای مورد نیاز برای درست وارد شدن به زندگی در آینده بازی‌های دوران کودکی است.مهارت‌های زندگی که یکی از مهم ترین مهارت هایی است که هر فردی در دوران زندگی خود به آن نیاز دارد در همین بازی‌های به ظاهر ساده به دست می‌آید. کودک در بازی، شکست و پیروزی را با همه وجود لمس می‌کند و آماده دست و پنجه نرم کردن با مشکلات و ناامیدی‌ها و کسب لذت از پیروزی‌ها در آینده می‌شود. دویدن‌ها و فعالیت فیزیکی در بازی‌هایی مانند دست رشته و قایم باشک باعث کاهش افسردگی و اضطراب شده و عزت نفس را در کودک افزایش می‌دهد. محیط خارج از خانه بهترین مکان برای یادگیری و کسب تجربه است زیرا کودک از همه حواس خود برای درک محیط استفاده می‌کند، خطرات را درک کرده و راهکارهای مقابله با آن‌ها را کسب می‌کند.  کودک در خارج از خانه حس مستقل بودن و تصمیم گیری و شناخت محیط را از زاویه دید خود می‌آموزد. شیطنت کودک و حتی فریاد کشیدن وی در محیط خانه جزو نیازهای ضروری او است و سرکوب این نیاز خطای بزرگی است. پدر و مادر باید در جهت پیشرفت تجارب حسی دیداری و شنیداری فرزندانشان تلاش کنند و به آن‌ها اجازه دهند انرژی خود را در قالب فعالیت و حتی شیطنت تخلیه کنند.