در همان لحظه که متوجه شدم شیء را برداشته چه باید بکنم؟ چرا بچه ها دزدی می کنند؟ برای پیشگیری چه باید کرد؟ در همان لحظه چه باید بکنم؟ در قسمت اول این مقاله برای اصلاح رفتار کودک سه قدم به جلو رفتیم واین هم گام‌های دیگر..
قدم چهارم: برای اصلاح رفتار، می توان از پیامدهای طبیعی استفاده کرد. مثلا به کودکی که طی دوره بیماری سرماخوردگی، بدون اجازه شکلات برداشته، اجازه ندهید دو روز شیرینی بخورد. والدین باید بدانند بچه هایشان در چه وضعیتی هستند اما نباید به صورت مداوم کیف و وسایل شخصی کودک مورد جستجو قرار گیرد. این کار احساس عدم اعتماد در کودکان ایجاد می کند. اگر می خواهیم کودکمان برای دست زدن به کیف ما، از ما اجازه بگیرد، در ابتدا ما باید برای بررسی کیف کودک از او اجازه بگیریم. با این کار می توان احساس مثبت داشتن حریم شخصی را به کودک انتقال داد. بزرگی گفته است که مراقب افکارت باش زیرا به رفتار مبدل می شود. مراقب رفتارت باش زیرا به عادت مبدل می شود، مراقب عادات ات باش زیرا به شخصیت تو مبدل می شود و شخصیت تو تقدیر تو را رقم می زند.پس داشتن الگوی مناسب رفتاری، می تواند موجب ایجاد رفتارهای مثبت در کودک شود. بچه هایی که مورد نظارت نزدیک والدین قرار ندارند با احتمال بیشتری به سوی دزدی و دیگر مشکلات رفتاری کشیده می شوند.
قدم پنجم: از خودتان بپرسید چرا؟ علت انجام این کار را نباید از کودک سوال کرد چون به احتمال زیاد پاسخی که والدین به آن نیاز دارند را به دست نمی آورند. گاه برخورد نامناسب و شدید اولیه با چنین رفتاری در کودکان خردسال موجب تداوم و حتی تشدید رفتار می شود. کودکان به دلایل گوناگون وسایل دیگران را بر می دارند، به همین دلیل تعیین علت این رفتار مهم است. شاید بهتر باشد که پدر و مادر شرایط زندگی کودک را مورد بررسی قرار دهند و در مواردی از کمک متخصصان استفاده کنند. قدر مسلم، پس از روشن شدن علت، می توان کمک بهتری به کودک ارایه کرد. بعضا دیده میشود که وقتی درگیری و اختلافات زناشویی زیادی در خانه وجود دارد، کودکان سعی می کنند با بروز مشکلات رفتاری، از میزان درگیری والدین بکاهند و در واقع خود را کانون اصلی توجه قرار دهند.
اصلا چرا بچه‌ها دزدی می کنند؟
والدینی که پس از تکرار این رفتار توسط کودک و تعیین پیامد مناسب از سوی آنها، از انجام روش‌های تنبیهی خودداری می کنند، ممکن است ندانسته این رفتار را تقویت کنند. پس زمانی که والدین متوجه می شوند کودکشان بدون اجازه چیزی را برداشته است، باید تذکرهای لازم را همان موقع به کودک بدهند. برای مثال به او بگویند: «این وسیله مال تو نیست و نباید آن را بدون اجازه برداری» و یا «آن وسیله را پس بده و عذرخواهی کن.» پدر و مادرانی که تمایل دارند کودک هیچ نوع کمبودی را احساس نکند و از همه امکانات کاملا شبیه به همسالان خود برخوردار باشد، ممکن است در مواردی که برخلاف میل کودک، چیزی را تهیه نکنند و با چنین رفتاری از سوی کودک مواجه شوند. اولا خوب است بچه ها از دوران کودکی، بدانند که هر خانه ای شرایط خاص خود را دارد و آنها نباید دایما خود را با دوستانشان مقایسه کنند. تجربه تحمل در برابر ناکامی، پدیده ای است که باید از دوران کودکی در انسان رشد کند و موجب رشد سالم انسان شود.بچه ها از طریق مشاهده والدین بسیاری از رفتارها را یاد می گیرند. گاهی والدین چیزی که متعلق به آنها نیست را بر می دارند. برای مثال لوازم اداره خود را بر می دارند و در خانه استفاده می کنند. این کار ممکن است در نظر کودکان به معنی آن باشد که در مواردی دزدی صحیح است و یا هنگامی که پدری بازنگرداندن بقیه پول مشتری را به حساب زرنگی خود می گذارد یا با سربلندی از تعداد دفعاتی می گوید که از بزرگ ترهای خود پولی را برداشته و آنها متوجه نشده اند، از جمله مصادیق ارائه الگوی ناسالم رفتاری است. همچنین کودکان از دیدن فیلم ها و قصه هایی که قهرمان آنها دزد و سارقی است که از جذابیت خاصی برخوردار است و با استفاده از توانایی های خاص خود مبالغ هنگفتی به جیب می زند، الگو میگیرند. همه اینها برای آموزش این نکته کافی است که یک راه برای تامین نیازها، دست کردن در جیب بزرگ ترها و برداشتن پول است. گاهی می توان به صورت غیر مستقیم و در قالب داستان و قصه کودک را با ناپسند بودن چنین اعمالی آشنا کرده و او را از عواقب آن آگاه ساخت و گاه می توان موضوع را مستقیم با کودک خود در میان گذاشت.
برخی از بچه ها پولی برای خود ندارند تا چیزی را که می خواهند خریدازی کنند. بچه هایی که پول توجیبی ندارند، امکان دارد برای چیزی که می خواهند دست به برداشتن پول بزنند. گاهی کودک دوست دارد برای خودش چیزهای کوچکی مثل، بستنی، شکلات و یا بیسکوییت بخرد ولی پول ندارد. در این حالت اگر او پول نداشته باشد، ممکن است به سراغ کیف پدر یا مادرش برود. علاوه بر این داشتن پول توجیبی کودکان را با نحوه داد و ستد و پس انداز کردن آشنا می سازد.
بعضی از بچه ها برای اینکه توسط گروهی از همسالان خاص مورد پذیرش قرار گیرند، مانند آنها دزدی می کنند. در این گونه از موارد باید اعتماد به نفس کودک مورد ارزیابی قرار گیرد. برخی از اختلالات روان پزشکی کودکان مانند اختلال سلوک (تمایل به انجام رفتارهای ضد قانون و اختلال خلقی نیز می توانند با چنین رفتارهایی تظاهر پیدا کنند. در برخی موارد، کودک برای بیان احساس دشمنی نسبت به معلم یا والدین دزدی می کند و نیاز به دریافت محبت و توجه بیشتر از جانب آنان و نیز آموزش راههای سالم تخلیه عواطف دارد.
ممکن است دلایلی پیچیده تر از آنچه ذکر شد نیز در بروز این رفتار در کودکان و نوجوانان دخیل باشد. مثلا علت این رفتار می تواند خشم بچه ها یا تمایل آنها به جلب توجه دیگران باشد یا برعکس چنین رفتاری می تواند منعکس کننده مشکلات و استرس های آنها در محیط زندگی شان باشد. در این گونه موارد این رفتار به عنوان فریاد کمک خواهی از سوی آنها تلقی می گردد. به هر حال، علت دزدی هر چه که باشد، والدین وظیفه دارند ریشه های آن را شناسایی نمایند تا از تبعاتی که در پی خواهد داشت، پیشگیری نمایند. از جمله این پیامدها می توان به طرد شدن این گونه از کودکان توسط همسالان و ورود آنان به گروه هایی از کودکانی که مشکلات رفتاری دارند و افزایش تصاعدی رفتارهای ناسالم اشاره داشت لذا از تکرار این گونه رفتارها نباید به سهولت گذشت و باید توجه داشت که تغییر یک رفتار مداوم کاری پیچیده‌تر است.
بزرگی گفته است که مراقب افکارت باش زیرا به رفتار مبدل می شود. مراقب رفتارت باش زیرا به عادت مبدل می شود، مراقب عادات ات باش زیرا به شخصیت تو مبدل می شود و شخصیت تو تقدیر تو را رقم می زند. پس در صورت استمرار مشکل باید از متخصصان کمک گرفت. اقدامات زیادی وجود دارد که والدین می توانند برای پیشگیری از شروع رفتار دزدی در کودکان شان انجام دهند.
منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396
