بر طبق آیات و روایات متعدد همنشینی و دوستی و نشست و بر خاست با دیگران در ایجاد اخلاق خوب یا بد انسان تاثیر غیر قابل انکار دارد.
و به همین دلیل در آیات و روایات بر همنشینی با بندگان خوب و صالح و دوری کردن از افراد بد و ناشایست تاکید و اصرار شده است .
بنابراین رفاقت و معاشرت با افراد بی دین و یا بی نماز تاثیر منفی و نامطلوبی در روحیه و افکار و اعمال انسان مومن دارد و نمی تواند نتایج خوب و مثبتی به دنبال داشته باشد
در این مقاله برای پاسخ به این سوال : آیا دوستی با فرد بی نماز اشکال دارد؟ موضوعاتی همچون حکم قرآن و روایات در ابطه با دوستان و سه نحوه برخورد و تعامل و رفتار با اشخاص بی نماز و نجوه تعامل با بستگان بی نماز را بیان می کنیم .
آیا دوستی با فرد بی نماز اشکال دارد؟
دوستی با فرد بی نماز در قرآن«فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ فَإِخْوانُکمْ فِی الدِّینِ وَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یعْلَمُونَ»[1]؛
«اگر توبه کردند و نماز بر پا داشتند و زکات پرداختند، در این صورت برادران دینی شمایند. و ما آیات خود را برای گروهی که می دانند (و می اندیشند)، به تفصیل بیان می کنیم».
در این آیه شرط دوستی و برادر دینی بودن زکات دادن و نماز خواندن شمرده شده است و اگر می خواهید ببینید که شخصی به درد دوستی می خورد یا نه، ببینید که آیا واجباتش، از جمله نمازش را بجا می آورد یا نه؟
و همچنین در آیه دیگر خداوند می فرماید:«وَ اصْبِرْ نَفْسَک مَعَ الَّذِینَ یدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِی یرِیدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَیناک عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً»[2]؛
«با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر می خوانند، و تنها رضای او را می طلبند! و هرگز به خاطر زیورهای دنیا، چشمان خود را از آنها برمگیر!
و از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن! همانها که از هوای نفس پیروی کردند، و کارهایشان افراطی است».
در اینجا نیز خداوند دوست خوب را کسی معرفی می کند که به یاد خدا باشد و به ذکر خداوند و نماز مشغول باشد.
دوسنی با فرد بی نماز در روایات
در روایات نیز یکی از مهم ترین ملاک های انتخاب دوست و همنشین را نماز قرار داده است.
امام صادق علیه السلام در این باره فرموده:«اخْتَبِرُوا إِخْوَانَکمْ بِخَصْلَتَینِ فَإِنْ کانَتَا فِیهِمْ وَ إِلَّا فَاعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ مُحَافَظَةٍ عَلَی الصَّلَوَاتِ فِی مَوَاقِیتِهَا وَ الْبِرِّ بِالْإِخْوَانِ فِی الْعُسْرِ وَ الْیسْر»[3]
؛ «برادران خود را با دو خصلت آزمایش کنید پس اگر آن دو خصلت در آنها بود خوب است، و گر نه دور شوید، دور شوید، دور شوید: مواظبت او بر نمازهایش در اوقات آن، نیکی به برادران در سختی و گشایش».
وظیفه هر یک از افراد به تناسب شرایط و جایگاهشان، در نحوه برخورد با افراد بی نماز متفاوت است. کسانی که شرایط امر به معروف و نهی از منکر به نماز را دارند وظیفه آنها در برخورد با افراد بی نماز آن است .
که پس از ریشه یابی علّت روی نیاوردن فرد به نماز با رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر همراه با آرامش و اخلاق اسلامی و از طرق مختلف فرد بی نماز را نسبت به خواندن نماز ارشاد نمایند.
مثلًا اگر علّت بی نمازی فرد به دلیل ندانستن فلسفه و اسرار نماز می باشد وی را با حکمت ها و اسرار نماز آشنا نماید و اگر علّت آن را در بلد نبودن نماز می بیند وی را با یاد دادن نماز یاری نماید.
و یا اگر علّت آن وجود برخی سؤالات و شبهات راجع به نماز می باشد به پاسخگویی نسبت به این سؤالات اقدام نموده و یا او را با کتاب هایی که در همین زمینه تألیف گردیده آشنا نماید.[4]
اگر کسی تمامی وظایف خود را انجام داده ولی فرد بی نماز آنها را نپذیرفت، می توان با دوری کردن از وی مخالفت خود را اظهار نمود.
کسی که نماز نمی‌خواند جزو دوستان شما است، اگر می‌دانید و یا احتمال می‌دهید که ارتباط با او ممکن است ایشان را به نماز بکشاند و یا اثرات خوبی بگذارد، با او ارتباط سازنده داشته باشید.
به این معنا که به اصلاح زیربناهای فکری وی پرداخته و به مرور او را به خواندن نماز ارشاد کنید و البته مراقب باشید که در اعتقادات و خلقیات شما اثر منفی نگذارد.
زیرا در این صورت یعنی در صورت تأثیر او در شما، ادامه این ارتباط صحیح نبوده و شرعاً جایز نیست.
بنابراین اگر احتمال مىدهید که نتیجه معکوس باشد رابطه دوستانه خود را قطع کنید، گرچه در برخوردها با او گرم بوده و به او محبت کنید.
ادامه دوستی با افراد بی‌نماز که توجهی به خدا و دین ندارند و تأثیر پذیر هم نیستند، ممکن است در شما تأثیر منفی بگذارد و کم کم شما هم حس کنید که توجهتان به نماز و خداوند کم شده است.
نحوه تعامل و رفتار با بی‌نماز
وظیفه ما در برخورد با افراد تارک الصلاه چیست و نحوه برخورد ما با آنها باید چگونه باشد؟ وظیفه هر یک از افراد به تناسب شرایط و جایگاهشان، در نحوه برخورد با افراد بی نماز متفاوت است که می‌توان تمامی این افراد را به سه گروه عمده تقسیم کرد:
1-کسانی که شرایط و توانایی امر به معروف و نهی از منکر نسبت به افراد بی‌نماز را دارند.
کسانی که شرایط امر به معروف و نهی از منکر به نماز را دارند، وظیفه آنها در برخورد با افراد بی نماز آن است که پس از ریشه‌یابی علت روی نیاوردن فرد به نماز با رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر همراه با آرامش و اخلاق اسلامی و از طرق مختلف، فرد بی‌نماز را نسبت به خواندن نماز ارشاد کند،
مثلاً اگر علت بی‌نمازی فرد به دلیل ندانستن فلسفه و اسرار نماز است، وی را با حکمت‌ها و اسرار نماز آشنا کند و اگر علت آن را در بلند نبودن نماز می‌بیند وی را با یاد دادن نماز یاری کند.
و یا اگر علت آن وجود برخی سؤالات و شبهات راجع به نماز است، به پاسخگویی نسبت به این سؤالات اقدام کرده و یا او را با کتاب‌هایی که در همین زمینه تالیف شده آشنا کندو
اگر کسی تمامی وظایف خود را انجام دادیم، ولى فرد بی‌نماز آنها را نپذیرفت، مى‌توان با دورى کردن از وی مخالفت خود را اظهار کرد.
2-اما کسانی که شرایط امر به معروف و نهی از منکر نسبت به افراد بی‌نماز را ندارند
این گروه از افراد کسانی هستند که به دلیل عدم آشنایی با احکام و روش‌های امر به معروف و نهی از منکر ممکن است نتوانند تأثیر مثبتی بر روی افراد بی‌نماز بگذارند.
و یا حتی در مواقعی ممکن است به جای اینکه کسی را نماز خوان کنند، شرایط را نیز بدتر کرده و وی را تا آخر عمر از دین متنفر کند.
وظیفه چنین افرادی این است که قبل از هرگونه اقدامی، به دنبال شرایط تحصیل امر به معروف و نهی از منکر رفته، سپس در این راستا اقدام کنند
3-افرادی نیز وجود دارند که علاوه بر نداشتن شرایط امر به معروف به راحتی تحت تأثیر دیدگاه‌های افراد بی نماز قرار می‌گیرند.
ممکن است افرادی به دلیل ضعف بنیه‌های اعتقادی و یا عدم آشنایی کامل با ابعاد مختلف نماز به راحتی تحت تأثیر تفکرات فرد بی‌نماز قرار گرفته و خود نیز نماز را ترک کنند.
اگر در برقرارى این ارتباط تحت تاثیر نظرات و دیدگاههاى فرد بى نماز قرار گرفته و ممکن است وى نیز نماز را رها نماید در اینجا باید از برقرارى ارتباط با او جدا پرهیز نمود.
وظیفه چنین افرادی – علاوه بر تقویت بنیه اعتقادی و مطالعه کافی راجع به نماز – پرهیز از هرگونه معاشرت با افراد بی‌نماز است.
نحوه تعامل با بستگان بی نماز
.آدمى همان طور که مى تواند بر محیط، دوستان، خواهر و برادر خود تأثیر بگذارد، از آنها نیز تأثیر مى پذیرد. اگر یکى از دوستان مان یک لطیفه ى خنده دار تعریف کند، ما مى خندیم.
اگر یک حرف زشت به ما بزند، از دستش ناراحت مى شویم. سوال چرا انسان با شنیدن یک حرف خوشحال و با شنیدن حرف دیگر ناراحت مى شود؟
از این مطلب مى توان یک قانون بدست آورد که انسان اثر پذیر است، اگر چه افراد در این زمینه متفاوت باشند.در مورد این سوال باید بگویم که نمى توان یک حکم کلى داد و عنوان کرد با کسى که نماز نمى خواند، ایرادى دارد، یا ندارد که ارتباط برقرار نمود .
چراکه حکم نزدیکان، دوستان، اثر پذیرى افراد و اثر گذاریشان، در این مسئله باید مورد بررسى قرار گیرد.اگر فرد بى نماز از افرادى است که جزء ارحام انسان محسوب مى شود، هرگز نمى توان به خاطر ترک کردن نماز ارتباط خود را با او قطع نمود.
زیرا خود این کار ترک صله ى رحم محسوب گردیده و حرام مى باشد. ارحام عبارتند از: والدین، فرزندان، عموها، خاله ها، عمه ها، دایى ها و فرزندان آنها.اگر رفت و آمد با ارحام باعث اثرات سوء بر افراد شده و در نماز خود ممکن است دچار سهل انگارى شود.
لازم است که به حداقل ارتباط، مانند: تلفن زدن و کمتر رفت و آمد کردن و یا مدت کمترى را در آنجا ماندن بسنده کرد.
بنابراین عدم اجازه ارتباط با بى نماز در جایى است که انسان به دلیل اثر پذیرى، باورها و اعتقادات قلبى خود را از دست داده و به مرور او نیز از نماز رویگردان شود .
نه در جایى که مى تواند دیگران را نسبت به نماز ارشاد نماید و یا به دلیل صله ارحام باید ارتباط خود را - ولو در پائین درجه آن - حفظ نماید.
همچمین اگر کسى که نماز نمى خواند جزء دوستان مى باشد، و مى دانیم و یا احتمال مى دهیم که ارتباط با او ممکن است وى را به نماز بکشاند و یا اثرات خوبى بگذارد، باید با او ارتباط داشته باشیم .
البته ناگفته نماند که مسائل مذکور در خصوص افرادی است که از روی سهل انگاری نماز را ترک کرده اند.
آیاشخص بی نماز کافر است؟
در برخی روایات شخص تارک الصلاه کافر دانسته شده است (3) البته نه بدین معنا که همه آثار و احکام کافر را داشته باشد و همچون کافر نجس باشد یا سایر احکام کافر را داشته باشد.
بلکه برخی عواقب کفر مشمول تارک الصلاه نیز می گردد به عنوان نمونه چنانکه عاقبت کفر آتش جهنم است عاقبت ترک نماز هم آتش جهنم است.
چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید که در روز قیامت وقتی بهشتیان از دوزخیان درباره علت جهنمی شدن آنها سؤال می کنند اولین پاسخی که می دهند این است که: « قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ»(4) مىگویند: «ما از نمازگزاران نبودیم»
اگر کسی اعتقاد داشته باشد که نماز جزء دین نیست و عمدا با این اعتقاد نماز نخواند چنانچه بداند نماز ضرورى دین است و انکار نماز به انکار رسالت پیامبر (ص) برگردد، کافر و نجس است.(6)
البته در بین عموم افرادی که تارک الصلاه هستند این حالت به ندرت اتفاق می افتد و لذا نباید هر بی نمازی را اتهام کفر و نجاست بزنیم.
چنانکه نباید در قبال بی نمازی آنها بی تفاوت باشیم. زیرا این بی تفاوتی ها به نوعی تأیید ایشان در عدم التزام به امور دینى و تأیید گناه آنان است.
نتیجه:
در پاسخ به این سوال(آیا دوستی با فرد بی نماز اشکال دارد؟ ) به نکات زیر اشاره می کنیم.
1.با هر بی نمازی نباید قطع دوستی و قطع رابطه کرد.بلکه باید در قبال بی نمازی او بی تفاوت نباشیم.
2.دوستی با بی نمازی که احتمال دارد شخص با نماز را بی نماز کند اشکال شرعی دارد.
3.اگر شخصی عمدا انکار نماز او به انکار رسالت پیامبر (ص) برگردد، کافر و نجس است.
4.قطع رابطه با بستگان و ارحام بی نماز جایز نیست .اگر قابل اصلاح نیستند باید ارتباط جزئی حفظ شود.
پی نوشت ها:
[1] . توبه( 9)، آیه 11 ..
[2] . کهف( 18)، آیه 28 ..
[3] . الکافى، ج 2، ص 672 ..
[4] . کتابهایى همچون: پرسمان قرآنى نماز؛ یکصد پرسش و پاسخ درباره نماز و کتابى که هم اکنون آن را مطالعه می فرمایید.
منبع:
حوزه نت
https://14khorshid.ir/1394/02/19
https://www.porseman.com/article/
https://www.pasokhgoo.ir/node/83496
* این مقاله در تاریخ 1401/9/9 بروز رسانی شده است.
