فرمول قرآنی تسخیر قلب همسر (بخش اول)

همه ما انسان ها در زندگی دارای نیازهای متفاوت و فراوان مادی و معنوی هستیم، که برای برطرف کردن آنها کم و بیش تمام تلاش خود را به کار می بندیم تا اینکه به هدف خود در زندگی دست یابیم، یکی از این نیازهای بسیار مهم و اساسی احتیاج به تشکیل خانواده است. تشکیل خانواده خود دارای آثار و برکات فراوان مادی و معنوی است که می تواند فصل جدیدی در زندگی هر انسانی باشد، شاید به جرأت بتوان گفت که با ارزش ترین اثر تشکیل خانواده در زندگی دست یابی به آرامش و راحتی است،[1] حلقه ی گمشده ای که انسان به بهانه ازدواج و تشکیل خانواده به دنبال آن می گردد.

همان طور که در مقدمه بیان شد یکی از بهانه هایی که باعث می شود انسان به سوی ازدواج تمایل پیدا کند، نیاز به آرامش و راحتی است، ولی با مشاهده برخی زندگی ها متوجه می شویم با توجه به اینکه افراد صاحب همسر و زندگی شده اند، ولی با این حال بهره ای از آرامش ندارند؛ چرا که زندگی آنها آغشته با  مشاجرات و ستیز بین هم می باشد، این مسأله می تواند ریشه در عوامل مشخص مادی و معنوی داشته باشد، ولی به طور قطع و یقین یکی از مهمترین مسائلی که موجب می شود روح آرامش و زیبایی از زندگی ها رخت بربندد از بین رفتن محبت و عشق در بین هسمران است، خدای متعال در قرآن کریم بعد از ذکر نعمت آرامش در ازدواج به موضوع مهم عشق و محبت اشاره می فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی‏ ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛[2]و از نشانه‏هاى او اینکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‏هایى است براى گروهى که تفکّر مى‏کنند.»، در واقع خدای متعال با ابزار محبت این آرامش را به خانه و خانواده بخشیده است، موضوعی که افراد با بی تدبیری و سهل انگاری و بی توجهی به آن موجب از بین رفتن روح آرامش در زندگی می شوند.

خدای متعال بعد از نوید آرامش و راحتی در ازدواج  پرده از دو عنصر حیاتی و اساسی بر می دارد، عناصری که موجب قوام و تداوم روح آرامش و راحتی در محیط خانه و خانواده به شمار می آیند: 1-عنصر محبت، 2-عنصر رحمت، اگر روزی در محیط خانه این دو اصل یعنى موّدت و رحمت مورد تزلزل و ضعف قرار گیرند زمینه هزاران بدبختى و ناراحتى و اضطراب در خانه فراهم می شود. حال جای این سؤال باقی است که چه فرقی بین این دو کلید واژه اخلاقی وجود دارد. مفسران قرآن در ذیل آیه 21 سوره مبارکه روم به نکات مهمی اشاره کرده اند:  

1- «موّدت» انگیزه ارتباط در آغاز کار است، اما در پایان که یکى از دو همسر ممکن است ضعیف و ناتوان گردد و قادر بر خدمتى نباشد«رحمت» جای آن را مى ‏گیرد.

2 موّدت در مورد بزرگترها است که مى‏ توانند نسبت بهم خدمت کنند اما کودکان و فرزندان کوچک در سایه رحمت پرورش مى‏ یابند.

3- موّدت  غالباً جنبه متقابل دارد، اما رحمت یک جانبه و ایثارگرانه است، زیرا براى بقاء یک جامعه گاه خدمات متقابل لازم است که سرچشمه آن موّدت است و گاه خدمات بلاعوض که نیاز به ایثار و رحمت دارد.[3]
عیب جویی، گل بوته دوستی و محبت را پژمرده می کند و عیب بینی خارزار خشم و دشمنی را در دل می پروراند و زندگی خانوادگی را به تلخی و جدایی می کشاند، از این رو برای در امان ماندن از این آسیب های خطرناک و خانمان برانداز اخلاق و فرهنگ اسلامی گزینه چشم پوشی، تغافل، گذشت و ایثار را در پیش روی همسران قرار می دهد.

برای تقویت دو عنصر مهم و اساسی دوستی و رحمت باید به دنبال تقویت محبت در محیط زندگی باشیم. روانشناسان اسلام بر این باورند که برای تقویت این عنصر تقویت کننده، راهکارهای عملی و الزامات رفتاری لازم و ضروری است در ادامه به برخی از این الزامات رفتاری اشاره می کنیم:

اخلاق نیکو که در اخلاق اسلامی به حسن خلق شهرت دارد. علمای علم اخلاق در تبیین و تفسیر معنای حسن خلق این چنین بیان داشته اند: حُسن خلق(به عربی: حسن الخلق) ترکیب اضافی به معنای نرم ‌خویی و خوش‌گفتاری و گشاده‌ رویی در برخورد با دیگران است.[4] به طور کلی حسن خلق دارای شاخص و ویژگی های رفتاری فراوانی است، از جمله آنها عبارتند است از: رفق و مدارا، نرمش و خوش زبانی، تعاون و همکاری، صبر و ملاطفت، تواضع و بذل محبت و بخشش. در اهمیت و رابطه حسن خلق و جلب محبت دیگران در منابع روایی نقل شده است: «حُسْنُ الْخُلْقِ یُثَبِّتُ الْمَوَدَّة؛[5] خوشرویی دوستی را پایدار می کند.»، حسن خلق و رفتار اخلاق مدارانه در فرهنگ اسلامی از چنان جایگاه و اهمیتی برخوردار است که در روایات شیرین و زیبایی این چنین بیان می شود: «لا عَیْشَ اَهْنَأُ مِنْ حُسْنِ الْخُلْقِ؛[6] هیچ زندگى، گواراتر از زندگى آمیخته با حسن خلق نیست.»

یکی موضوعاتی که موجب تضعیف و نابودی عنصر محبت و دوستی در خانواده می شود مسأله سوء ظن و منفی بافی است. سوء ظن و منفی بافی موجب می شود حس اعتماد به دیگران از بین برود و پندارهای غلط و غیر واقعی تار و پوت زندگی ما را در بربگیرد. سوء ظن و منفی بافی ازجمله گناهان بزرگی است که خدای متعال در قرآن کریم به شدت از آن نهی کرده است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْم‏؛[7] اى کسانى که ایمان آورده‏اید! از بسیارى از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمان ها گناه است‏.» البته اساتید و محققان علوم اسلامی برای کاهش و درمان سوء ظن شاخص های عملی را در پیش روی همسران قرار داده اند: از جمله این موارد عبارتند از: التزام به تعهدات انسانی و اخلاقی، رعایت عفت، ابتدا تحقیق و بعد قضاوت کردن، خودسازی، حسن نیت، و پناه بردن به خدا از وسوسه های بی مورد شیطان.[8]

ازدواج پیوند مقدس و محبوبی است، که بر اساس آن زن و مرد با یکدیگر پیمان عشق و وفاداری و صمیمیت می بندند، دوام و استحکام این عشق و دوستی در دل بریدن از غیر هسمر و چشم دوختن به زندگی خود است. انسان هایی که به جای انتظار محبت از همسر خود از دیگران عشق را گدایی می کنند، و به جای نگاه کردن به محاسن و زیبایی های همسر خود فریفته و دلباخته تبرّج و ظاهر سازی های دیگران می شود آتش به خرمن محبت خود در خانه و خانواده می زنند.
 

عیب جویی، گل بوته دوستی و محبت را پژمرده می کند و عیب بینی خارزار خشم و دشمنی را در دل می پروراند و زندگی خانوادگی را به تلخی و جدایی می کشاند، از این رو برای در امان ماندن از این آسیب های خطرناک و خانمان برانداز اخلاق و فرهنگ اسلامی گزینه چشم پوشی، تغافل، گذشت و ایثار را در پیش روی همسران قرار می دهد تا با بهره گیری از این شاخص های دینی و اخلاقی نسیم و بوی خوش فضائل و کمالات اخلاقی در محیط خانواده طنین انداز شود و محبت و آرامش را برای اعضای خانواده به ارمغان آورد. خدای متعال در اهمیت گذشت و چشم پوشی و عفو کردن این چنین بندگان خود را به نیکی سفارش می کند: «وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ؛[9] و چشم بپوشند؛ آیا دوست نمى‏دارید خداوند شما را ببخشد؟! و خداوند آمرزنده و مهربان است!» از طرفی اگر کسی این اصل قرآنی را نادیده بگیرد و به آن بی اعتنا باشد به نوعی گام در مسیر سلب آرامش نهاده است: «مَن لا یَتَغافَلُ عَنْ کَثیرٍ مِن الاْمورِ تَنَغَّضَتْ عَیْشُتهُ [10]؛ هر کس بسیاری از چیزها را نادیده نگیرد، زندگی و آسایش خویش را تباه کرده است.»
 

نویسنده: علی بیرانوند

پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه روم؛ آیه 21. «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها؛و از نشانه‏هاى او اینکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید،»
[2]. همان.
[3]. مکارم شیرازی و محققان، تفسیر نمونه، ج‏16، ص392.
[4]. علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات)، ج۱، ص۳۷۳.
 [5]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول، النص، ص45.
[6]. الکافی، ج‏8، ص244، ح338.
[7]. سوره مبارکه حجرات، آیه 12.
[8]. محمد رضا کاشفی،آیین مهرورزی، ص172.
[9]. نور آیه 22.
[10]. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ؛ ص664،ح1494.