1. کنترل کردن زبان
بهترین و آسان ترین راه علاج این بیماری، کم حرفی و بیهوده سخن نگفتن و مراقبت از زبان است. از این رو تا شما نتوانید بر زبان خویش مسلط شده و آن را کنترل کنید، از این بیماری رهایی نخواهید یافت؛ زیرا در فرمایش گهربار امیرمؤمنان امام علی (ع) آمده: اَللِّسانُ سَبُعٌ اِنْ خُلِّیَ عَنْهُ عَقَرَ. (1) زبان همانند حیوان درنده ای است که اگر رهایش کنید، زخم می زند و خونین می کند.2. تفکر در استفاده صحیح از زمان
غیبت کننده باید به این حقیقت توجه کند که نیروهای انسان محدود است؛ اگر نیرویی را که صرف تضییع آبروی اشخاص و شکستن موقعیّت اجتماعی آنها می کند، صرف رقابت های صحیح و سازنده نماید، ای بسا در مدّت کوتاهی از رقیبان خود پیشی گیرد، و مقام والایی را که انتظار دارد، در جامعه برای خویش فراهم سازد، بی آنکه ضربه ای بر فرد یا جامعه وارد کند، و عقوبات دنیا و آخرت را متوجه خود سازد.به تعبیر دیگر چه بهتر که انسان به جای تخریب دیگران به آبادانی خانه خویش بپردازد تا در محله ای آباد و در خانه ای آبادتر زندگی کند. ولی کسی که به ویرانی خانه دیگران دل بسته است سرانجام در محله ای ویرانه و خانه ای ویرانه تر زندگی خواهد کرد.
3. فاصله گرفتن از افراد اهل غیبت
همنشینی با افراد پرحرف و شنیدن سخنان آنان به طور قطع، زمینۀ گناه را در انسان فراهم می کند؛ لذا انسان در مجالسی شرکت کند که درباره دیگران سخن چینی نمی شود. زیرا شرکت در مجالسی که در آن غیبت می شود، خواه نا خواه بر روح انسان اثر می گذارد و از آنجا که شنیدن غیبت هم حرام است، باید در مسأله دوست یابی و صله رحم دقت بیشتری کند. با افرادی معاشرت کند که از سخنان لغو و بی فایده و... اجتناب می کنند و از تقوای لازم در این امور برخوردارند. (2)
4. آگاهی از نتائج بد غیبت
منشأ بسیاری از گناهان، ناآگاهی از زشتی آنهاست. اگر انسان به زشتی و پلیدی چیزی معرفت لازم را پیدا کرد، نه تنها به سمت آن حرکت نکرده؛ بلکه تصور انجام آن را نیز نخواهد کرد. از این رو، لازم است به کتاب هایی که در مذمت غیبت نوشته شده است، رجوع کند تا با زشتی و پلیدی آن بیش از پیش آشنا شود.
از پیامبر اکرم (ص) دو روایت در آثار زشت و زیانبار غیبت ذکر می شود تا بابی جهت مطالعه و پی گیری مطلب باز شود.
حضرت فرمودند: مَنِ اغتابَ مُسلِما أَو مُسلِمَةً لَم یَقبَلِ اللّه صَلاتَهُ وَ لا صیامَهُ أَربَعینَ یَوما وَ لَیلَةً إِلاّ أَن یَغفِرَ لَهُ صاحِبُهُ. (3) هر کس از مرد یا زن مسلمانى غیبت کند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نپذیرد مگر این که غیبت شونده او را ببخشد.
در جای دیگری فرمودند: یُؤتى بِأَحَدٍ یَومَ القیامَةِ یوقَفُ بَینَ یَدَىِ اللّه وَیُدفَعُ إِلَیهِ کِتابُهُ فَلایَرى حَسَناتِهِ فَیَقولُ: إِلهى، لَیسَ هذا کِتابى فَإِنّى لاأَرى فیها طاعَتى؟! فَیُقالُ لَهُ: إِنَّ رَبَّکَ لایَضِلُّ وَلایَنسى ذَهَبَ عَمَلُکَ بِاغتیابِ النّاسِ ثُمَّ یُؤتى بِآخَرَ وَیُدفَعُ إِلَیهِ کِتابُهُ فَیَرى فیهِ طاعاتٍ کَثیرَةً فَیَقولُ: إِلهى ما هذا کِتابى فَإِنّى ما عَمِلتُ هذِهِ الطّاعاتِ فَیُقالُ: لأَنَّ فُلانا اغتابَکَ فَدُفِعَت حَسَناتُهُ إِلَیکَ. (4) روز قیامت فردى را مى آورند و او را در پیشگاه خدا نگه مى دارند و کارنامه اش را به او مى دهند، اما حسنات خود را در آن نمى بیند. عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرا من در آن طاعات خود را نمى بینم! به او گفته مى شود: پروردگار تو نه خطا مى کند و نه فراموش. عمل تو به سبب غیبت کردن از مردم بر باد رفت. سپس مرد دیگرى را مى آورند و کارنامه اش را به او مى دهند. در آن طاعت بسیارى را مشاهده مى کند. عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرا من این طاعات را بجا نیاورده ام! گفته مى شود: فلانى از تو غیبت کرد و من حسنات او را به تو دادم.
5. مبارزه با ریشه های غیبت
هر چه سبب غیبت و منشأ غیبت است که 10-11 امر بود را ترک کند و با آنها مبارزه کند. با آنها مبارزه کردن راهکار مهمی برای ترک غیبت بشمار می آید.درمان اصلی هر بیماری جسمی یا روانی و اخلاقی جز با ریشه یابی عوامل آن و قطع کردن آنها امکان پذیر نیست، و از آنجا که عوامل زیادی در بروز و ظهور این صفت زشت مؤثر بود باید به سراغ آنها رفت، حسد، کینه توزی، انحصارطلبی، انتقام جویی، کبر و خودبرتربینی، از عوامل مهمی بود که آدمی را به سراغ غیبت می فرستاد، و تا اینها از وجود انسان ریشه کن نشود، صفت رذیله غیبت ریشه کن نخواهد شد.
هنگامی که انسان نسبت به کسی حسد نورزد، کینه توز نباشد، انتقام جویی نکند، خودبرتربین نباشد، و همچنین از رذایل دیگری که او را به سوی غیبت می فرستد پاک گردد، دلیلی ندارد که خود را آلوده غیبت کند.
6. کمک خواستن از خدا
و بالآخره یکی از مهمترین راهکار عملی ترک غیبت، توسل و کمک خواستن از خدای متعال است. کمک خواستن از خدا خودش دوگونه است:نخست اینکه انسان به صورت کلی و در همه اوقات از خدا درخواست کمک و یاری کند تا به رذایل اخلاقی چون غیبت دچار نشود؛ همان گونه که در دعاها هم آمده است: وَ أَعِذْنِی فِیهِ مِنَ اَلْغِیبَةِ. (5) خدایا مرا از غیبت پناه بده.
دوم در جایی که زمینه غیبت فراهم و آبروی فرد در خطر است و شرائط اقتضاء می کند که شخص برای حفظ آبروی خود، از دیگران غیبت کرده، عیوب ایشان را آشکار سازد، در واپسین مرحله، با خدا باشد و از او بخواهد که آبرویش را حفظ کند و بگوید: خدایا با تو معامله می کنم و برای تو از آبرویم می گذرم و آن را به تو می سپارم. تو خود آبروی مرا حفظ بفرما؛ چرا که خداوند بهتر از هر انسانی در حفظ و نگهداری حیثیت انسان ها، توانا است.
امیرمؤمنان می فرماید: الغیبة جهد العاجز. (6) غیبت تلاش انسان ناتوان است. کسانی که قدرت و تکیه گاه داشته باشند (به ویژه از لحاظ معنوی) هرگز زبان به غیبت نمی آلایند. (7)
پی نوشت ها:
(1) نهج البلاغه، حکمت60.(2) تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی، ج4، ص79.
(3) مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۲، ص۲5۸.
(4) شعیری، تاج الدین، جامع الاخبار، ص412.
(5) مجلسی، محمد باقر، همان، ج94، ص343.
(6) نهج البلاغه،حکمت461.
(7) تهرانی، مجتبی، همان، ص78.
