شیعیان از آن رو عید غدیرخم را عظیم و بزرگ می شمارند که این واقعه مهم را بیانگر حقیقتی می‌دانند که هیچگاه از متن اسلام جداشدنی نیست. به عقیده شیعه مسئله امامت و ولایت صرفا یک واقعه تاریخی نیست بلکه یکی از پایه های مهم دین مبین اسلام بوده و سرنوشت دین و دنیای مسلمین به آن بستگی دارد. به همین دلیل است که رسول خدا (ص) در آن روز عظیم به فرمان پروردگار خویش، علی (ع) را به عنوان جانشین خود و امام مسلمین بعد از خویش معرفی نمود.
در بزرگداشت این روز عظیم همین بس که علی(ع) در خطبه‌ای به نام خطبه غدیریه به اهمیت این روز بزرگ اشاره نموده و می‌فرمایند: « رحمت خدا بر شما باد. پس از پایان این تجمع به خانه ها برگردید و به خانواده های خود وسعت و گشایش دهید. به برادران خود نیکی کنید و خداوند را بر نعمتی که ارزانی کرده است سپاس گویید. از نعمت الهی به یکدیگر هدیه دهید آنگونه که خداوند بر شما منت نهاده و پاداش آن را در این روز چندین برابر عیدهای گذشته و آینده قرار داده است . نیکی در این روز ثروت را می افزاید و عمر را طولانی می کند ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز موجب لطف خدا می شود. تا می توانید در این روز خرج خانواده و برادرانتان کنید و در برخوردها و ملاقات ها شادمانی و سرور نمائید.»[1]
رهبر معظم انقلاب حضرت آیه الله خامنه‌ای نیز در بیانی به اهمیت بزرگداشت غدیر در میان مسلمینن اشاره کرده و می‌فرمایند: « مسئله‌ی امامت و مسئله‌ی ولایت و زنده نگهداشتن غدیر، به یک معنا زنده نگهداشتن اسلام است. مسئله فقط مسئله‌ی شیعه و معتقدین به ولایت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نیست. اگر ما مردم شیعه و مدعی پیروی از امیرالمؤمنین حقیقت غدیر را درست تبیین کنیم، هم خودمان درک کنیم، هم به دیگران معرفی کنیم، خود مسئله‌ی غدیر میتواند وحدت‌آفرین باشد»[2].
در بزرگداشت این روز عظیم همین بس که علی(ع) در خطبه‌ای به نام خطبه غدیریه به اهمیت این روز بزرگ اشاره نموده و می‌فرمایند: « رحمت خدا بر شما باد. پس از پایان این تجمع به خانه ها برگردید و به خانواده های خود وسعت و گشایش دهید. به برادران خود نیکی کنید و خداوند را بر نعمتی که ارزانی کرده است سپاس گویید. از نعمت الهی به یکدیگر هدیه دهید آنگونه که خداوند بر شما منت نهاده و پاداش آن را در این روز چندین برابر عیدهای گذشته و آینده قرار داده است . نیکی در این روز ثروت را می افزاید و عمر را طولانی می کند ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز موجب لطف خدا می شود. تا می توانید در این روز خرج خانواده و برادرانتان کنید و در برخوردها و ملاقات ها شادمانی و سرور نمائید.»[1]
رهبر معظم انقلاب حضرت آیه الله خامنه‌ای نیز در بیانی به اهمیت بزرگداشت غدیر در میان مسلمینن اشاره کرده و می‌فرمایند: « مسئله‌ی امامت و مسئله‌ی ولایت و زنده نگهداشتن غدیر، به یک معنا زنده نگهداشتن اسلام است. مسئله فقط مسئله‌ی شیعه و معتقدین به ولایت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نیست. اگر ما مردم شیعه و مدعی پیروی از امیرالمؤمنین حقیقت غدیر را درست تبیین کنیم، هم خودمان درک کنیم، هم به دیگران معرفی کنیم، خود مسئله‌ی غدیر میتواند وحدت‌آفرین باشد»[2].
بزرگداشت عید غدیر در روایات
در روایات بسیاری ائمه(ع) سفارشات متعددی برای این روز شریف داشته‌اند و آنچه که از این روایات و مشابه آن بدست می‌آید این است که در اسلام برای هیچ روزی هر چند بسیار مهم و مقدس، این تعداد سفارش ارائه نشده است. در برخی از روزهای مهم مانند عید فطر و قربان، روز عرفه و مباهله اعمال متعددی ذکر شده است ولی اگر همه آنها را به یکدیگر ضمیمه کنیم با مستحبات روز غدیر برابری نمی‌کنند.
یکی از ویژگی‌های این سفارشات جامعیت آنهاست به طوری که در هر زمینه ای عملی وارد شده، آن هم اعمالی جامع و بی کم و کاست. اعمالی که تمام شئون زندگی از عمل عبادی تا همایش و طرح اقتصادی ایجاد مساوات همه در دستورات عید غدیر گرد آمده است. گستردگی و غنای این اعمال چنان است که می توان گفت در آینه فقه کامل غدیر، کمال دین تجلی یافته است.
مرحوم جمال العارفین، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی(ره) دراین زمینه می‌فرمایند: «فضیلتی که برای روز غدیر وارد شده نسبت به فضیلتهای ماه رمضان زیادتر است.[3]»
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که وقتی راوی علت سفارش این حجم اعمال با آن همه فضیلت برای روز غدیر را پرسید حضرت در پاسخ فرمود: «به خاطر اینکه با این اعمال روز غدیر را بزرگ بدارید»[4].
این سخن امام ششم(ع) دو حقیقت مهم را آشکار می سازد: یکی اینکه باید روز غدیر را بزرگ بداریم و دیگر آنکه بزرگداشت غدیر تنها با انجام دادن اعمال ویژه این روز تحقق می یابد.
همان طور که ذکر شد این اعمال از وسعت زیادی برخوردار است. در این نوشتار به برخی از این اعمال که در بزرگداشت این روز نقش مهمی دارند اشاره می‌نماییم:
1. عقد برادری:
عید غدیر روز ولایت است و روز ولایت روز برادری است و این دو پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند که حلقه وصلشان ایمان است. چرا که از سویی ایمان با ولایت پا می گیرد و از سوی دیگر اهل ایمان برادر یکدیگرند[5]و شاید به همین دلیل باشد که عقد برادری یکی از آداب پسندیده‌ی روز غدیر شمرده شده است.
2.بیزاری جستن از دشمنان اهل‌بیت(ع):
در دین اسلام همواره تولی و تبری در کنار هم سفارش شده‌اند. یکی از سفارشات مخصوص این روز اعلام بیزاری از دشمان اهل‌بیت(ع) است. در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «در روز غدیر از کسانی که به اهل بیت(ع) ستم کردند بیزاری بجوی.»[6]
3. تبریک و تهنیت این روز مبارک:
تبریک و تهنیت از برجسته ترین آداب هر عیدی است. در اسلام نیز سنت تبریک و تهنیت در عید غدیر جایگاهی ویژه دارد. وقتی به سیره چهارده معصوم(ع) مراجعه می کنیم، درمی یابیم که پیامبر(ص) و امیرمومنان و سایر ائمه(ع) با روز غدیر به عنوان یک عید برخورد کرده اند و مسلمانان را به تبریک و تهنیت گفتن به یکدیگر دعوت نموده اند.
در تاریخ آمده است که پیامبر(ص) بر تبریک گفتن در این روز مبارک تاکید می ورزیدند و به مردم می فرمودند:« هنئونی هنئونی »[7]؛ به من تهنیت بگویید!
امام صادق(ع) شیوه تهنیت گفتن در روز غدیر را چنین آموزش داده‌اند که وقتی یکدیگر را ملاقات کردید بگویید: «الحمدلله الذی اکرمنا بهذا الیوم و جعلنا من الموفین بعهده الینا و میثاقه الذی واثقنا به من ولایة ولاة امره و القوام بقسطه و لم یجعلنا من الجاحدین و المکذبین بیوم الدین»[8]؛ سپاس خدای را که ما را به این روز گواهی داشت و ما را از مؤمنان و کسانی قرار داد که به پیمان و میثاقی که در باره والیان امرش و بر پا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است وفا کردیم و ما را از انکارکنندگان و تکذیب کنندگان رستاخیز قرار نداد.
امام رضا(ع) نیز در توصیه‌ای می‌فرمایند که هنگام برخورد با یکدیگر بگویید: « الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین علی علیه السلام»[9]؛ سپاس خدای را که ما را از تمسک‌کنندگان به ولایت امیرمؤمنان(ع) قرار داده است.
یکی از ویژگی‌های این سفارشات جامعیت آنهاست به طوری که در هر زمینه ای عملی وارد شده، آن هم اعمالی جامع و بی کم و کاست. اعمالی که تمام شئون زندگی از عمل عبادی تا همایش و طرح اقتصادی ایجاد مساوات همه در دستورات عید غدیر گرد آمده است. گستردگی و غنای این اعمال چنان است که می توان گفت در آینه فقه کامل غدیر، کمال دین تجلی یافته است.
مرحوم جمال العارفین، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی(ره) دراین زمینه می‌فرمایند: «فضیلتی که برای روز غدیر وارد شده نسبت به فضیلتهای ماه رمضان زیادتر است.[3]»
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که وقتی راوی علت سفارش این حجم اعمال با آن همه فضیلت برای روز غدیر را پرسید حضرت در پاسخ فرمود: «به خاطر اینکه با این اعمال روز غدیر را بزرگ بدارید»[4].
این سخن امام ششم(ع) دو حقیقت مهم را آشکار می سازد: یکی اینکه باید روز غدیر را بزرگ بداریم و دیگر آنکه بزرگداشت غدیر تنها با انجام دادن اعمال ویژه این روز تحقق می یابد.
همان طور که ذکر شد این اعمال از وسعت زیادی برخوردار است. در این نوشتار به برخی از این اعمال که در بزرگداشت این روز نقش مهمی دارند اشاره می‌نماییم:
1. عقد برادری:
عید غدیر روز ولایت است و روز ولایت روز برادری است و این دو پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند که حلقه وصلشان ایمان است. چرا که از سویی ایمان با ولایت پا می گیرد و از سوی دیگر اهل ایمان برادر یکدیگرند[5]و شاید به همین دلیل باشد که عقد برادری یکی از آداب پسندیده‌ی روز غدیر شمرده شده است.
2.بیزاری جستن از دشمنان اهل‌بیت(ع):
در دین اسلام همواره تولی و تبری در کنار هم سفارش شده‌اند. یکی از سفارشات مخصوص این روز اعلام بیزاری از دشمان اهل‌بیت(ع) است. در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «در روز غدیر از کسانی که به اهل بیت(ع) ستم کردند بیزاری بجوی.»[6]
3. تبریک و تهنیت این روز مبارک:
تبریک و تهنیت از برجسته ترین آداب هر عیدی است. در اسلام نیز سنت تبریک و تهنیت در عید غدیر جایگاهی ویژه دارد. وقتی به سیره چهارده معصوم(ع) مراجعه می کنیم، درمی یابیم که پیامبر(ص) و امیرمومنان و سایر ائمه(ع) با روز غدیر به عنوان یک عید برخورد کرده اند و مسلمانان را به تبریک و تهنیت گفتن به یکدیگر دعوت نموده اند.
در تاریخ آمده است که پیامبر(ص) بر تبریک گفتن در این روز مبارک تاکید می ورزیدند و به مردم می فرمودند:« هنئونی هنئونی »[7]؛ به من تهنیت بگویید!
امام صادق(ع) شیوه تهنیت گفتن در روز غدیر را چنین آموزش داده‌اند که وقتی یکدیگر را ملاقات کردید بگویید: «الحمدلله الذی اکرمنا بهذا الیوم و جعلنا من الموفین بعهده الینا و میثاقه الذی واثقنا به من ولایة ولاة امره و القوام بقسطه و لم یجعلنا من الجاحدین و المکذبین بیوم الدین»[8]؛ سپاس خدای را که ما را به این روز گواهی داشت و ما را از مؤمنان و کسانی قرار داد که به پیمان و میثاقی که در باره والیان امرش و بر پا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است وفا کردیم و ما را از انکارکنندگان و تکذیب کنندگان رستاخیز قرار نداد.
امام رضا(ع) نیز در توصیه‌ای می‌فرمایند که هنگام برخورد با یکدیگر بگویید: « الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین علی علیه السلام»[9]؛ سپاس خدای را که ما را از تمسک‌کنندگان به ولایت امیرمؤمنان(ع) قرار داده است.
پی‌نوشت:
[1]. مصباح المتهجد، ص524
[2]. بیانات معظم له در تاریخ۱۳۹۱/۰۸/۱۰
[3]. المراقبات، میرزا جواد آقای ملکی تبریزی، ص 217 و 218
[4]. بحارالانوار، ج 95، ص 302
[5]. حجرات، آیه 10
[6]. بحارالانوار، مجلسی، ج 95، ص 322
[7]. الغدیر، ص 274
[8]. بحارالانوار، ج 95، ص 303
[9]. المراقبات، ص 260
