بارها در روایت‌ها از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم نقل شده است که جهاد زنان، خوب همسرداری آنهاست. اصبغ بن نباته از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام چنین نقل کرده است: خداوند تعالی جهاد را بر مرد و زن واجب کرده است. البته جهاد مردان هزینه کردن دارایی خود در راه خدا و همچنین فدا کردن جان خویش در راه اوست. اما جهاد زنان عبارت است از صبر و تحمل در برابر اذیت و آزاری است که از شوهر می بینند و خودداری از حسادت ورزیدن به دیگران؛ و بنا بر نقلی دیگر جهاد زنان عبارت است از خوب شوهرداری. (عن الأصبغ بن ثباتة قال: قال أمیر المؤمنین : کتب الله الجهاد على الرجال والنساء جهاد الرجل بذل ماله ونفسه حتى یقتل فی سبیل الله وجهاد المرأة أن تصبر على ما ترى من أذى زوجها وغیرته. و فی حدیث آخر) جهاد المرأة حسن التبعل (2).به سبب اهمیت بسیار مسئله خوش رفتاری با همسر و تأثیر فراوان آن بر زندگی و آتیه اعضای خانواده، قرآن کریم توصیه می کند با همسرانتان حتی در بدترین وضعیت، مانند طلاق و جدایی، ارتباطی آمیخته با مهر و محبت و خوش اخلاقی داشته باشید. این مضمون در نقل‌های متعدد از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و دیگر امامان معصوم چون امام صادق (علیه السلام) و امام موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل شده است (3)
از مصادیق روشن تحمل و بردباری و نیز خوب شوهرداری، خوش رفتاری زن با شوهر است. در این صورت است که ارزش کار آن زن با جهاد در راه خدا برابر خواهد بود؛ به ویژه اگر زن شوهری بداخلاق و بدرفتار داشته باشد. تحمل چنین شوهری و خوش رفتاری با وی، خود بالاترین جهاد و مبارزه خواهد بود. آری، چنین همسران با ارزشی به بیان پیامبر گرامی اسلام و کارگزاران خداوندند و خداوند نصف اجر و پاداش شهدا را به آنان خواهد بخشید. (جاء رجل إلى رسول الله؟ قال: إن لی زوجة إذا دخلت تلقتنی وإذا تخرجت شیعتنی وإذا رأتنی مهموما قالت ما یهمک إن کنت تهتم لرزقک قد تکفل لک به غیرک فقال رسول الله : إن لله عمال وهذه من عماله لها نصف أجر الشهید)(4).
خوش خلقی و خوش رفتاری، یکی از معیارها و ملاکهای مهم و ضروری برای انتخاب همسر است. پیش از این، از سخنان و سیره مبارک رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم علی بهره بردیم که توصیه فرمودند: «اگر خواستگار فرزندان شما افراد بداخلاق اند، با آنان وصلت نکنید» رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به این مسئله مهم توصیه فرمودند که به دینداران خوش اخلاق همسر دهید: (عن على قال: قال رسول الله یوما ونحن عندة: إذا جاءکم من ترضون خلقه ودینه فزوجوه. قال قلت: یا رسول الله! وإن کان دینیة فی نسیه؟ قال : إذا جاءکم من ترضون لخلقه ودینه فزوجوه! إنکم إلا تفعلوه تکن فتنة فی الأرض وفىساد کبیر (5). اما به بداخلاقها، حتی اگر از خویشان و آشنایان شمایند، همسر ندهید: عن المحسن بن بشار الواسطى قال کتبت إلى أبی الحسن الرضا أن لى قرابة قد خطب إلى وفی خلقه شبهه. قال:لا ازوجه إن کان سیئ الخلق (6). نیز فرمودند: «بدترین دشمنان شما مؤمنان، همسران بداخلاق شمایند»: عن عبد الله بن سنان عن أبی عبد الله قال: أغلب الأغذاء للمؤمن زوجة السوء (7)؛ این توصیه‌ها و هشدارها از اهمیت فوق العاده موضوع خوش اخلاقی و خوش رفتاری در ارتباط های خانوادگی نشان دارد.
امام جعفر صادق (علیه السلام) درباره اهمیت خوش اخلاقی با همسر فرمودهاند: «خدای مشمول رحمت خویش فرماید، مردی را که در برخورد با همسرش رفتاری نیکو داشته باشد».(8)
حسن ختام این بخش از بحث ما، کلام وحی است. خداوند در قرآن کریم به مؤمنان توصیه می کند با همسرانتان رفتاری خوب و نیکو، همراه با انصاف و عدل داشته باشید: با همسران خویش در زندگی باانصاف و خوش رفتار باشید و اگر شما را از آنان خوش نیامد و دل پسند شما نبودند، چه بسا چیزهایی که شما خوش نمی دارید و خدا در آن مصلحت فراوان برای شما مقرر فرموده است.( یا أیها الذین آمنوا لا یحل لکم أن ترثوا النساء کرها ولا تعضلوهن لتذهبوا ببعض ما آتیتموهن إلا أن یأتین بفاحشة مبینة وعاشروهن بالمعروف إن کرهتموه فعسى أن تکرهوا شیئا ویجعل الله فیه خیرا کثیرا) (9).
همچنین به سبب اهمیت بسیار مسئله خوش رفتاری با همسر و تأثیر فراوان آن بر زندگی و آتیه اعضای خانواده، قرآن کریم توصیه می کند با همسرانتان حتی در بدترین وضعیت، مانند طلاق و جدایی، ارتباطی آمیخته با مهر و محبت و خوش اخلاقی داشته باشید.
پی‌نوشت‌ها:
- محمد بن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج ۵، ص507؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۱۷، ص۶۰۸؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۰، ص۱۹۳.
- محمد بن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج ۵، ص ۹
- همان، ص۵۰۷؛ محمدبن علی بن بابویه (الصدوق)، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۹؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۱۵، ص۲۳؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۰، ۱۸، ۷۶، ۹۷ و... ر.ک: تحف العقول، خصال، مکارم الأخلاق و...
- محمد بن علی بن بابویه (الصدوق)، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۹۰
- ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، تهذیب الأحکام، ج ۷، ص ۱۳۹۶
- محمد بن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج 5، ص 563؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص ۲۳۶
- محمد بن علی بن بابویه (الصدوق)، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص۳۹۰؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۰، ص ۱۸۰
- محمد بن علی بن بابویه (الصدوق)، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص۶۰۷؛ رضی الدین حسن بن فضل طبرسی
- نساء، ۱۹
