پول شوئي و رابطه آن با حرام خوري (1)

مقدمه

پول شويي از جرايم سازمان يافته اي است كه امروزه مورد توجه جهاني قرار گرفته است. اساس مبارزه با پول شويي، جلوگيري از سودمندي جرم است. آموزه هاي اسلامي از ابتدا با حرام دانستن اموال حاصل از فعل حرام، و نكوهش حرام خواري در صدد مبارزه با سودمندي جرم برآمده است. در اين مختصر ابتدا به برررسي جرم پول شويي و سپس به رابطه همسايگي ميان پول شويي و حرام خواري پرداخته خواهد شد.

مفهوم شناسي

1.پول شويي money laundering))

واژه هاي پول شويي، شست شوي پول آلوده، تطهير پول و تعابيري از اين قبيل، به اين منظور نام گذاري گرديده است كه آن چه در اين جرم رخ مي دهد را، به طور كامل شرح مي دهد. يعني پول غير قانوني و كثيف به گردش مي افتد، به نحوي كه در پايان كار شكل پول قانوني و پاك را به خود مي گيرد.2
تعاريف متنوعي در مورد پول شويي بيان شده است، اما شايد گويا ترين تعريف اين تعريف باشد :"فرآيندي كه طي آن منبع اصلي در آمد هاي حاصل از اعمال مجرمانه، مخفي نگه داشته شده و به اين در آمد ها جلوه اي پاك و حاصل از اعمال قانوني بخشيده مي شود"3

2.حرام خواري

"حرام خواري" تعبيري عاميانه اما رسا از استفاده از هر نوع درآمد نامشروع است. قرآن كريم نيز تعبير اكل مال به باطل را به كار برده است. بر اساس آيه 188 سوره بقره كه مي فرمايد:" لا تاكلوا اموالكم بينكم بالباطل " به حرمت خوردن مال ديگران از طرق نامشروع اشاره مي نمايد.

ويژگي هاي جرم پول شويي

اين جرم داراي ويژگي هاي خاص خود است كه عبارتند از: 1. مسبوق بودن به وقوع جرم مبنا، 2. عمدتا فرا ملي است، 3. مباشرين آن متعدد است، 4. تخصصي و پيچيده بودن، .5 از جرايم سازمان يافته است.

اهميت و آثار پول شويي

با آنكه با توجه به ويژگي خاص فرايند پول شويي، آمار و اطلاعات مربوط به آن در خارج از حوزه طبيعي آمارهاي اقتصادي كشورها قرار دارد با اين حال آمارهاي تقريبي و مقدماتي در اين باره همراه با ساير ارقام اقتصاد زير زميني داده شده است. به عنوان مثال در مورد ارقام پول شويي صندوق بين المللي پول IMF)) برآورد كرده است كه حجم كل پول شويي در دنيا مبلغي حدود 2 تا 5 در صد توليد نا خالص داخلي دنيا است. اين مقدار با توجه به ارقام توليد ناخالص داخلي سال 1996 بيانگر آن است كه حجم پول تطهير شده در جهان در سال مذكور، در حدود 590 ميليارد دلار تا 1/5 تريليون دلار آمريكا بوده است. تنها حد پايين ارقام ياد شده، معادل ارزش كل توليدات اقتصادي كشوري به اندازه اقتصاد اسپانيا است. اين حجم عظيم پول شويي مي تواند بيانگر تأثيرات منفي بالقوه اي باشد كه بر اقتصادكشورها و اقتصاد جهاني خواهد بود.
آمارها نشان مي دهد، حجم پولشويي در دنيا سالانه 500 ميليارد دلار است. اين درحالي است كه، كشورهاي نيجريه و روسيه بيش از كشورهاي ديگر مشكوك به پولشويي هستند و كشورهاي اروپايي و آمريكايي كمترين ميزان آن را دارند. درحال حاضر، در بيش از 140 كشور جهان قانون مبارزه با پولشويي وجود دارد4. با توجه به در آمدهاي بالاي اعمال مجرمانه، پول شويي را بزرگ ترين جرم سازمان يافته هزاره سوم دانسته اند. از اين رو، كشوري چون ايران كه، در همسايگي كشوري چون افغانستان قرار دارد،( كه درآمد هاي نا مشروع حاصل از مواد مخدر آن سر به فلك مي كشد)؛ ايراني كه در مسير ترانزيت مواد مخدر آن مي باشد؛ در كنار عواملي چون: اقتصاد نا بسامان و بي نظم، توسعه روز افزون مناطق اقتصادي مناطق آزاد اقتصادي و تجاري با هدف گسترش سرمايه گذاري خارجي و داخلي؛ بستري مناسب براي رشد و گسترش پول شويي را مهيا نموده است.5
آثار پول شويي بر جوامع به اختصار عبارتند از: سود آور شدن اعمال مجرمانه، آلوده شدن و بي ثباتي بازار هاي مالي، بي اعتمادي مردم نسبت به نظام مالي، تغيير در نرخ بهره و خروج سرمايه، تضعيف بخش خصوصي قانوني، كاهش كنترل دولت بر سياست گذاري ها، شكست خصوصي سازي، نوسان تقاضاي پول و عدم تعادل بازار آن، فساد ساختار هاي سياسي و اقتصادي، كاهش توان دولت براي اصلاح ساختارهاي اقتصادي، لطمه وارد كردن به اعتبار دولت ها. 6

مراحل تحقق پول شويي

پول شويي فرآيندي است مركب و سازمان يافته كه بخش هاي مختلف دخيل در آن هر يك مرحله را پيش مي برند. مراحل پول شويي را مي توان در سه مرحله دانست7 كه عبارتند از:
1. استقرار يا جاي گذاري: جرايم مقدم بر پول شويي، عمدتا جرائمي هستند كه پول نقد فراواني عايد مجرمين آن مي كنند. در اين مرحله، اين پول هاي غير قانوني و كثيف وارد اقتصاد خرد مي شوند و يا به خارج از كشور منتقل مي شود تا در دسترس نبوده و امكان كشف و ضبط آن از بين برود. سپس در فرصت هاي بعدي آن اموال به اموال ديگري چون چك هاي مسافرتي ، حوالجات، اشياء گران قيمت، هواپيما و... تبديل شده و مجددا فروخته مي شود.
2. استتار يا تبديل :در اين مرحله كوشش مي شود با پوشش هاي پيچيده و معاملات مالي منبع واقعي تملك اموال مخفي گشته و يا وارونه جلوه گر شود. بدين ترتيب پول هاي غير قانوني ناشي از جرم با معاملات پيچيده از منشاء اصلي خود كه منشائي نا مشروع است جدا شده و هويت ديگري مي يابد. اين روند غالبا با نقل و انتقال فرا مرزي و يا با وسائل الكترونيكي صورت مي گيرد.
3. ادغام :در اين مرحله پول وارد سيستم مالي و اقتصادي مي گردد و هويتي كاملا مشروع مي يابد، به گونه اي كه تشخيص و تمييز آن از ديگر اموال غير ممكن گشته تحقق در مورد آن به بن بست برسد. وارد شدن پول " پاك شده " به سيستم اقتصادي توسط تطهير كننده، همراه با مانور هايي است كه وانمود كند در مال به طريق مشروع تحصيل شده است.

روش هاي پول شويي

1. ايجاد شركت هاي صوري :در كشورهايي كه حق حفظ اسرار تضمين شده است، مجرمين با ايجاد شركت هاي بي نام يا جعلي، با انجام معاملات قانوني آتي از محل وجوه تطهير شده به خودشان وام مي دهند و حتي در باز پرداخت وام ادعاي معافيت مالياتي مي كنند.
2. معاملات ساختگي صادرات و واردات: ارسال صورت حساب هايي كه حاوي قيمت هاي غير واقعي كالا موجب قانوني جلوه دادن پول دريافتي يا پرداختي مي شود.
3. بورس و اوراق بهادار :در پول شويي نياز به تبديل درآمد به پول نقد است. استفاده از پول هاي نامشروع جهت تامين سرمايه يك شركت سهامي يكي از شگرد هايي است كه پول شويان به طور وسيع از آن بهره مي جويند. البته ايشان پس از تبديل پول كثيف به سهام اقدام به بهره جستن از منافع آن مي نمايند.
4. استفاده از نظام بانكي :ضوابط مربوط به حفظ اسرار مشتريان بانك ها را از آشكار نمودن اسرار مشتريان منع مي كنند. از اين رو، بانك ها به طرق مختلف در تطهير پول مورد استفاده قرار مي گيرند. رايج ترين اين شيوه ها عبارتند از: الف - استفاده از نماينده قانوني يا وكيل.ب- خرد سازي پول در حساب هاي پراكنده. ج- افتتاح حساب با هويت مجعول. د- معاملات كلان از طريق نزديكان. ه- معاملات ارزي و نقل و انتقال الكترونيكي پول
5. تبديل پول :در اين روش پول كثيف كه معمولا داراي حجم بالايي است به اشياء ديگري تبديل مي شود. سه شگرد در اين زمينه وجود دارد: يك - تصفيه پول با تبديل اسكناس خرد به اسكناس درشت. دو -تبديل پول نقد به سند مالي مانند چك يا حواله.سه- تبديل پول به كالا.

پول شويي در قوانين بين المللي

جرم سازمان يافته و فرا ملي چون پول شويي اقدامي بين المللي را براي مقابله با آن مي طبلد. از اين رو، در عرصه بين الملل معاهداتي شكل گرفته است كه در راستاي مقابله با پول شويي است. قوانين بين المللي مرتبط با پول شويي عبارتند از :
1. ماده 3 پيمان نامه سازمان ملل براي مبارزه با قاچاق مواد مخدر و دارو هاي روان گردان مصوب دسامبر 1988 (وين)
2. مواد 5 و 6 و 33 پيمان نامه مبارزه با جرم سازمان يافته فرا ملي سازمان ملل مصوب 2000 (پالرمو)
3. پيمان نامه گروههاي واكنش سريع ( Fate ) كه چهل توصيه در زمينه مبارزه با پول شويي را مطرح نموده است.
4. اعلاميه اصولي كميته مقررات و اعمال كنترل بر فعاليت هاي بانكي (بازل) مصوب 1988
5. پيمان نامه شوراي اروپا در خصوص پول شويي 1990
6. دستور العمل شوراي اروپا در خصوص پول شويي 1991
منبع: http://www.pegahhowzeh.com
/س