لطف و بخشش خداوند مهربان فقط مخصوص حال زنده‌ها نیست؛ بلکه بعد از مرگ، رحمت الهی شامل حال اموات نیز میشود.
پروردگار متعال وعده داده است که زنده‌ها می‌توانند با انجام اعمال خیر و نیک در حق مردگان، باعث رهایی آنها از عذاب الهی شوند. خواندن نماز برای شادی روح اموات یکی از بهترین اعمالی است که زنده‌ها می‌توانند در حق درگذشتگان خود انجام دهند.
در روایات و احادیث مختلف تاکید شده است که نزدیکان متوفی با انجام اعمالی مانند روزه، حج، صدقه، نماز، خواندن آیات قرآن، وقف کتاب ادعیه برای یادبود و خیرات می‌توانند در درگاه الهی برای روح اموات خود طلب مغفرت و آرامش کنند.
انجام اعمال خیر و هدیه ثواب آن به روح مردگان آداب خاص خودش را دارد. اگر درباره آداب و شرایط نماز برای شادی روح اموات سوال یا ابهامی در ذهن‌تان وجود دارد، ادامه مطلب را با دقت بخوانید.
نیت نماز برای شادی روح اموات چگونه است؟
همانطور که گفتیم خواندن نماز برای درگذشتگان ثواب دارد و باعث آرامش و شادی روح آنها در عالم برزخ میشود. در این میان ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که نیت نماز برای اموات باید چگونه باشد.
در حالت عادی نماز خواندن برای اموات آداب و شرایط خاصی ندارد. برای اینکه ثواب آن به روح درگذشتگان برسد، ضروری است که نماز به نیت شخص متوفی خوانده شود. در واقع شخص نمازگزار در هنگام نیت نماز برای اموات به طور مثال باید بگوید دو رکعت نماز به نیت فلان مرده می‌خوانم قربه الی الله.
البته خواندن نماز برای شادی روح اموات حالت دیگری هم دارد؛ اینکه فرد نماز خودش را بخواند و ثواب آن را به روح مرده هدیه کند.
دعای شب جمعه برای اموات در آیات قرآن
خواندن قرآن و اهدای ثواب آن به اموات، پاداش بسیار دارد، خصوصا در ماه مبارک رمضان و شب های جمعه. در شب های جمعه خواندن سوره یاسین، واقعه، جمعه، کهف و اسراء و... ثواب زیادی دارد. بر سر قبر اموات، خواندن هفت مرتبه سوره انا انزلنا ثواب فراوان دارد. این آیه دعای خوب و تحفه‌‌ای زیبا برای گذشتگان است که می توان به عنوان دعای شب جمعه برای اموات خواند:«ربّنا اغفر لی و لوالدی و للمؤمنین یوم یقوم الحساب»
دعای شب جمعه برای اموات در صحیفه سجادیه
دعای ۲۴ صحیفه سجادیه در مورد دعا برای پدر و مادر است:اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ، وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ اخْصُصْهُمْ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ رَحْمَتِکَ وَ بَرَکَاتِکَ وَ سَلامِکَ.
وَ اخْصُصِ اللَّهُمَّ وَالِدَیَّ بِالْکَرَامَةِ لَدَیْکَ، وَ الصَّلاةِ مِنْکَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَلْهِمْنِى عِلْمَ مَا یَجِبُ لَهُمَا عَلَیَّ إِلْهَاما، وَ اجْمَعْ لِى عِلْمَ ذَلِکَ کُلِّهِ تَمَاما، ثُمَّ اسْتَعْمِلْنِى بِمَا تُلْهِمُنِى مِنْهُ، وَ وَفِّقْنِى لِلنُّفُوذِ فِیمَا تُبَصِّرُنِى مِنْ عِلْمِهِ حَتَّى لا یَفُوتَنِى اسْتِعْمَالُ شَیْءٍ عَلَّمْتَنِیهِ، وَ لا تَثْقُلَ أَرْکَانِى عَنِ الْحَفُوفِ فِیمَا أَلْهَمْتَنِیهِ
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کَمَا شَرَّفْتَنَا بِهِ، وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، کَمَا أَوْجَبْتَ لَنَا الْحَقَّ عَلَى الْخَلْقِ بِسَبَبِهِ.
اللَّهُمَّ اجْعَلْنِى أَهَابُهُمَا هَیْبَةَ السُّلْطَانِ الْعَسُوفِ، وَ أَبَرُّهُمَا بِرَّ الْأُمِّ الرَّءُوفِ، وَ اجْعَلْ طَاعَتِى لِوَالِدَیَّ وَ بِرِّى بِهِمَا أَقَرَّ لِعَیْنِى مِنْ رَقْدَةِ الْوَسْنَانِ، وَ أَثْلَجَ لِصَدْرِى مِنْ شَرْبَةِ الظَّمْآنِ حَتَّى أُوثِرَ عَلَى هَوَاىَ هَوَاهُمَا، وَ أُقَدِّمَ عَلَى رِضَاىَ رِضَاهُمَا وَ أَسْتَکْثِرَ بِرَّهُمَا بِى وَ إِنْ قَلَّ، وَ أَسْتَقِلَّ بِرِّى بِهِمَا وَ إِنْ کَثُرَ.
اللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِى، وَ أَطِبْ لَهُمَا کَلامِى، وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِیکَتِى، وَ اعْطِفْ عَلَیْهِمَا قَلْبِى، وَ صَیِّرْنِى بِهِمَا رَفِیقا، وَ عَلَیْهِمَا شَفِیقا.
اللَّهُمَّ اشْکُرْ لَهُمَا تَرْبِیَتِى، وَ أَثِبْهُمَا عَلَى تَکْرِمَتِى، وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّى فِى صِغَرِى.
اللَّهُمَّ وَ مَا مَسَّهُمَا مِنِّى مِنْ أَذًى، أَوْ خَلَصَ إِلَیْهِمَا عَنِّى مِنْ مَکْرُوهٍ، أَوْ ضَاعَ قِبَلِى لَهُمَا مِنْ حَقٍّ فَاجْعَلْهُ حِطَّةً لِذُنُوبِهِمَا، وَ عُلُوّا فِى دَرَجَاتِهِمَا، وَ زِیَادَةً فِى حَسَنَاتِهِمَا، یَا مُبَدِّلَ السَّیِّئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ.
اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّیَا عَلَیَّ فِیهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ أَسْرَفَا عَلَیَّ فِیهِ مِنْ فِعْلٍ، أَوْ ضَیَّعَاهُ لِى مِنْ حَقٍّ، أَوْ قَصَّرَا بِى عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا، وَ جُدْتُ بِهِ عَلَیْهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَیْکَ فِى وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا، فَإِنِّى لا أَتَّهِمُهُمَا عَلَى نَفْسِى، وَ لا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِى بِرِّى، وَ لا أَکْرَهُ مَا تَوَلَّیَاهُ مِنْ أَمْرِى یَا رَبِّ.
فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّا عَلَیَّ، وَ أَقْدَمُ إِحْسَانا إِلَیَّ، وَ أَعْظَمُ مِنَّةً لَدَیَّ مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ، أَوْ أُجَازِیَهُمَا عَلَى مِثْلٍ، أَیْنَ إِذا - یَا إِلَهِى - طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِیَتِى؟ وَ أَیْنَ شِدَّةُ تَعَبِهِمَا فِى حِرَاسَتِى؟ وَ أَیْنَ إِقْتَارُهُمَا عَلَى أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَةِ عَلَیَّ؟
هَیْهَاتَ مَا یَسْتَوْفِیَانِ مِنِّى حَقَّهُمَا، وَ لا أُدْرِکُ مَا یَجِبُ عَلَیَّ لَهُمَا، وَ لا أَنَا بِقَاضٍ وَظِیفَةَ خِدْمَتِهِمَا، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِنِّى یَا خَیْرَ مَنِ اسْتُعِینَ بِهِ، وَ وَفِّقْنِى یَا أَهْدَى مَنْ رُغِبَ إِلَیْهِ، وَ لا تَجْعَلْنِى فِى أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلاْبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ یَوْمَ تُجْزَى کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ، وَ اخْصُصْ أَبَوَیَّ بِأَفْضَلِ مَا خَصَصْتَ بِهِ آبَاءَ عِبَادِکَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أُمَّهَاتِهِمْ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
اللَّهُمَّ لا تُنْسِنِى ذِکْرَهُمَا فِى أَدْبَارِ صَلَوَاتِى، وَ فِى إِنًى مِنْ آنَاءِ لَیْلِى، وَ فِى کُلِّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ نَهَارِى.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِى بِدُعَائِى لَهُمَا، وَ اغْفِرْ لَهُمَا بِبِرِّهِمَا بِى مَغْفِرَةً حَتْما، وَ ارْضَ عَنْهُمَا بِشَفَاعَتِى لَهُمَا رِضًى عَزْما، وَ بَلِّغْهُمَا بِالْکَرَامَةِ مَوَاطِنَ السَّلامَةِ.
اللَّهُمَّ وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُکَ لَهُمَا فَشَفِّعْهُمَا فِیَّ، وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُکَ لِى فَشَفِّعْنِى فِیهِمَا حَتَّى نَجْتَمِعَ بِرَأْفَتِکَ فِى دَارِ کَرَامَتِکَ وَ مَحَلِّ مَغْفِرَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ، إِنَّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ، وَ الْمَنِّ الْقَدِیمِ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.
دعای شب جمعه برای اموات در روایات امام صادق (ع)
امام صادق (ع) در خصوص دعا و خیرات برای اموات فرمود: «هرکس هر روز ۲۵ بار گوید: "اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینِ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ" حق تعالی به عدد هر مؤمن که گذشته و هر مؤمن که بیاید تا روز قیامت حسنه در نامه اعمال او نویس و به آن عدد گناه از او محو کند.»
امام صادق (ع) در خصوص صدقه برای اموات فرمود: «هرگاه فردى به نیابت از مرده اى صدقه دهد و یا عمل نیکوئى انجام دهد، خداوند جبرئیل را دستور مى دهد: هفتاد هزار ملک به قبر آن مرده گسیل کند که در دست هر ملکى طبقى از نعمتهاى بهشتى است.»
امام صادق (ع) در مورد پاداش صدقه دهنده فرمود: «خداوند هزار شهر از شهرهاى بهشتى به او مى دهد، و هزار حورى از حورى هاى بهشت با لباسهاى فاخر به ازدواج او در مى آورد، و هزار حاجت از حاجات دنیائى او را نیز برآورده مى گرداند.»
امام صادق (ع) در خصوص عمل صالح برای اموات فرمود: «هر کس از مسلمانها که براى مرده اى عمل صالح انجام دهد، خداوند اجر و ثواب آن عمل را براى عامل چند برابر مى کند و از پرتو آن عمل، میت نیز بهره مند مى گردد.
روایتی از حضرت صادق (ع) نقل شده:
«هر کس نزد قبر مؤمنی هفت مرتبه سوره "إنّا أنزلنا" را بخواند، خداوند فرشته‌ای میفرستد که پیش قبر میت، خدا را عبادت کند. خداوند ثواب عبادت فرشته را برای میت و کسی که "إنّا أنزلنا" را خوانده مینویسد، تا زمانی که خداوند وی را به واسطه این عمل وارد بهشت کند.بعد از سوره حمد، هفت مرتبه "إنّ أنزلنا" و سوره های "قل أعوذ بربّ الفلق"، "قل أعوذ بربّ الناس"، "قل هو الله أحد" و "آیه الکرسی" را سه مرتبه بخواند».
دعای شب جمعه برای اموات در روایات پیامبر (ص)
از رسول خدا (ص) نقل کرده اند که فرمود: «هرگاه مؤمنى «آیه الکرسى» را بخواند و ثواب آن را هدیه اهل قبور کند خداوند ثواب آن را به اموات مؤمنین مى دهد. ولى براى کسى که «آیه الکرسى» را خوانده است مقام و مرتبه هفتاد پیامبر عطاء مى کند، و در مقابل هر حرفى از آیه الکرسى ملکى را مى گمارد که تا روز قیامت به نیابت از او خداوند را تسبیح و تقدیس کنند.» از روایت استفاده می شود خیرات و طلب آمرزش برای اموات در وضعیت آن ها در آخرت تاثیر خواهد داشت. برای اموات از هر چیز بهتر و مفیدتر صدقه و احسان به فقرا و اهدای ثواب آن برای مردگان است. رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: «صدقه حرارت قبرها را از بین می‌برد».
یکی از صحابه از حضرت رسول (ص) نقل کرده:
«برای مردگان خود هدیه بفرستید»، گفتم: هدیه مردگان چیست؟ فرمود: «صدقه و دعا. ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه‌های خود می‌آیند و فریاد می‌کنند... ای خانواده من، پدر، فرزندان و خویشان من، بر ما مهربانی کنید. آن چه در دست ما بود، عذاب و حساب آن ها بر ماست. نفعش برای غیر ما. ای خویشان ما، به درهمی یا قرص نانی یا جامه‌ای ما را کمک کنید تا خداوند شما را از جامه‌های بهشت بپوشاند».از روایت برداشت میشود که لازم نیست به زیارت قبر مردگان بروید، بلکه در هر کجا برای آنان صدقه بدهید و دعای شب جمعه برای اموات و فاتحه بخوانید، ثوابش به آن ها می‌رسد. البته رفتن سر قبر بهتر است، چون اثرات دیگری غیر از فاتحه نیز دارد. البته در کنار قبور اموات قرائت قرآن و اهدای ثواب آن به روح میت بسیار خوب است.
در روایتی دیگر می‌فرماید:
«هر صدقه‌ای که برای مرده داده میشود، فرشته‌ای آن را می‌گیرد، در طبقی از نور می‌گذارد، بر لب قبر می‌ایستد و با صدای بلند می‌گوید: ای اهل قبور، درود بر شما، بگیرید این هدیه را که بستگان تان برای شما فرستاده‌اند».اگر به احادیث ذکر شده دقت شود، متوجه خواهیم شد که مرده‌ها چشم به راه و چشم انتظار هدیه، دعای شب جمعه برای اموات و... فرزندان و خانواده خود هستند.
سعد بن عباده می گوید: یکی از افراد بنی ساعده در سفر بود که مادرش از دنیا رفت، به رسول خدا (ص) عرض کرد: در غیاب من، مادرم از دنیا رفته، اگر برایش چیزی صدقه بدهم، نفعش عاید وی می‌گردد؟ حضرت فرمود: «بلی». گفت: شما را شاهد می‌گیرم که محوطه درخت خرمایم را که به ثمر نشسته، برای او صدقه قرار دادم.
مفهوم خیرات و صدقه اعم است. شامل هر نوع کار خیر، یا حتی نیت و فکر و اندیشه خیر برای مردم و یا اسلام می شود. می توان هر عمل خیری که به قصد قربت انجام می شود، ثواب آن را به روح اموات نثار کرد.
چرا باید برای اموات نماز بخوانیم؟
انسان تا مادامی که زنده هست، برای انجام اعمال واجب و مستحب مانند نماز، روزه، حج و صدقه دادن فرصت دارد. اما بعد از مرگ و پایان یافتن زندگی، تمام آرزوها و هدف‌های دنیوی به انتهای خود می‌رسند و دیگر فرصتی برای انجام کارهای نیک و دلجویی از دیگران وجود نخواهد داشت.درست است که مردگان دستشان از دنیا کوتاه است و نمی‌توانند گناهان خود را جبران کنند؛ اما برای خویشان و نزدیکان آنها مقدور است که به یاد درگذشتگان اعمال نیک و خیرات را به جا بیاورند.
هدیه کردن ثواب کارهای نیک و اعمالی مانند روزه و نماز به روح مردگان و یادبود برای اموات به طور یقین در وضعیت آنها در دنیای آخرت تاثیرگذار است. همچنین در برخی از روایات بیان شده است که انجام کارهای نیک در حق مردگان، برای زنده‌ها هم ثواب دارد.
امام صادق علیه‌السلام در اینباره فرموده‌اند: « هر گاه از کنار قبرستانی عبور کردید و ۱۱ بار سوره توحید را بخوانید، نه تنها برای اموات، بلکه برای خود هم ثواب بزرگی را ذخیره کرده اید».
بهترین زمان برای زیارت اموات
بهترین زمان زیارت اموات عصر پنجشنبه است که پیامبر فرموده است. شاید بهتر از آن صبح جمعه در زمان بین الطلوعین باشد.منبع: سایت ستاره
