علت واجب بودن نماز صبح چیست؟
چرا باید طلوع فجر تا طلوع آفتاب این نماز خوانده شود
با توجه به این‌که نماز صبح بسیاری از مردم قضا می‌شود، آیا بهتر نبود که مثلاً از روشن شدن هوا تا پخش شدن آفتاب این نماز خوانده شود؟
الف. منشأ واجب بودن برخی از عبادات و مستحب بودن برخی دیگر از آنها، دستور الهی است. آفرینش انسان به گونه‌ای است که توانایی رسیدن به قله‌های کمال و جایگاه والایی در عالم هستی را دارد.
خدای مهربان برای این‌که انسان بتواند خود را به این کمالات برساند، راه رسیدن به این مقصد را از طریق پیامبران و اوصیای آنان برای او تبیین کرده و ضروریات پیمودن این راه را که در مرحله اول همان انجام واجبات و ترک محرمات باشد، به او نشان داده است.
نتیجه این‌که علت واجب بودن واجبات از جمله نماز صبح و دیگر نمازها، نیاز ضروری به این عمل، برای رسیدن به نقطه اوجی است که خدا برای انسان تعیین کرده است.
ب. این‌که برخی از عبادات و اعمال، منحصر به زمان خاصی شده است، به این دلیل است که برخی از زمانها خاصیتی دارند که در زمان‌های دیگر، آن ویژگی وجود ندارد. همان‌طور که برخی از مکان‌ها این‌چنین هستند؛ مثل کعبه و مسجد الحرام.
به همین دلیل است که برخی از ماه‌ها مثل ماه رمضان و یا برخی از روزها همچون روز جمعه، عید قربان، عید غدیر و... از جایگاه خاصی در دین برخوردار شده‌اند. ساعت‌های مختلف شبانه‌روز هم از این قاعده مستثنا نیستند.
زمان‌هایی مثل شب قدر یا شب جمعه یا عصر عرفه، خصوصیت‌های منحصر به خود را دارند. زمان قبل از طلوع فجر(سحر) و بعد از آن تا طلوع خورشید(بین الطلوعین) نیز از مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین ساعت‌های شبانه‌روز محسوب می‌شوند، زیرا تمرکز فکری بیشتری برای انسان در این زمانها وجود دارد.
محروم ماندن از برکات این ساعت‌ها، مانع بزرگی در رسیدن به مقامات و آثار مادی و معنوی انسانی است. در داستان حضرت یوسف(ع)، وقتی که برادران او از حضرت یعقوب(ع) خواستند تا از خدا برای آنان استغفار کند، او فرمود: «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّ»؛ بعداً برای شما استغفار خواهم کرد. در روایات آمده که حضرت یعقوب(ع) منتظر سحر شب جمعه ماند تا در آن وقت برای فرزندانش استغفار کند.
رکعت اول
تکبیرة الاحرام
نماز با گفتن «الله اکبر» آغاز می شود. با این تکبیر به حریم نماز وارد می شویم و برخی کارها بر ما حرام می شود. هنگامی که نماز را شروع می کنیم باید متوجه باشیم که چه نمازی را می خوانیم؛ مثلا نماز ظهر است یا عصر و آن را تنها برای اطاعت فرمان خداوند بجا آوریم که این همان «نیت» است و از اجزای اصلی نماز به شمار می آید.با آغاز نمودن نماز این کارها نماز را باطل می کند:
خوردن و آشامیدن.
روی از قبله برگرداندن.
سخن گفتن.
خندیدن.
گریستن.
بهم زدن صورت نماز. مثل راه رفتن.
کم یا زیاد کردن اجزای اصلی نماز؛ مانند رکوع.
هنگام گفتن "الله اکبر” مستحب است، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببریم.
قرائت
پس از گفتن «الله اکبر» سوره حمد را می خوانیم:بسم الله الرحمن الرحیم
الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ
إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ
اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ
صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ
غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ
وَ لاَ الضَّالِّینَ
پس از سوره حمد، یک سوره دیگر از قرآن را می خوانیم به عنوان نمونه، می توان سوره توحید را خواند:
بسم الله الرحمن الرحیم
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ
اللَّهُ الصَّمَدُ
لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ
وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ
نکات مربوط به قرائت
پسرها و مردان باید نماز صبح و مغرب و عشا، حمد و سوره را (در رکعت اول و دوم) بلند بخوانند ولی دخترها و بانوان، اگر نامحرم صدای آنان را نشنوند می توانند بلند بخوانند و در نماز ظهر و عصر همه باید حمد و سوره را آهسته بخوانند.انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که اصلا نمی تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می تواند بخواند و بهتر آن است که نماز را به جماعت بجا آورد.
رکوع
پس از تمام شدن حمد و سوره سر به رکوع خم می کنیم و دستها را به زانوها می گذاریم و می گوییم:«سبحان ربی العظیم و بحمده»
و یا می گوییم:
«سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله»
سجده
سپس سر از رکوع برداشته (می ایستیم) و آن گاه به سجده می رویم و هفت عضو بدن؛ یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و نوک انگشتان بزرگ پا را بر زمین گذاشته و می گوییم:«سبحان ربی الاعلی وبحمده»
یا «سبحان الله» را سه مرتبه تکرار می کنیم.
نکات مربوط به سجده
در سجده نماز، باید پیشانی را روی خاک یا سنگ یا چیزهای دیگری از زمین بگذاریم.سجده بر چیزهایی که از زمین می روید و برای خوراک و پوشاک انسان مصرف نمی شود نیز صحیح است.
مهر نماز که بیشتر در بین ما معمول است، در حقیقت قطعه خاک پاکیزه ای است که نمازگزار همراه خود دارد تا برای سجده، پیشانی را روی آن بگذارد.
سجده دوم
پس از سجده اول، می نشینیم و بار دیگر به سجده رفته و سجده دوم را مانند سجده اول بجا می آوریم.
رکعت دوم
پس از تمام شدن رکعت اول نماز، بدون آن که صورت نماز به هم بخورد و یا فاصله ای ایجاد شود، از جا برخاسته، بار دیگر می ایستیم و حمد و سوره را به همان ترتیبی که در رکعت اول نماز گفته شد، می خوانیم.
قنوت
در رکعت دوم نمازهای روزانه، بعد از تمام شدن حمد و سوره و قبل از رکوع، مستحب است، دستها را روبروی صورت گرفته ودعایی بخوانیم؛ این عمل را «قنوت» گویند.در قنوت می توان این دعا را خواند:
«ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسن وقنا عذاب النار»
تشهد
در رکعت دوم هر نماز، پس از تمام شدن سجده دوم باید در حالی که رو به قبله نشسته ایم «تشهد» بخوانیم؛ یعنی بگوییم:«اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله، اللهم صل علی محمد وال محمد»
سلام
تا اینجا رکعت دوم نماز هم تمام می شود و چون نماز صبح دو رکعتی است بعد از تشهد، با گفتن سلام، نماز را تمام می کنیم؛ یعنی می گوییم:السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته
السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین
السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
اهمیت نماز صبح
مردی به خدمت امام صادق(ع) آمد و عرضه داشت : من مرتکب گناهی شده ام. امام صادق (ع) فرمود: خدا می بخشد. آن شخص عرضه داشت: کناهی که مرتکب شده ام خیلی بزرگ است. امام فرمود: اگر به اندازه کوه باشد خدا می بخشد.آن شخص عرضه داشت: گناهی که مرتکب شده ام خیلی بزرگتر است. امام فرمود: مگر چه گناهی مرتکب شده ای؟ و آن شخص به شرح ماجرا پرداخت. پس از اتمام سخن، امام صادق (ع) رو به آن مرد کرد و فرمود: خدا می بخشد، من ترسیدم که نماز صبح را قضا کرده باشی.
در روایت دیگری از امام صادق(ع) پرسیدند که چرا کسانی که در آخرالزمان زندگی می کنند رزق و روزیشان تنگ است؟ ایشان فرمودند : به این دلیل که غالبا نمازهایشان قضا است.
مرحوم آیت الله حاج شیخ حسنعلی اصفهانی (معروف به نخودکی) در وصیت خود به فرزندش می گوید:
اگر آدمی چهل روز به ریاضت و عبادت بپردازد ولی یک بار نماز صبح از او فوت شود، نتیجه آن چهل روز عبادت بی ارزش (نابود) خواهد شد. فرزندم تو را سفارش می کنم که نمازت را اول وقت بخوان و از نماز شب تا آن جا که می توانی غفلت نکن.»
جدای این خواصی که ذکر شد؛ سخنی از پیامبر اکرم(ص) درباره زمان نماز صبح روایت شده که فرمود: «خدا به من دستور داده تا قبل از طلوع خورشید، نماز صبح بخوانم. قبل از این‌که کافران، برای خورشید سجده کنند. این نماز را هم فرشتگان شب و هم فرشتگان روز می‌بینند و هر دو گروه آن‌را می‌نویسند».
حکمتی که می‌توان برای این موضوع ذکر کرد این است که؛ انجام کارهای سخت، جسم انسان را برای روبرو شدن با مشکلات و فائق آمدن بر آنان تمرین می‌دهد. همین دشواری کار است که ارزش آن‌را دو چندان می‌کند.
با توجه به مطالب ذکر شده، اگر نماز صبح به زمان بعد از طلوع آفتاب موکول می‌شد، برکات و توفیقات زیادی از انسان سلب می‌شد. اما بیدار نشدن برخی از افراد برای نماز صبح، علت‌های مختلفی دارد؛ مانند بیدار ماندن طولانی در شب که عموماً صرف کارهای غیر ضروری و بی‌اهمیتی می‌شود که می‌توان آنها را در زمان دیگری انجام داد و یا اساساً از آنها صرف نظر کرد.
چطور برای نماز صبح خواب نمانیم؟
برای این که جهت اقامه نماز صبح خواب نمانید، قبل از خوابیدن آخرین آیه سوره کهف را بخوانید:«قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً».
نماز نافله صبح چگونه است؟
نماز نافله همان نماز مستحبی است و مراد از نوافل نمازهای مستحبی است؛ یعنی به غیر از نماز هایی که در شبانه روز (هفده رکعت) بر هر مسلمانی واجب است.نافله صبح دو رکعت است: در رکعت اول پس از سوره حمد سوره «قل یا ایّها الکافرون» و در رکعت دوم پس از سوره حمد سوره توحید را باید بخوانید. هنگامی که سلام نماز را دادید، به طرف قبله به صورت مرده در قبر به پهلوى راست بخوابد و گونه راست را بر روى دست راست بگذارید و بگویید:
«اِسْتَمْسَکْتُ بِعُرْوَةِ اللّهِ الْوُثْقىَ الَّتى لاَانْفِصامَ لَها وَاعْتَصَمْتُ بِحَبْلِ اللّهِ الْمَتینِ وَ اَعُوذُ بِاللّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ وَ اَعُوذُ بِاللّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ»
آن گاه سه مرتبه بگویید:
«سُبْحانَ رَبِّ الصَّباحِ فالِقِ الاِْصْباحِ»
و این پنج آیه از سوره آل عمران را بخوانید:
«اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ لاَ یاتٍ لاِ وُلىِ الاَْلْبابِ الَّذینَ یَذْکُروُنَ اللّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النّارِ رَبَّنا اِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَیْتهَ وَ ما لِلظّالِمینَ مِنْ اَنْصارٍ رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادى لِلاْیمانِ اَنْ امِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُ نُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ رَبَّنا وَ اتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِکَ وَلاتُخْزِنا یَوْمَ الْقِیمَةِ اِنَّکَ لاتُخْلِفُ الْمیعادَ»
سپس برخیزید و بنشینید و تسبیح حضرت زهرا (س) را بگویید.
تعقیبات نماز صبح
بعد از نماز صبح می گویی:«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اهْدِنِی لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ إِنَّکَ تَهْدِی مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.»
سپس ده مرتبه می گویى:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الرَّاضِینَ الْمَرْضِیِّینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ السَّلامُ عَلَیْهِمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ»
منبع: سایت ستاره
.jpg "معرفی خوشنویسان معروف قرآن کریم")
