مقدمه:
گفتن اذکار مکرر پس از نماز، به اَشکال گوناگون مطرح شده، اما مشهورترین و مؤکدترین آنها در تعقیب هر نماز، تسبیحات حضرت زهرا (س) است که به‌ترتیب مشتمل بر ۳۴ تکبیر، ۳۳ الحمدلله و ۳۳ سبحان الله استدر عین حال، به‌طور کلی اذکار گوناگون، از تمجید و حمد و تسبیح و تهلیل و صلوات بر پیامبر(ص) توصیه شده است.
در روایات و کتب فقهی، بر دعا و ذکر پس از نماز تأکید شده است. در این‌باره، ادعیه مأثوری وارد شده که از مشهورترین آنها در منابع امامیه، دعای «لا اله الا الله وحده وحده...» است. همچنین می‌توان از دعای «اللهم انی اسألک من کلِ خیرٍ احاط بِه علمک...» یاد کرد که در روایات توصیه شده است.
تعقیب یعنی اشتغال به ذکر، دعا و قرآن پس از نماز و دنبال کردن فرارى است. تعقیب به معناى نخست در باب صلات مورد بجث قرار رگففته است. اعقیب بویژه پس از نماز صبح تا طلوع خورشید و بعد از نماز عصر و مغرب مستحب است. در این بحث به تعقیبات نماز مغرب اشاره می کنیم.
تعقیبات نماز مغرب
۱. تهلیل بعد از نماز مغرب
بعد از نماز مغرب قبل از این که از جای خودتان حرکت کنید ۱۰ بار بگویید:أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ
گواهى دهم که خدایى جز آن خداى یکتا نیست
إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً
خدایى است بى شریک و یگانه و فرد و یکتا و غنى از خلق است
لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لاَ وَلَداً
جفت ندارد و فرزندى براى او نیست.
شیخ برقی از امام صادق (ع) روایت کرده است: هر کس بعد از نماز صبح قبل از آن که زانوهایش را حرکت دهد، ۱۰ بار تهلیل بخواند، خداوند ۴۰ هزار گناه او را محو می‌کند و ۴۰ هزار حسنه برای او می‌نویسد و مانند آن است که ۱۲ بار قرآن را ختم کرده باشد.
۲. نماز غفیله
نماز غفیله دو رکعت است و بعد از نماز مغرب خوانده می‌شود این نماز را هشام بن سالم از امام صادق (ع) نقل کرده است. آموزش خواندن نماز غفیله را پیش از این در ستاره آموخته بودید.۳. آیه صلوات
بعد از تسبیحات حضرت زهرا (س) بگویید:«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلاَئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً»همانا خدا و فرشتگانش بر پیغمبر درود مى فرستند شما هم اى گروه مؤمنان بر او درود و تحیت کامل فرستیداللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ عَلَى ذُرِّیَّتِهِ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِاى خدا درود فرست بر محمد رسول خود و بر ذریه او و اهل بیت او.
۴. بسمله و حوقله
در حدیثی از پیامبر (ص) آمده است که ذکر حوقله ۹۹ درد را شفا می‌دهد که کمترین آن افسردگی و اندوه است. پس بعد از نماز مغرب ۷ بار بگویید:بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِبه نام خداى بخشنده مهربان هیچکس را قوت و نیرویى نیست جز به خداى بزرگ بلند مقام.۵. نماز مندوبه
این نماز را امام صادق (ع) از پدرش و ایشان هم از امام علی (ع) و امام علی (ع) هم از پیامبر (ص) نقل کرده اند:این نماز دو رکعت است و بین نماز مغرب و عشا خوانده می‌شود. در رکعت اول بعد از حمد ۱۳ بار سوره زلزال و در رکعت دوم بعد از حمد ۱۵ بار سوره توحید را بخوانید.هر کس در هر ماه این نماز را بخواند در زمره متقین قرار می‌گیرد و هر کس در هر سال این نماز را بخواند در زمره محسنین قرار می‌گیرد و هر کس در هر جمعه این نماز را بخواند از نمازگزاران محسوب می‌شود و هر کس هر شب این نماز را بخواند در بهشت با پیامبر (ص) خواهد بود و ثواب این نماز را به جز خدا کسی نمی‌تواند بشمارد.
۶. دعای ابن عمار بعد از نماز مغرب
دعای ابن عمار را قبل از این در تعقیبات نماز صبح به تفصیل آورده‌ایم. این دعا را معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل کرده است.۷. دعای عافیت دین
اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ اَلسَّلاَمُأَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ اَلنُّورَ فِی بَصَرِی وَ اَلْبَصِیرَةَ فِی دِینِی
وَ اَلْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ اَلْإِخْلاَصَ فِی عَمَلِی
وَ اَلسَّلاَمَةَ فِی نَفْسِی وَ اَلسَّعَةَ فِی رِزْقِی
وَ اَلشُّکْرَ لَکَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی.
۸. دعای «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی...»
بعد از نماز مغرب ۳ بار بگویید:الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ لاَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ غَیْرُهُ: ستایش مخصوص خداست که او هر چه بخواهد مى کند و جز او هیچ کس دیگر هر چه خواهد نتواند کرد.۹. دعای «سُبْحَانَکَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ...»
سُبْحَانَکَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا جَمِیعاً فَإِنَّهُ لاَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ کُلَّهَا جَمِیعاً إِلاَّ أَنْتَ:پاک و منزهى اى خدایى که جز تو خدایى نیست گناهانم را از کرم همه را به کلى ببخش که هیچ کس جز تو بخشنده گناهان نیست.۱۰. نماز نافله مغرب
پیش از این به طور کامل درباره نماز‌های نافله صحبت شده که یکی از این نافله‌ها نافله مغرب است.۱۱. دعای «اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ...»
اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مُوجِبَاتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزَائِمَ مَغْفِرَتِکَ:اى خدا از تو درخواست مى کنم آنچه را که موجب حتمى رحمت و مغفرت توستوَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ وَ مِنْ کُلِّ بَلِیَّةٍ:و نجات از آتش دوزخ و هر بلیه و عذاب را
وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ الرِّضْوَانَ (الرِّضْوَانِ) فِی دَارِ السَّلاَمِ"وصول به بهشت را و رضا و خوشنودى تو را در منزلگاه سلامت
وَ جِوَارَ (جِوَارِ) نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلاَمُ:در جوار پیغمبر تو حضرت محمد که سلام بر او و آل او باد
اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْکَ:اى خدا هر نعمت به ما بندگان رسد همه از جانب توست
لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ:خدایى جز تو نیست از تو آمرزش مى طلبم و بسوى تو از گناه خود باز مى گردم.
۱۲. دعای امام صادق (ع) بعد از نماز مغرب
از امام صادق (ع) روایت است که برای دنیا و آخرت و برطرف شدن درد چشم این دعا را بعد از نماز صبح بخوانید:اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْکَ
خدایا از تو درخواست مى کنم به حق محمد و آل محمد (ص)
صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
که درود فرستى بر محمد و آل محمد (ص)
وَ اجْعَلِ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْبَصِیرَةَ فِی دِینِی
و نور در چشم ظاهر من قرار دهى و بصیرت و معرفت در دینم
وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ الْإِخْلاَصَ فِی عَمَلِی
و یقین کامل در دل من و اخلاص در عمل من
وَ السَّلاَمَةَ فِی نَفْسِی وَ السَّعَةَ فِی رِزْقِی
و سلامتى در شخص من و وسعت در رزق من عطا فرمایى
وَ الشُّکْرَ لَکَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی
و به سپاسگزارى تو باشم مادامى که مرا باقى دارى.
۱۳. دعای «اَللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ...»
اَللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَرِّفْ بُنْیَانَنَاوَ ثَقِّلْ مِیزَانَنَا وَ أَفْلِجْ حُجَّتَنَا وَ اُسْتُرْ عَوْرَاتِنَا
وَ طَهِّرْ قُلُوبَنَا وَ حَسِّنْ أَخْلاَقَنَا وَ أَدْرِرْ أَرْزَاقَنَا
وَ اِحْفَظْ أَمَانَاتِنَا وَ تَقَبَّلْ مِنْ مُحْسِنِنَا وَ تَجَاوَزْ عَنْ مُسِیئِنَا
وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَیْنِنَا وَ اِرْفَعْ دَرَجَاتِنَا وَ حَصِّنْ فُرُوجَنَا
وَ اِحْفَظْ دِینَنَا وَ لاَ تَجْعَلْ فِیهِ مُصَابَنَا
اَللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ جَنَّاتٍ وَ أَنْهَاراً وَ نَعِیماً دَائِماً مُبَارَکاً
وَ صُحْبَةَ اَلْأَبْرَارِ وَ مُرَافَقَتَهُمْ وَ لاَ تَحْرِمْنَا ذَلِکَ
اَللَّهُمَّ أَخْرِجْنَا مِنَ اَلدُّنْیَا سَالِمِینَ فِی دِینِنَا وَ أَدْخِلْنَا اَلْجَنَّةَ آمِنِینَ
بِرَحْمَتِکَ وَ أَصِحَّ لَنَا أَبْدَانَنَا یَا أَرْحَمَ اَلرَّاحِمِینَ.
نتیجه :
تعقیبات نماز مغرب را با دستورالعملی از امام صادق علیه السلام به پایان می بریم.
مرحوم آیت الله مرعشی نجفی دستور العملی را در وصیت نامه خود نوشته اند که دستاورد یکی از تشرفاتشان به محضر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است و من با کمی تفاوت آن را بارها نقل کرده ام .
و آن خواندن سوره یاسین پس از نماز صبح ، سوره نبأ پس از نماز ظهر، سوره عصر (و به روایت من سوره نوح) پس از نماز عصر، سوره واقعه پس از نماز مغرب و سوره ملک پس از نماز عشاء است .
و تقدیم و اهدای آنها به شریک القرآن صاحب العصر والزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف که بهترین نوع عرض ارادت وادب به محضر امام حی و منتظر علیه السلام در هر روز است .
و اما دستورالعمل امام صادق علیه السلام: امام صادق علیه السلام فرموده اند با خواندن سوره یاسین پس از نماز صبح ، سوره فتح پس از نماز ظهر، سوره نبأ پس از نماز عصر، سوره ملک پس از نماز مغرب و سوره واقعه پس از نماز عشاء عمرا پریشان نمی شوید.
اگر بخواهیم جمع بین دو روایت را کنیم.باید:
بعد از نمازصبح :سوره یس
بعد از نماز ظهر :فتح و نبأ
بعد از نماز نمازعصر :نبأ، عصر و نوح
بعد از نماز نماز مغرب : واقعه و ملک
بعد از نماز نماز عشاء:ملک و واقعه
منبع:
https://www.khabaronline.ir/news/311157
سایت ستاره
* این مقاله در تاریخ 1401/12/22 بروز رسانی شده است.
