1- قرآن در ضمن آنکه همگان را به همگرایی و همبستگی فرا خوانده است از وحدت اسلامی به عنوان نعمت یاد کرده و اختلاف را در ردیف عذاب الهی قرار داده است. «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا واذکروا نعمة الله علیکم اذ کنتم أعداء فالف بین قلوبکم فأصبحتم بنعمته اخوان » ؛ همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او در میان شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید. «قل هوالقادر على أن یبعث علیکم عذابا من فوقکم او من تحت ارجلکم اویلبسکم شیعة..»؛ بگو او قادر است عذابی از طرف بالا و یا از زیر پای تان برشما فرو فرستد و یا آن که لباس تفرقه و پراکندگی برشما بپوشاند.
۲-امام علی (علیه السلام) نیز همبستگی را زمینه ریزش فیض الهی دانسته است . وحدت یکی از ارمغان های بعثت پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) میباشد.
3-پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) خود را شیفته و حریص ترین انسان نسبت به وحدت اسلامی دانسته و فرمود: ولیس رجل - فاعلم - أحرص على جماعة أمة محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) و ألفتها منی، ابتغی بذلک حسن الثواب وکرم المأب..» این نکته را بدان هیچ کس از من بر اتحاد و همبستگی امت محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) حریص تر نیست که بدان ثواب می جویم و فرجام نیک می طلبم... وحدت قانون حاکم بر تمام هستی است. قطرات باران با همگرایی، دریاها را تشکیل می دهند. ملکولهای بدن انسان با همسویی، سلامت بدن را تأمین می کنند. حیوانات مانند مورچه ها... با همگرایی از آسیب های دشمن خودشان را حفظ می کنند. براین اساس نظام آفرینش، نظام توحید و وحدت گرایی است. به قول شاعر که سروده است:
آفرینش درس وحدت می دهد برهر عالمی چون که بنیان جهان شد از بنای اتحاد
رمز وحدت را بجو از قل هو الله احد می دهد این آیه عالم را صلای اتحاد
اصل وحدت و هماهنگی تا حدی اهمیت دارد که بتوان حقوق حکومتی و اجتماعی را فدای این اصل کرد و در چارچوب نظام با حکومت هماهنگی نشان داد. از جمله الگوهایی که برای این اصل مدیریتی میتوان برشمرد سیره امیر مومنان (علیه السلام) در دوران حکومت خلفا و داستان هارون (علیه السلام) در غیبت حضرت موسی (علیه السلام) میباشد .
با اینکه حق بزرگ علی (علیه السلام) و امت اسلامی در زمان خلافت ابوبکر، عمر و عثمان مبنی بر غصب خلافت و ولایت علی (علیه السلام) تضییع گردیده بود با اینحال حضرت برای حفظ نظام اسلامی بر جلوگیری از گسسته شدن جامعه و تفرقه امت ناچار از مدارا با خلفا گردید و شرایط بسیار سخت روانی، سیاسی و اجتماعی را تحمل کرد.
امیر مومنان علی (علیه السلام) در وصف حال خود در طول ۲۵ سالی که خلافت و ولایتش توسط سه خلیفه فوق غصب گردیده بود در خطبه سوم نهج البلاغه می فرماید: «صبرت و فی العین قذی و فی الخلق الحلق شجی» «صبر نمودم در حالیکه خار در چشم و استخوان در گلویم بود.» مومنان نیز در زمان خلافت خلفای فوق وصفی رقت بار داشته، طوریکه حضرت در توصیف حال آنان در همین خطبه می فرماید: «و یکدح فیها مومن حتى یلقى ربه» مومن در زمان (خلفا) شب و روز در عذاب بسر می برد تا خدا را ملاقات نماید.» حضرت برای حفظ وحدت و یکپارچگی امت اسلامی و نیز با توجه به وصیت رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) از حق مسلم خود گذشته و در خطبه ۳۷ نهج البلاغه می فرماید: "و کنت اخفضتم صوتا و اعلاهم فوتا“ « صدای من در نظام ابوبکر، عمر و عثمان از همه پایین تر بود، کمترین اعتراض را من داشتم.» این نحوه برخورد علی (علیه السلام) به روشنی، اهمیت اصل وحدت و هماهنگی را نشان میدهد که حضرت همه حقوق حکومتی و اجتماعی اش را فدای این اصل می نماید و همچون یک شهروند در چارچوب نظام با حکومت هماهنگی نشان می دهد. همکاری حضرت با حکومت غاصب براساس مصلحت نظام و برای حفظ وحدت تا آنجا است که عمر می گوید ” لولا على لهلک عمر“ اگر علی نبود عمر هلاک میشد . حضرت در زمان قدرت و حکومت خویش در جنگ صفین بالشکر معاویه نیز به خاطر اینکه نیروهای حکومت اسلامی متلاشی نگردد و برای حفظ نظام ناچار و از روی اکراه به حکمیت تن می دهد و آن را چون زهر می نوشد .
در مسئله صلح امام حسن (علیه السلام) نیز مسئله حفظ وحدت یکی از عوامل اساسی بود که باعث شد امام به این صلح تن دهد. این نمونه زندگی و سلوک امام علی (علیه السلام) و امام حسن (علیه السلام) را می توانیم در سنت انبیا نیز بیابیم.
برخورد هارون با مردم در غیبت حضرت موسی (علیه السلام)
در دوران حکومت اسلامی، حضرت موسی (علیه السلام) جهت لقاء الله به کوه طور رفت و هارون (علیه السلام) را در میان قومش، جانشین خود قرار داد. قوم موسی(علیه السلام) در غیبت وی در مدت کوتاهی توسط سامری، گوساله پرست شدند، حضرت هارون هرچه سعی و تلاش نمود که مردم را با موعظه از راه شرک دور کند، موفق نگردید، حضرت هارون برای حفظ وحدت و دوری از تفرقه و درگیری، صبر و تحمل پیشه نمود تا موسی (علیه السلام) بازگردد. حضرت موسی (علیه السلام) در برگشت وقتی با صحنه شرک و بت پرستی مواجه گردید به شدت از هارون(علیه السلام) ناراحت شده و او را مورد عتاب قرار می دهد و می گوید چرا کوتاهی کردی و اجازه دادی جامعه گمراه و مشرک شود؟ هارون (علیه السلام) دلیل می آورد که: من ترسیدم که بگوئید، چرا بین بنی اسرائیل تفرقه افکندی و دستورات مرا مبنی بر حفظ وحدت انجام ندادی؟ استدلال هارون که به خاطر حفظ وحدت و جلوگیری از دودستگی و کشتار، صبر نمود تا موسی(علیه السلام) برسد مورد قبول قرار می گیرد و در نهایت موسی (علیه السلام) برای خود و برادرش دست به دعا برمی دارد و می گوید: "قال رب اغفر لی وأخی وأدخلنا فی رحمتک وأنت أرحم الراحمین « پروردگارا من و برادرم را بیامرز و ما را در پناه رحمت خود در آور و تو مهربانترین مهربانانی».تلاشهایی که دشمنان اسلام در ایجاد تفرقه در بین امت اسلامی انجام داده اند بیشمار است .به عنوان مثال نمونه ای ذکر میشود: زمان پادشاهان قاجار، حکومت عثمانی بزرگترین حکومت اسلامی در جهان به شمار می آمد... در کنار سفارت عثمانی در تهران مسجد کوچکی وجود داشت. امام جماعت مسجدو یا یکی از نمازگزاران آن مسجد می گفت: روضه خوانی را دیدم که هر روز صبح به مسجد می آید و روضه حضرت زهرا(سلام الله علیها) را می خواند و به عثمان خلیفه سوم ناسزا می گوید. روزی به او گفتم: چرا تو هر روز همین روضه را می خوانی و همان ناسزا را می گویی و تکرار می کنی، مگر روضه دیگری نمی دانی؟ او در پاسخ گفت: روضه دیگر می دانم ولی یک نفر بانی دارم که هر روز پنج ریال به من می دهد ولی می گوید همین روضه را با این کیفیت بخوان. خصوصیات و محل او را گفت. من پیگیری کردم، دیدم بانی روضه یک نفر کاسب مغازه دار است. جریان را به او گفتم، وی گفت: شخصی روزی دو تومان به من می دهد تا در آن مسجد چنین روضه خوانده شود. من هم پنج ریال آن را به روضه خوان می دهم و پانزده ریال آن را خود برمی دارم. باز هم جریان را پیگیری کردم، سرانجام معلوم شد که از طرف سفارت انگلیس روزی ۲۵ تومان برای این روضه خوانی برای ایجاد اختلاف بین شیعه و سنی و سپس ایران و حکومت عثمانی داده می شود.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
