تبعیض در عمل از نگاه قرآن
در اینجا دو آیه به عنوان مثال بیان می شود:
آیه اول در مورد تبعیض در عمل
چنانچه قرآن کریم می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَیُرِیدُونَ أَنْ یُفَرِّقُوا بَیْنَ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَیَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَکْفُرُ بِبَعْضٍ وَیُرِیدُونَ أَنْ یَتَّخِذُوا بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلًا»[1]یعنی: «کسانی که خدا و پیامبرانِ او را انکار می‌کنند، و می‌خواهند میان خدا و پیامبرانش تبعیض قائل شوند، و می‌گویند: «به بعضی ایمان می‌آوریم، و بعضی را انکار می کنیم» و می‌خواهند در میان این دو، راهی برای خود انتخاب کنند...»
تبیین آیه
از این آیه فهمیده می شود که برخی خدا و پیامبران را که انکار می کنند، میان خدا و پیامبر تبعیض قائل شده و به برخی از آموزه ها ایمان می آورند و به برخی دیگر، کافر می مانند؛ اینان کسانی اند که می خواهند راه دیگری برای عمل خود برگزینند.
تبعیض در پذیرش آموزه های دین، دلیل بر کفر بر خدا و رسول است.
آیه دوم در مورد تبعیض در عمل
همچنین در آیه دیگری می فرماید: «... أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ وَتَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنْکُمْ إِلَّا خِزْیٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ»[2]آیا به بعضی از دستورات کتاب آسمانی ایمان می‌آورید، و به بعضی کافر می‌شوید؟! برای کسی از شما که این عمل (تبعیض در میان احکام و قوانین الهی) را انجام دهد، جز رسوایی در این جهان، چیزی نخواهد بود، و روز رستاخیز به شدیدترین عذابها گرفتار می‌شوند. و خداوند از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست.
تبیین آیه
در این آیه نیز خداوند به مردم هشدار می دهد که کسانی که در عمل به آموزه های دین، تبعیض روا می دارند، در دنیا جز رسوایی و در آخرت، به شدید ترین عذابها، گرفتار خواهند شد.پس کسانی که به عبادات مانند نماز، روزه، نماز شب، و غیره عمل می کنند، اما به عبادات مالی و ادای حقوق مالی دیگران، نمی پردازند و بهانه های مختلفی برای عمل نکردن به آن مطرح می کنند، دچار عذاب سخت الهی در آخرت و رسوایی و ذلت در دنیا خواهند شد.
عواقب عدم پرداخت خمس
پرداخت نکردن خمس، عواقب خطرناکی بدنبال دارد که به برخی از آنها اختصاراً اشاره می شود:
۱. کفر:
طبق آیه اول کسانی که در عمل تبعیض قائلند، کافرند.
۲. ذلت در دنیا و اشد عذاب در آخرت
طبق آیه دوم، نیز کسانی که قائل به این تبعیض بشوند، ذلت در دنیا و اشد مجازات در آخرت را برای خویش به ارمغان می آورند.
۳. اژدهای آتشین بر گردن
کسی که در دنیا حق مالی که بر گردنش است، را ادا نکند، در آخرت، اژدهای آتشین بر گردنش قرار خواهند داد. چنانچه امام باقر (علیه‌السلام) فرمود: «ما مِن عَبدٍ مَنعَ زَکاةَ مَالِهِ شیئاً اِلاّ جَعَلَ اللهُ ذلِکَ یَومَ القیامَةِ ثُعباناً مِن نارٍ طَوقاً فی عُنُقِه یَنهَشُ مِن لَحمِهِ حَتّی یَفرغَ مِن الحساب».[3]هر کس که زکات و وجوهات مالی خود را نپردازد خداوند همان را در روز قیامت اژدهایی آتشین بر گردن او طوقی قرار می‌دهد که گوشت بدنش را نیش می‌زند تا از حساب فارغ گردد.
پس عدم پرداخت وجوهات مالی، مساوی است با قرار گرفتن طوق آتشین به شکل اژدها.
۴. سخت ترین حالات
اگر انسان در دنیا خمسش را پرداخت نکند، مصداق اتم و اکمل طلبکار خمس که امام معصوم است، از وی طلبش را درخواست می کند؛ همان چیزی که امام صادق (علیه السلام)فرمودند: «اَشَدُّ مایکونُ الناسُ حالاً یَومَ القیامَةِ اذاقامَ صاحبُ الخُمسِ فَقالَ: یا رَبِّ خُمسی؟.»[4]«سخت‌ترین حالات خلق‌الله در روز قیامت زمانی است که طلبکار خمس سر بلند کرده و ندا کند: خدایا خمس من چه شد؟»
از این حدیث چنین فهمیده می شود که بدهکار خمس، در نزد خدا شکایت کرده و آنجایی که همه از دیگران فرار می کنند که مبادا کسی از من حقی را طلب نکند، بزرگترین شاکی اش امام معصوم خواهد بود، در این صورت، کسی که خمس نپردازد، چه کاری از دستش بر می آید؟
شکایت در چه اوضاعی؟
مثال اول: روزی که بنابه فرمایش قرآن کریم، روزی که انسان دوست دارد در مقابل کاستی ها و کمی هایش نزدیکترین اقوامش را فدا کند؛ چنانچه فرمود: «یُبَصَّرُونَهُمْ یَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ یَفْتَدِی مِنْ عَذابِ یَوْمِئِذٍ بِبَنِیهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ أَخِیهِ وَ فَصِیلَتِهِ الَّتِی تُؤْوِیهِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ یُنْجِیهِ»[5]
«در آن روز مجرم دوست دارد فرزندان خود را براى دفع عذاب فدیه دهد و فداى خود کند. و همچنین همسر و برادرش را. و بستگان و قبیله‌اش را که همیشه به او پناه دادند. (بلکه آرزو دارد) تمام مردم روى زمین را فدا کند تا او را نجات دهند»
تبیین حدیث
از این آیه چنین فهمیده می شود که قرآن از نزدیکترین تا دورترین افراد سخن می گوید: فرزندان، همسر، برادر، بستگان حامی در دنیا، بلکه دوست دارد تمام مردم دنیا، فدای جرم های وی شوند تا او نجات پیدا کند.
پس با این اوصاف که هیچ کس نمی تواند جلوی عذابی که انسان با دستان خودش فرستاده است، را بگیرد.
مثال دوم: در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموند: «مفلس [حقیقی] امّت من، کسی است که روز قیامت، نماز و روزه و زکات با خود می‌آورد؛ امّا گاهی دشنام و تهمتی به این، زده است و مال آن را خورده و خون فلان را ریخته و دیگری را زده است. در نتیجه، از حسناتش به این و آن، داده می‌شود و اگر حسناتش تمام شود و هنوز، خطاهایش تمام نشده باشد، از گناهان آنها برداشته، به او داده می‌شود و سپس، در آتش افکنده می‌شود.[6]
مثال سوم: در احادیث معصومین علیهم السلام آمده که منزلگاهی بنام مرصاد در آخرت وجود دارد که برای کسانی که حق مظلومی را پایمال کرده باشند از آن نخواهند گذشت؛ چنانچه امام صادق (علیه السلام) درباره مرصاد می فرمایند: «المِرْصادُ قَنْطَرَةٌ عَلَى الصِّراطِ لا یَجُوْزُها عَبْدٌ بِمَظْلَمَة»[7]
«مرصاد پلى است بر طریقى که از روى جهنم می گذرد، کسى که حق مظلومى بر گردن او باشد، از آن‌جا نخواهد گذشت.»
نتیجه این سه مثال:
بدترین اوضاع در این اوضاع وخیم، و ترسناک، آن است که اگر این حق مظلوم، حق امام معصوم باشد.
حال با این اوصاف باید از کسانی که اعتقادی به پرداخت خمس ندارند یا اعتقاد دارند اما در عمل، سستی و کوتاهی می کنند، پرسید که شما چگونه می خواهید در این منزلگاه و با آن وضعیت عذاب، پاسخ دهید.
نظر امام خمینی (ره) در مورد عدم پرداخت خمس
در آخر با سخنی از امام راحل در مورد عدم پرداخت خمس مقاله را به پایان می بریم: ایشان در تحریرالوسیله مى فرمایند: «هر کس درهمى از خمس را نپردازد جزء ستمگران بر اهل بیت و کسانى که حق آن بزرگواران را غصب کرده اند، مى شود».[8]پی نوشت:
[1] سوره نساء، آیه 150
[2] سوره بقره، آیه 85
[3] ثواب‌الاعمال، ص ٥٢٩
[4] بحار، ج ٩٣، ص ١٩٣
[5] سوره معارج، آیات ۱۱ تا ۱۴
[6] بحار الأنوار: ج ۶۹ ص ۶ ؛ مسند ابن حنبل: ج ۲ ص ۳۰۳؛ صحیح مسلم: ج ۸ ص ۱۸؛ سنن الترمذی: ج ۴ ص ۳۶؛ کنز العمّال: ج ۴ ص ۲۳۶
[7] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 10، ص 739، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[8] تحریرالوسیله، ج 1، ص 334
