در آیه هشتاد و پنج سوره اعراف آمده است : و الى مدین اخاهم شعیبا قال یا قوم اعبدو الله مالکم من اله غیره قد جاءتکم بینه من ربکم فاوفوا الکیل و المیزان و لا تبخسوا الناس اشیاءهم به سوی مدین ، برادرشان شعیب را فرستادیم . گفت : ای قوم من ! خدا را بپرستید که جز او معبودی نیست . دلیل روشنی از طرف پروردگارتان برای شما آمده است . بنابراین ، حق پیمانه و وزن را ادا کنید و از اموال مردم چیزی نکاهید. این پیامبر بزرگ الهی ، پس از دعوت به توحید، به موضوع مهم اقتصاد سفارش می کند و آن رعایت کردن حق پیمانه و کم فروشی نکردن است . همین موضوع در سوره هود نیز تکرار شده است . مبارزه با مفاسد اجتماعی و اخلاقی ، یکی از شیوه های پیغمبران الهی است . برای این که نظام جامعه بر محور قسط و عدل بچرخد، لازم است در معاملات ، حق پیمانه رعایت گردد و از کم فروشی و کاستن از حقوق افراد خودداری شود. در سوره مبارکه الرحمن آیات هفت و هشت و نه ؛ سه بار واژه میزان تکرار شده است :والسماء رفعها و وضع المیزان الا تطغوا فی المیزان و اقیموا الوزن بالقسط و لاتخسروا المیزان ؛ و آسمان را برافراشت و میزان و قانون را بر نهاد تا در میزان طغیان نکنید و از راه عدالت منحرف نشوید و وزن را بر اساس عدل بر پا دارید و در میزان کم نگذارید.در این آیات شریف نیز بر لزوم دقت در پیمانه و کم فروشی نکردن و بر پایی عدل و قسط تاکید شده است ؛ زیرا، اقتصاد، پشتوانه محکمی برای بر پایی عدالت در جامعه است و سستی در آن، خسارت هایی جبران ناپذیر بر جای می گذراد..
از موضوعات بسیار مهم - که ارج نهادن بدان بر هر مدیر مسلمانی لازم است - دقت در به کارگیری بیت المال و استفاده از امکانات و اموال عمومی است . برخی گمان می کنند امکانات دولتی ، که در اختیار آنان است ، ملک شخصی است و زیردستان ، بردگان آنانند و بدین دلیل ، هر گونه که بخواهند، می توانند از این امکانات بهره برداری شخصی کنند!نگاهی به سخنان و نامه های امیر مومنان (علیه السلام) به کارگزاران و دست اندر کاران حکومت ، اهمیت توجه به بیت المال و زشتی بهره گیری نادرست از آن را نشان می دهد. در این جا، برخی از این سخنان نورانی را ذکر می کنیم : پیشوای پارسایان در روزهای آغازین حکومت خود فرمود: و الله إلو وجدته قد تزوج به النساء و ملک به الاماء لرددته ، فان فی العدل سعه و من صاق علیه العدل فالجور علیه اضیق ؛ به خدا سوگند، اگر آن اموال را (که عثمان از بیت المال بیهوده به این و آن بخشیده ) بیابم ، هر چند کابین زنان شده باشد و کنیزان خریده باشند، آن را به صاحبانش باز می گردانم ؛ زیرا، در عدل ، گشایش (واقعی ) است . و بی گمان ، آن کس که عدالت بر او سخت آید، تحمل ستم بر او گران تر آید. هنگامی که گزارش استفاده یکی از کارگزاران از بیت المال به امیر مومنان (علیه السلام ) می رسد، در پاسخ می نویسد: درباره تو، مرا گزارشی رسیده است که اگر درست باشد و این کار را انجام داده باشی ، پروردگارت را به خشم آورده ای و امامت را نافرمانی کرده ای !گزارش رسیده که تو، غنایم مسلمانان را که به وسیله اسلحه و اسب هایشان به دست آمده و خون هایشان در این راه ریخته است – میان افرادی از خویشاوندان بادیه نشین ات تقسیم کرده ای سوگند به خدایی که دانه را شکافت و روح انسان را آفرید. اگر این گزارش درست باشد، نزد من خوار خواهی شد و ارزش و مقامت فرو خواهد آمد. حق پروردگارت را سبک مشمار و دنیایت را با نابودی دینت ، اصلاح مکن که از زیانکارترین افراد خواهی بود. این سخنان نورانی مولای مومنان (علیه السلام ) در بیان اهمیت و توجه به بیت المال و پیامدهای زیان بار استفاده نا به جا از آن ، به قدر کافی گویا و رسا است .
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
.jpg)
