با گسترش ارتباطات و وسایل ارتباطی، هر روز بیش از پیش به اهمیت استفاده از این ابزارها در زندگی بشر افزوده میشود. در عصر کنونی اطلاعات بیشتر یعنی قدرت بیشتر، بنابراین افراد برای ادامه حیات نیاز بیشتری به کسب اطلاعات دارند. همزمان با پیشرفت تکنولوژی و احساس نیاز به رسانه‌های جمعی مسأله تأثیرپذیری مخاطبان نیز به همان میزان پررنگ تر شده است. در این خصوص گفتارهای متفاوتی از سوی نظریه پردازان ارائه گردیده است.
برخی همچون لازارسفلد از خنثی بودن و صرفا حامل بودن این وسایل یاد می کنند. برخی دیگر همچون «هربرت بلومر» معتقدند که وسایل ارتباط جمعی دارای چنان قدرتی هستند که می توانند نسل تازه ای از انسان را در طول تاریخ پدید آورند، چرا که وی معتقد است مخاطبان به مثابه توده هایی هستند که از رسانه ها به صورت منفعل تأثیر می پذیرند.
محقق در این مقاله از طریق رویکرد جامعه شناسی سعی در اثبات نظریه بلومر را دارد، بنابراین پرسش پژوهش پیش رو عبارت است از: تأثیر فضای مجازی بر سبک زندگی مخاطبان ایرانی چیست؟ نویسنده بر این باور است که اینترنت پدیده ای غربی است، پس قطعا حامل فرهنگ غربی نیز می باشد. متأسفانه سیطره این فرهنگ از طریق کمرنگ شدن ارزش هایی همچون حیا، عفت، قبح عریان نمایی مدگرایی، مصرف گرایی و به عبارتی از خود بیگانگی فرهنگی در سطح جامعه ما ریشه دوانیده است و روز به روز در حال گسترش است.
فیس بوک به مثابه یک امکان ارتباطی و یک شبکه اجتماعی نوظهور به علت ماهیت و محتوا (لامکانی و زمانی تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و به گونه ای متفاوت مناسبات اجتماعی را دچار تغییرات کرده است و زمینه بروز تغییر و تحولاتی در هویت ملی کاربران خود را از طریق آگاهی دادن و همچنین فراهم نمودن فضایی تعاملی به وجود آورده است. هدف از این پژوهش آن است که ضمن بازنمایی گفتمان های موجود در فیس بوک درباره هویت، تأثیر فیس بوک بر هویت ملی و کارکردهای آن را در زمینه تعمیق هویت ملی و جلوگیری از تضعیف آن در این رسانه مورد بحث قرار دهد و در جهت استفاده بهتر از پتانسیل این شبکه در زمینه تقویت هویت ملی راهکارهایی را ارایه نماید. روش این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی است و منابع به شیوه اسنادی جمع آوری گردیده است. شکل گیری اجتماعات در فضای مجازی بر مبنای شأنیت های اجتماعی مختلف موجب می شود تا اجتماعات در جهان واقعی به تدریج کم رنگ و بی اهمیت شود. این بدان معناست که منبع هویت بخشی افراد متنوع می شود و به همین جهت هویت ملی و انسجام اجتماعی یک جامعه به تدریج تضعیف می شود. سؤال تحقیق این است که تحت تأثیر فضای مجازی ( فیس بوک)، هویت ملی جوامع در حال گذار به چه اشکال و مفاهیمی در آمده است؟
فرضیه تحقیق نیز این است که فضای مجازی (فیس بوک) در تغییر مفهوم هویت ملی جوامع در حال گذار نقش دارد. نتایج پژوهش نشان داد که هویت ملی جوامع به تناسب نوع استفاده کاربران از فضای مجازی (فیس بوک) متفاوت است و به اشکال گسسته، بی طرفانه و یکپارچه در آمده است.
ارتباطات الکترونیکی (اینترنت و تلفن همراه) که از ویژگی مهم عصر امروز محسوب می شوند، قادر به تولید انواع پیام های صوتی، نوشتاری و تصویری می باشند که نه تنها ساختهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی بلکه تمام جنبه های زندگی بشر را متحول ساخته اند و شناخت اثرات آنها برای جوامع ضروری می نماید. در این مطالعه با استفاده از روش پیمایشی در ابتدا ۳۶۰ نفر (۱۸۰ نفر مرد ۱۸۰ نفر زن) از دانشجویان فعال دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان در سال تحصیلی ۹۲-۹۱ با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. پس از طراحی و مورد آزمون قرار دادن سه پرسشنامه طراحی شده اینترنت، تلفن همراه و سبک زندگی، با هدف بررسی تأثیر ارتباطات الکترونیک بر سبک زندگی فرآیند پژوهش انجام پذیرفت. تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش در نرم افزار آماری spss انجام شد. نتایج نشان میدهد که اغلب کاربران تلفن همراه و اینترنت در برقراری روابط اجتماعی با گروههای مختلف دوستان را برگزیده و تمایل دارند اوقات فراغت را با آنها بگذرانند. بیشتر افراد اهداف زندگی را کوتاه مدت برنامه ریزی کرده و در سبک پوشش، اسپرت با رنگ تیره را انتخاب نموده اند. در اهمیت کاربران، به مد روز، میزان معاشرت و تدوام ارتباطات اجتماعی، مطابقت زندگی با ایده آل های ذهنی، میزان برنامه ریزی برای اوقات فراغت، در طیف لیکرت از سوی پاسخگویان گزینه متوسط بیشترین درصد انتخاب را به خود اختصاص داده است.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
