کاربرد فناوری اطلاعات در پزشکی
مقدمه
پیدایش اینترنت و گسترش آن نه تنها تغییرات زیادی را در زمینه‌های گوناگون علم و صنعت، ایجاد کرده است بلکه به نحوی گسترده، راه‌کارهای عملی خود را در زمینه‌های زندگی اجتماعی مانند پست الکترونیک، خرید الکترونیک، دولت الکترونیک، بانکداری الکترونیک و هم چنین سلامت و بهداشت الکترونیکی یافته است.تحولی که می‌تواند به عنوان وسیله‌ای کارآمد در ارایه مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت به افراد به خصوص در مواقع بحرانی که استفاده از زمان حرف اول را می‌زند به کار رود.
تعاریف و اصطلاحات
امروزه یکی از موضوعات یکی از موضوعات مطرح و بحث برانگیز بسیاری از سمینارها و مباحث علمی «telemedicine» یا درمان از راه دور می‌باشد. این کلمه از «tele» به معنای «فاصله» و «medicine» به معنای «درمان و طب» گرفته شده است.«Telemedicine» بیشتر به فعالیت‌های مربوط به مراقبت از بیماران توجه دارد و «telehealth» بیشتر، انواع فعالیت‌های مرتبط با سلامتی و تندرستی را شامل می‌شود.
و همین طور «Ehealth» یا «سلامت الکترونیک». تعریفی برای این واژه‌ها ارایه شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
«telemedicine»
استفاده از فناوری پیشرفته به منظور انتقال اطلاعات و آگاهی دادن به منظور تشخیص پزشکی، درمان، و مراقبت بیمار و آموزش‌های از راه دور که در ارتباط با سلامت باشد.«telehealth»
به کاربردن ارتباط الکترونیکی و فناوری ارتباطات از راه دور، برای انجام و پشتیبانی خدماتی از قبیل: مراقبت‌های بالینی از راه دور، آموزش و تعلیم دادن در مورد تندرستی به متخصصان و بیماران، بهداشت عمومی، اجرا و مدیریت تندرستی.«Ehealth»
فعالیت‌های مراقبتی بهداشتی مرتبط با اینترنت را گویند.healthcare provider»
این عنوان به افراد و اشخاصی اطلاق می‌شود که به نحوی ارایه دهنده خدمات مختلف در زمینه‌های مربوط به تندرستی و سلامتی باشند، که شامل پزشکان، بیمارستان‌ها، سازمان‌ها و موسسات ارایه دهنده خدمات پزشکی می‌باشد.در واقع تمام این فعالیت‌ها کاربرد فناوری اطلاعات و پزشکی است با این هدف که بتوان خدمات پزشکی را از راه دور و بدون نیاز به ارتباط معمولی و رو در روی بیمار و پزشک ارایه کرد. که این امر مستلزم انتقال متن، تصویر، صوت، ویدیو و یا سیگنال‌های تبدیل شده الکتریکی است.
اجزای «telehealth»
«telehealth» را می‌توان به سه قسمت عمده تقسیم نمود که این سه قسمت دارای مقداری هم پوشانی نیز می‌باشد«telemedicine» (درمان از اره دور)
که شامل کلیه موارد مربوط به پیگیری وضعیت بهبود بیمار از راه دور از طریق پزشک معالج، تجویز دارو تعیین نوع فعالیت بیمار و پاسخ گویی به سوالات بیمار است. که در زیر به انواع آن اشاره می‌شود.«education»
به آموزش‌هایی مربوط به سلامتی اشاره دارد که از راه دور انجام می‌شود و به دو قسمت تقسیم می‌شود1. آموزش‌هایی که به پزشکان داده می‌شود مثل دوره های ویژه با تخصصی مورد نیاز یک پزشک در موارد جزیی (مقطعی).
2. آموزش‌هایی که به بیماران داده می‌شود به ویژه آموزش‌هایی که در مورد یک بیماری خاص باید به آنها داده شود (مقطعی).
«infomatic»
علم تحقیق و مطالعه روش‌های پردازش و ارسال اطلاعات است که کلیه روش‌های ذخیره و بازیابی و انتقال اطلاعات را برای انجام هدف مورد نظر مطالعه قرار می‌دهد. مانند database مربوط به فهرست کتاب‌ها.انواع درمان از راه دور «telemedicine»
الف: درمان از راه دور همزمان
برقراری ارتباط پزشک و بیمار، استفاده از ویدیو کنفرانس برای مشاوره و چهره به چره، معاینه از راه دور توسط وسایل متعدد و قابل اتصال به کامپیوتر، ارایه دستورات به صورت متن یا صوت و یا در مواردی خاص هم چون جراحی از راه دور به صورت فرامین مکانیکی توسط پزشک، چرخه این عملیات را تشکیل می‌دهند.ب: درمان از راه دور غیر همزمان:
برای مواردی که زیاد فوریت ندارند می‌توان از این روش استفاده کرد که از طریق ذخیره‌سازی و ارسال اطلاعات صورت می‌گیرد. مانند فرستادن تصاویر دیجیتال (عکس‌های رادیولوژی، CTScan,MRI, و یا اسلایدهای آسیب شناسی و...) برای متخصصین مربوطه در جهت کاهش هزینه‌های جابه‌جایی و نیز جلوگیری از اتلاف وقت پزشک و بیمارمزایای استفاده از «telehealth»
• افزایش دسترسی به مراقبت‌های ویژه برای بیماران• افزایش دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی به خصوص برای نقاط محروم و روستاها
• افزایش راحتی و رضایت‌مندی بیمار
• تشخیص سریع بیماری و کاهش اتلاف وقت
• دسترسی بیشتر به خدمات مشاوره‌ای
• کاهش سفرهای بین شهری برای دریافت خدمات پزشکی
• کاهش هزینه‌های درمان
• افزایش ارتباط اطلاعاتی پزشکان با یکدیگر
• بهبود دسترسی به اطلاعات و آشنا شدن با یافته‌های جدید پزشکی
• فراهم شدن امکان آموزشی از راه دور.
کاربردهای «telehealth»
• ارایه خدمات پزشکی در منزل• مدیریت بیماری‌های مزمن
• پیگیری بیماری‌ها
• پیش‌گیری از بیماری‌ها
• مشاوره الکترونیکی
• مشاوره تخصصی و انتقال اطلاعات بیمار
• آموزش از راه دور برای پزشکان و بیماران
• ایجاد شرایط کنفرانس ویدیویی
موانع و چالش‌های موجود در راه توسعه «telehealth»
• بالا بودن هزینه‌های فنی که شامل تجهیزات و هزینه آماده کردن زیر ساخت ارتباط مخابراتی مناسب است- محدودیت حقوقی و رسمیت قانونی که طبق آن به برخی افراد اجازه فعالیت داده نمی‌شود و از آنان حمایت کافی نمی‌شود.• ترس از بروز خطاهای پزشکی
• نبود پهنای باند مناسب در حدود (mb/s75). - تضادها و تفاوت‌های ملیتی و قانونی و موانع اخلاقی موجود در جهان به دلیل این که در ارایه خدمات از طریق اینترنت مرزهایی جغرافیایی از بین می‌رود.
• لزوم زیر ساخت‌های امنیتی که مانع از سوء استفاده و تجاوز به حریم شخصی افراد شود از قبیل: تجهیزات امنیتی شبکه، مرکز تعیین هویت، سیستم عامل امن، امضای الکترونیک.
• عوامل فرهنگی وجهه اجتماعی که شامل مقاومت برخی از پزشکان و بیماران که فقط معتقد به معاینه حضوری هستند. بی اعتمادی به روش درمانی مورد نظر و... می‌باشد. امروزه متخصصین و دست‌اندرکاران علم «سلامت الکترونیک» در صدد یافتن راهکارها و موانع را هر چه سریع‌تر برطرف نمایند و در این میان باید دانست که استفاده کنندگان از خدمات «telehealth» در افزایش سرعت و پیشرفت آن نقش قابل توجهی دارند. استفاده کنندگان با اعتماد بع این علم کمک شایانی به گسترش این علم خواهند کرد.
منبع: مرکز مطالعات شیعه
