درآمد
در هر دوره اجتماعی، جامعه و نهادهای اجتماعی با چالش های مختلفی دست و پنجه نرم می کنند و وجهه همت پژوهشگران و محققان، مرتفع نمودن این چالش های اجتماعی باید باشد؛ پر واضح است که مدیریت یک جامعه، تفاوت های قابل ملاحظه ای با مدیریت یک مجموعه ی کارگاهی یا کارخانه ای دارد و این تفاوت، به جهت ابعاد فرهنگی، معرفتی و اجتماعی است که در ساحت های اجتماعی دخیل می باشد.به جهت همین گسترده بودن ابعاد و مولفه های دخیل در جامعه است که در برخی موارد، این مدیریت با چالش ها و موانعی همراه می شود که واکاوی و تبیین این چالش ها میتواند نقش موثری در رفع چالش های موجود داشته باشد و وجهه همت این پژوهش، اهتمام به برخی چالش های موجود اجتماعی و تلاش برای ارائه الگوها و راهکارهایی برای اصلاح آن می باشد.
گسست نسل ها
همانگونه که ارتباط و تبادل فرهنگی می تواند هم در زمینه تمدن و هم در زمینه فرهنگ باشد[1]، اختلاف و انفکاک فرهنگی نیز می تواند در همین دو ساحت شکل بگیرد. تجانس فرهنگی، یکی از مولفه های اصلی و قوام بخش هر جامعه ای می باشد[2] و اصولا یک واحد اجتماعی، زمانی جامعه تلقی می شود که از نوعی قوام و تجانس فرهنگی برخودار باشد و هرچه این تجانس با چالش ها و موانع مختلف روبرو شود، قوام جامعه را دست خوش تغییر می کند.امروزه در بسیاری از خانواده ها مشاهده می شود که پدران و مادران، قدرت و توان کافی برای ارتباط برقرار کردن با فرزندان خود را ندارد؛ منظور از ارتباط برقرار کردن، صحبت های کلیشه ای روزانه یا اکتفا به سلام و احوال پرسی های عمومی نمی شود، بلکه منظور، وارد گفت و گو شدن، درک کردن و شکل گیری مفاهمه می باشد، این که پدر مادر به خوبی بتوانند با فرزندان خود وارد گفت و گو شوند، مفاهمه شکل بگیرد و مهمتر از همه این که بتوانند به نتیجه ای روشن برسند که متاسفانه فقدان چنین مسئله ای یکی از چالش های خانوادگی می باشد که ریشه های این بحران خانوادگی را باید در مسائل و زمینه های اجتماعی مشاهده کرد.
مهمترین علت شکل گیری و عمیق تر شدن این بحران، تحولات سریع اجتماعی است که به علت این تحولات سریع، طرز فکر و اندیشه های والدین و فرزندان، دستخوش تغییراتی شده است که موجب فاصله ی روز افزون ایشان شده است. مهمترین و شاخص ترین عنصر در شکل گیری پدیده گسست نسل ها را می توان در مظاهر مدرنیته مشاهده کرد. فرزندان و نسل های جدید، با وابستگی و ارتباط وثیقی که با مظاهر مدرنیته و تکنولوژی دارند، به تبع چنین امری، نوع خاصی از گرایش ها و تفکرات بر زندگی ایشان حاکم می شود که والدین فاقد آن می باشند.
مظاهر مدرنیته هم در زندگی روزانه رسوخ پیدا کرده اند و حتی روش های آموزشی مدارس و دانشگاه ها را دست خوش تغییر قرار داده اند که تمام این تغییرات و تحولات، باعث بیش از پیش شدن و دامن زدن به این گسست می شود. در مورد راهکار پیشنهادی برای کاستن چالش های موجود، باید بیان کرد که نه می توان فرزندان و نسل جدید جامعه را از ورود به عرصه های نوظهور و تکنولوژیکی منع کرد و نه نسل های پیشین، ظرفیت و توان این را دارند که مظاهر و جلوه های زندگی خود را مبتنی بر پدیده های نوظهور تغییر دهند و نه حتی اتخاذ این رویکردها، مفید می باشد؛ آن چه که ضرورت دارد این است که اولا نسل های پیشین و والدین، به مقتضیات زندگی امروزین و مدرن واقف باشند و درصدد باشند که اختلافات نسلی و فرهنگی موجود، مانع از مفاهمه و همزیستی مفید و ثمر بخش ایشان نشود و در تلاش باشند که هر چه بهتر و بیشتر، خلاء های موجود را مرتفع نمایند.
از طرفی لازم است که فرزندان نسل های جدید نیز به این امر وقوف داشته باشند و با نادیده گرفتن این تفاوت های فرهنگی و نسلی، به اختلافات موجود دامن نزنند لذا به همین جهت است که محققان تاکید دارند که در سطوح کلان و تمدنی نیز، هیچ یک از روشهای دیگر مبارزه با نفی یا قطع ارتباط[3] با غرب، تمدن های دیگر، مظاهر تکنولوژیکی و.. نمی تواند پاسخ مناسب را به جامعه به ارمغان بیاورد.
تحول ارزش ها و هنجارها
هر چند انسان نمی تواند بدون گذشته زندگی کند و هرچه به سال های عمر آدمی افزوده می شود، اهمیت گذشته روز افزون می شود[4] ولی در این بین، برخی موارد، چالش ها و بحران هایی شکل می گیرد که جایگاه ارزش ها، فرهنگ ها و نسل پیشین در زندگی انسان کاهش پیدا می کند. با توجه به این که بخش مهمی از برداشت ما درباره خود و دیگران حاصل اعتقادات و باورهای دینی ما می باشد[5]، باید این ارزش ها و هنجارهای دینی حاکم بر جامعه را تاکید و تقویت نمود و دور شدن از این ارزش ها و هنجارها، چالش های جدیدی را رقم می زند.از جمله دیگر تحولات قابل ملاحظه ای که در طول نسل ها اتفاق افتاده است، تحول ارزش های و هنجارهای حاکم می باشد. واقعیتی که در این موضوع وجود دارد این است که ارزش ها و هنجار های سنتی حاکم بر جامعه و خانواده، جای خود را به ارزش ها و هنجارهای مدرن داده است و در این موضوع، تحولات قابل ملاحظه ای رخ داده است. لذا مسئله تحول در ارزش ها و هنجارها، از دیگر چالش های تمدنی عصر امروز می باشد که بهترین رویکرد برای مرتفع نمودن آن، تلاش والدین و نسل های پیشین، بر آموزه ها، فرهنگ و سنن پیشین می باشد و فرزندان و نسل های جدید را، از همان اوان کودکی و سن رشد، با این مولفه ها و مظاهر فرهنگی و ارزشی آشنا کنند و این آشنایی زود هنگام، بسیاری از چالش های موجود را مرتفع خواهد نمود.
البته لازم به ذکر است که هم مسئله گسست نسلی و همچنین تحول در ارزش ها و هنجارها، به معنای عمومی بودن و فراگیر بودن این چالش ها نمی باشد؛ بلکه امروزه نیز خانواده های متعدد و فراوانی وجود دارند که بر فرهنگ ها، ارزش ها و هنجارهای سنتی خود پایبند هستند و با انتقال این فرهنگ ها و آداب و رسوم به نسل های جدید، به خوبی پایبندی خود را به ارزش ها و هنجارهای موجود حفظ کرده اند.
مسئله تحول در ارزش ها و هنجارها، از دیگر چالش های تمدنی عصر امروز می باشد که بهترین رویکرد برای مرتفع نمودن آن، تلاش برای حفظ آموزه ها، فرهنگ و سنن پیشین می باشد.
پی نوشت ها:
پی نوشت ها:
[1] سیدحسن تقی‌زاده و عزیزالله علیزاده، اخذ تمدن خارجی : تساهل و تسامح، آزادی، وطن، ملت (تهران: فردوس، ۱۳۷۹)، ص7.
[2] مهدی عابدینی، تغییرات فرهنگی اجتماعی ایران (در 30 سال گذشته) (تهران: روش‌شناسان، ۱۳۹۶)، ص13.
[3] محمد بقائی ماکان، تصحیف غربزدگی (تهران: دادار، ۱۳۸۳)، ص36.
[4] محمدعلی محمدی، چالش‌های اجتماعی ـ فرهنگی سنت و مدرنیته در ایران، مجمع تشخیص مصلحت نظام و دانشگاه آزاد اسلامی (تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، معاونت پژوهشی، دفتر گسترش تولید علم، ۱۳۸۹)، ص9.
[5] قدیر نصری، مبانی هویت ایرانی (تهران: تمدن ایرانی، ۱۳۸۷)، ص19.
