این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی - تحلیلی و ضمن بهره گیری از نظر هابرماس و هم چنین برداشت از نظریه مایکل هارت و آنتونیو نگری به توضیح و فهم این امر بپردازد که چگونه جنبش اعتراضی وال استریت به منظور کسب و تعریف هویت، از سیاست های رسانه ای در جهان مجازی بهره می برد؟ هم چنین فرض مورد نظر در این پژوهش بر این است که با قرار دادن جنبش وال استریت در زمره جنبش های نوین اجتماعی می توان گفت که آن جنبشی دیجیتالی و متأثر از پدیده جهانی شدن ارتباطات است.
توجه به فضای مجازی به ویژه اینترنت سوای اثرات مثبت یا منفی آن، امری اجتناب ناپذیر است. از سوی دیگر هویت ملی به عنوان یکی از مهم ترین مؤلفه‌های زندگی اجتماعی یکی از عواملی است که به شدت تحت تأثیر دنیای مجازی اینترنت قرار دارد.
با این دغدغه، تحقیق حاضر در سال ۱۳۹۲ با هدف بررسی و شناسایی چالش ها و فرصت‌های هویت دانشجویان ایرانی در فضای مجازی انجام شد. روش پژوهش پیمایشی از نوع توصیفی است. جامعه آماری این تحقیق شامل ۱۱۲ نفر از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر در نیمسال اول سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲ می باشد، که به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده پرسشنامه را تکمیل نموده اند. پس از تکمیل و جمع آوری پرسشنامه ها برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد و داده ها با شاخص های آماری توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفته است. به طور خلاصه نتایج تحقیق به ترتیب اولویت عبارت است از:
١- بین حضور در فضای سایبری و کم توجهی به ارزش ها و هنجارها و رسوم اخلاقی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد.
۲- بین حضور در فضای سایبری و تأثیرپذیری از بیگانگان رابطه مثبت معنی دار وجود دارد.
۳- بین فرصت‌های موجود در فضای سایبری و انتشار ارزش های اسلامی و ملی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد.
گسترش فزاینده فن آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در سالهای اخیر، حیات بشری را در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی تحت تأثیر قرار داده است. فن آوری ارتباطات و وجه مشخصه آن، یعنی اینترنت در زمان ما، تحولات بی سابقه ای را به دنبال داشته است که اصل بنیادین آن اهمیت محوری «فرد» در عرصه فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و... با بهره گیری از ابزارهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی است. در چنین فضایی پایه های بنیادین تشکیل دهنده جوامع مانند فرهنگ و هویت ملی نیز به تدریج متحول می شود.
درواقع فضای مجازی محیطی است، مشتمل بر شبکه‌های آن - لاین، که در لحظه به مبادله اطلاعات با یکدیگر می پردازند. این ارتباطات نه تنها شکل نوینی از روابط اجتماعی را می سازد، بلکه فضایی را شکل می دهد که در این فضا روابط اجتماعی متنوع و متکثر مبتنی بر هویتهای مجازی شکل می گیرد. شکل گیری اجتماعات در فضای مجازی موجب می شود تا اجتماعات در جهان واقعی به تدریج کم رنگ شود و این بدان معناست که منبع هویت بخشی افراد متنوع و متکثر شود و به همین جهت هویت ملی و انسجام اجتماعی یک جامعه به تدریج تضعیف میشود.
حال سؤالی که در این مقاله مطرح می شود اینست که: آیا قرار گرفتن در این فضای مجازی باعث احیای فرهنگ و هویت ملی می شود؟ یا موجب از بین رفتن فرهنگ‌ها و هویتهای ملی می گردد؟ تحولات و تغییرات دهه های اخیر در زمینه فن آوری ارتباطات چه تأثیراتی روی فرهنگ و هویت ایرانی داشته است؟
فرضیه تحقیق این است که فرآیند جهانی شدن جلوه هایی از فعالیت های غالب و حاکمی هستند که فرهنگ‌ها را دگرگون می سازند. و افراد بیشتر مجبور هستند از میان این مجموعه متنوع هویتهای جدیدی را برساخته (خلق) و یا انتخاب کنند. روش تحقیق: نیز تحلیلی به اسنادی است.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
