وقتی سیره حضرت زهرا (س) را در مورد همسر و همسرداری مطالعه می کنیم می بینیم که در سیره ایشان برای زندگی زناشوئی آموزه های اخلاقی زیادی مشاهده می شود که مهمترین آنها در ذیل ذکر می شود:
1 . مقدم داشتن همسر بر خود
وقتی زن و مرد به عقد یکدیگر در آمدند خداوند محبت آن دو را به دل یکدیگر می اندازد. گویی یک روح در دو بدن می شوند. و از این پس، برای گرم تر کردن کانون خانواده به نکات فراوانی می بایست توجه شود. از جمله آنها ایثار و از خودگذشتگی است؛ به این معنا که برای تامین و تداوم سعادت خانواده دیگری را بر خود مقدم داشته، برخی از حقوق خود را نادیده بگیرد.در یکی از روزها، صبحگاهان حضرت امیر علی (ع) به همسر عزیزش فرمود: فاطمه جان! آیا غذایی داری تا از گرسنگی بیرون آیم؟ فاطمه پاسخ داد: نه. به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامتبرگزید سوگند، دو روز است که در منزل غذایی کافی نداریم، آنچه بود به شما و فرزندانم دادم و خود ازغذای اندک موجود، استفاده نکردم. امام با تاسف فرمود: فاطمه جان! چرا به من اطلاع ندادی تا به دنبال تهیه غذا بروم؟ حضرت فاطمه (ع)فرمود: یا ابا الحسن انی لاستحیی من الهی ان اکلف نفسک ما لا تقدر علیه. ای ابا الحسن! من از پروردگار خود حیا میکنم که چیزی را که تو بر آن توان و قدرت نداری، از تو درخواست نمایم. (1)
2 . تقسیم کار در زندگی
یکی از عوامل شادابی و تکامل خانوادهها تعیین حدود مسؤولیت افراد در خانواده است. البته، تعیین این مسؤولیت ها بنابر شایستگی ها و توانمندی هایی است که خداوند در انسان به ودیعه نهاده است. با تقسیم کار، عدالت اجتماعی در محیط خانواده سعادت می آفریند و زن را از دخالت در اموری که سزاوار نیست باز می دارد. امام باقر (ع) فرمود: حضرت فاطمه (ع) کارهای منزل را با حضرت امام علی (ع) اینگونه تقسیم کردند: خمیر کردن آرد و تمیز کردن و جارو زدن منزل به عهده فاطمه (س) باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل جمع آوری هیزم و مواد اولیه غذایی را علی (ع) انجام دهد. امام صادق (ع) فرمود: این تقسیم کار با اشاره رسول خدا (ص) انجام گرفت، آنگاه که رسول خدا (ص) فرمود: کارهای داخل منزل را فاطمه (ع) و کارهای بیرون منزل را امام علی (ع) انجام دهد. حضرت زهرا با خوشحالی فرمود: فلا یعلم ما داخلنی من السرور الا الله باکفائی رسول الله تحمل رقاب الرجال. جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم؛ زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است بازداشت. (2)و شاید خوشحالی آن حضرت از این جهت بود که از برخورد با نامحرم به دور خواهد ماند، چه اینکه کار کردن غیرضروری زنان و اختلاط زنان با مردان با روح تقوا بیگانه است. در روایتی دیگر آن حضرت در پاسخ پدر بزرگوارشان که پرسیده بود: در کدام لحظه زن به خداوند نزدیک تر است؟ فرمود: ادنی ما تکون من ربها ان تلزم قعر بیتها . . . نزدیکترین حالات زن به خداوند زمانی است که در خانه خود می ماند. (3)
البته، روشن است در مواردی خروج زن از خانه ضرورت پیدا می کند. مثل مواردی که آن بانوی بزرگوار برای دفاع از حقوق غصب شده خود و شوهرش به مسجد یا دارالخلافه رفت و یا امور ضروری دیگر و . . . و آنچه از آن مذمت شد، بیرون رفتن های غیرضروری دختران و زنان است که قطعا پیامدهای ناگواری به دنبال خواهد داشت و متاسفانه امروزه بسیار شاهد اینگونه امور هستیم.
3 . رعایت ادب و احترام نسبتبه همسر
در روایتی آمده است آن حضرت ملاک و معیار ارزشمندی انسان را در مهربانی با همسر و نرمی با دیگران ذکر کرده است: بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم تر و مهربان تر باشد و ارزشمندترین مردم کسانی هستند که با زنان خود مهربان و بخشنده اند. (4)و آنگاه که میخواهد شدت علاقه و وفاداری خود را به شوهر مظلومش ابراز نماید می فرماید: علی جان! جانم فدای تو، و جان و روح من سپر بلاهای جان تو، ای اباالحسن! همواره با تو خواهم بود، اگر تو در خیر و نیکی به سر می بری با تو خواهم زیست و یا اگر در سختی و بلاها گرفتار شدی باز هم با تو خواهم بود. (5) به خلاف عشق های ظاهری و دروغین، که تنها در هنگام عافیت و شادی ابراز می شود، نه در هنگام مشکلات و ناراحتی ها.
4 . تحمل مشکلات و سختیها
الف. تحمل گرسنگی
پیامبرگرامی اسلام (ص) روزی وارد منزل حضرت فاطمه (ع) شد و فرمود: دخترم در چه حالی و چگونه زندگی می کنی؟ پاسخ شنید: درد و گرسنگی بی تابم کرده و هر لحظه رو به فزونی است و غذایی ندارم تا رفع گرسنگی کنم. رسول اکرم (ص) فرمود: دخترم آیا راضی نیستی که بزرگ زنان جهانیان باشی؟» (6)ب . تحمل کمبودهای زندگی
حضرت زهرا (ع) روزی در خدمت پدر از مشکلات زندگی و کمبودهای رفاهی سخن به میان آورد و فرمود: ای رسول خدا من و پسر عمویم چیزی از وسایل رفاهی نداریم، مگر پوست گوسفندی که شب ها بر روی آن می خوابیم و روزها بر روی آن شتر خود را علف می دهیم. رسول اکرم (ص) فرمود: دخترم صبر و تحمل داشته باش، زیرا موسی بن عمران ده سال با همسرش زندگی کرد و فرشی جز یک قطعه عبای قطوانی نداشتند. (7)لازم به یادآوری است همسرانی که امور رفاهی فراوانی به شوهران خود تحمیل می کنند، غافلند از اینکه توانایی های انسان حد و مرزی دارد و اگر شخص نتوانست از راه مشروع توقعات همسرش را برآورده کند به ناگزیر از راه های نامشروع آنها را تامین می نماید و چه خسارتی از این بزرگتر که زن با توقعات نابجای خود، پای اموال شبهه ناک و حرام را به خانه خود باز نماید. البته، فلسفه این ساده زیستی را در حکایت زیر به خوبی می توان دریافت: سلمان فارسی می گوید: روزی حضرت زهرا (ع) را دیدم که چادری وصله دار و ساده بر سر دارد. در شگفتی ماندم و گفتم: عجبا دختران پادشاه ایران و قیصر روم بر کرسی های طلایی می نشینند و پارچه های زرینت به تن می کنند، و این دختر رسول خداست که نه چادرهای گران قیمت بر سردارد و نه لباس های زیبا! حضرت فاطمه (ع) پاسخ داد: ای سلمان! خداوند بزرگ، لباس های زرین و تخت های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است. (8)
پی نوشت ها:
(1) مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج37، ص103. ج 93، ص147.(2) حرعاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج14، ص123.
(3) مجلسی، محمد باقر، همان، ج43، ص92.
(4) محمد دشتی، محمد، نهج الحیاة، ص157.
(5) همان، ص 147
(6) مجلسی، محمد باقر، همان، ج43، ص37.
(7) محمد دشتی، محمد، همان، ص297.
(8) مجلسی، محمد باقر، همان، ج8، ص303.
