کاربرد لیزر در دندان پزشکی

كاربرد لیزر بسیار مختلف و متنوع است. از یك سی دی خوان ساده در كامپیوتر و یا اشعه ای كه برای خواندن « باركد » اجناس و نام محصولات در فروشگاه ها به كار می رود، گرفته تا بررسی یك میكروب از نظر وزن و تعیین میزان وزن هسته سلول، از لیزر بهره گرفته می شود .
اندیشه و فكر اولیه لیزر به آلبرت اینشتین در سال ۱۹۱۶ همزمان با ارائه « تئوری نشر برانگیخته » برمی گردد. در سال ۱۹۶۰ اولین لیزر توسط « تئودور مایمن » ساخته شد و در ادامه از همان سال های اولیه اندیشه به كارگیری آن در دندانپزشكی آغاز شد و آثار آن در پژوهش های دندانپزشكی مورد بررسی قرار گرفت.
در سال های اولیه ظهور، لیزر بیشتر به منظور برش بافت نرم كاربری داشت، اما تراش استخوان با لیزر امكان پذیر نبود. در دهه ۱۹۸۰ «fda» سازمان غذا و داروی آمریكا كاربرد لیزر به منظور استفاده از آن در بافت های نرم را پذیرفت.
كاربرد لیزر به عنوان یك ابزار برش برای بافت های سخت در دهه ۹۰ میلادی با آمدن لیزرهای جدید مانند لیزرهای خانواده «اربیوم» رواج یافت. این نوع از لیزر در همان آغاز راه توانست تاییدیه fda را به منظور جراحی بافت سخت دریافت كند.

جایگاه لیزر در دندانپزشكی

در دنیا این تكنولوژی بیش از چند دهه از عمرش نمی گذرد و شاید بیش از یك دهه نیست كه كاربردهای معمول كلینیكی در دندانپزشكی پیدا كرده است. به عبارتی ما با یك پدیده جوان روبه رو هستیم. از طرف دیگر این تكنولوژی در حال توسعه و پیشرفت است. برخلاف باور عموم كه لیزر ابزاری است كه تنها می توان از آن در پاره ای از امور درمانی بهره گرفت، لیزر به عنوان یك فناوری می تواند قابلیت های مختلفی داشته باشد. از یك تشخیص ساده گرفته تا آثار شبه دارویی و همچنین عملكرد تخریبی آن با خصوصیات فیزیكی مختلف در شرایط متفاوت به منظور كاربردهای مختلف. امروزه لیزر، تكنولوژی فوق مدرنی است، در خدمت بشر:
كشورهای پیشرفته مانند ژاپن، آمریكا، برزیل، آلمان، بلژیك، فرانسه و روسیه دارای مراكز تحقیقاتی معتبری در زمینه لیزر در دندانپزشكی هستند. انجمن ها و سازمان های بزرگی برای این فناوری در سطح جهان تشكیل شده اند، از جمله فدراسیون جهانی لیزر در دندانپزشكی wfld یا آكادمی لیزر در دندانپزشكی در ایالات متحده آمریكا و آمریكای شمالی ald، اروپا esola و در ایران نیز انجمن لیزری پزشكی ایران imla كه چند سالی است تاسیس شده و یك شاخه دندانپزشكی هم دارد. هر چند انجمن های پزشكی دیگر گروه های كوچكی در زمینه لیزر دارند، اما به صورت متمركز تنها «ایملا» به فعالیت های علمی و تحقیقاتی در زمینه لیزر پزشكی می پردازد. دانشكده های معتبر كشور اعم از فنی مهندسی و دندانپزشكی هم كمابیش فعالیت های تحقیقاتی روی بحث لیزر دارند. اگر به مجموعه فوق، سازمان انرژی اتمی را نیز بیفزایم، مجموعه ارگان هایی كه در زمینه لیزر به صورت كاربردی و تحقیقاتی به فعالیت مشغولند، كامل تر خواهد شد.

بهره گیری از لیزر در درمان های دندانپزشكی طی سال های اخیر :

در حال حاضر تعداد اندكی دستگاه لیزر با كاربری درمانی در كشور وجود دارد. به عبارتی، این تكنولوژی در كشور هنوز همه گیر نشده است. تعداد دستگاه های لیزری كه با كاربری درمانی در امر دندانپزشكی استفاده می شود، شاید به تعداد انگشتان دو دست هم نرسد. تعداد دندانپزشكانی كه در زمینه لیزر توانایی كار را دارند، بسیار محدود هستند. البته تمهیداتی در مراكز تحقیقاتی دانشگاه ها اندیشیده شده تا با آموزش های دقیق و با رعایت استانداردهای جهانی به این تعداد، بر دانش و مهارت كافی آنان افزوده شود.
پس تبلیغاتی مبنی بر ترمیم دندان با لیزر كه حتی در برخی روزنامه ها و مجلات شاهد هستیم، پایه علمی ندارد
اساسا عبارت ترمیم دندان با لیزر، چندان صحیح نیست. دندانپزشك می تواند دندان بیمار را با استفاده از لیزر تراش بدهد و در نهایت امر برای ترمیم دندان ها از «كامپوزیت» استفاده كند. كامپوزیت ها مواد همرنگ دندانی است كه به منظور پر كردن دندان به كار می رود.
در حال حاضر با یك نور آبی رنگ كه به منظور فعال كردن روند «پلی مریزاسون» پخت كامپوزیت به كار می رود، از این نور استفاده می شود. این نور آبی رنگ كه از هالوژن ساطع می شود، لیزر نیست. البته ناگفته نماند، لیزرهایی نیز مثل لیزر آرگون آبی وجود دارند كه توانایی انجام این عمل را با محاسن و معایب خود دارند و لیكن به لحاظ هزینه مقرون به صرفه نبوده و در حال حاضر بیشتر در امور تحقیقاتی از آنها استفاده می شود. در واقع عملا هیچ دستگاهی از این دست در كلینیك های دندانپزشكی وجود ندارد.

محاسن كاربردهای لیزر در دندان پزشکی :

در جراحی بافت نرم، لیزر مانند چاقو عمل می كند، اما نسبت به چاقو دارای مزیت هایی است. اول آنكه در مسیر برش، مكانیسم آن به گونه ای است كه انعقاد مناسبی ایجاد می كند. این مسئله برای عده ای كه مشكلات انعقادی دارند، یك مزیت محسوب می شود. همچنین با انعقاد حاصل شده، جراح دید بهتری نسبت به ناحیه جراحی پیدا می كند. دوم اینكه با بسته شدن عروق لنفاوی ورم و التهاب ناشی از جراحی نیز كمتر شده و در نهایت بیمار ناراحتی های متعاقب اعمال جراحی كمتری خواهد داشت. همچنین ترمیم ناحیه جراحی با سرعت بیشتری رخ خواهد داد. در ضمن با لیزر قادر هستیم، برش های بسیار ریز، دقیق و كنترل شده ای داشته باشیم. حتی می توان زمان برش را در حد چند میلیونیوم ثانیه در لیزرهای پالسی كاهش داد. این مزیت ها به جراحان كمك می كند، در جراحی های بافت های نرم دهانی كه اگر در حد میكروسكوپی هم باشد، قدرت مانور بهتری داشته باشند. امكانی كه هیچ چاقویی این فرصت را برای آنها مهیا نمی سازد. یكی از مشكلات دندانپزشكان كار با دو بافت نرم لثه و سخت استخوان و مینای دندان در داخل حفره دهان در مجاورت یكدیگر است. این دو بافت بر هم كنش یكسانی در برابر لیزر از خود نشان نمی دهند.
این مسئله پیچیدگی خاصی را برای تشخیص عمل كننده ایجاد كرده و اهمیت داشتن مهارت خاص و دانش انتخاب صحیح لیزر را بیش از پیش مطرح می سازد. در برداشت بافت سخت، مسائل به گونه ای دیگر است. وقتی فرز دندانپزشكی در تماس با بافت سخت دندانی، آن را برش می دهد، این برش ها فشاری را روی پالپ دندان محفظه ای كه در مركز دندان قرار گرفته و در آن عروق و عصب كه مسئول زنده بودن دندان است قرار می گیرد وارد می كند. این فشارها و لرزش ها در بیمار احساس درد ایجاد می كند. بیشتر لیزرها بدون تماس، عمل كندگی را انجام می دهند. زمانی كه لیزر جایگزین فرز شود، دندانپزشك قادر خواهد بود، بدون تماس و لرزش، بسیار ظریف و در كسر میلیونیوم ثانیه با حداقل درد عمل جراحی خود را انجام دهد.
از طرف دیگر، در زمان تراش دندان با فرز، براده های حاصل از تراش لایه اسمیر سبب كاهش قدرت چسبندگی یا باند مواد ترمیم هم رنگ دندان تراش خورده می شود. در حالی كه در روش لیزر، این لایه ایجاد نمی شود و باعث بهبودی باند چسبیدن مواد به دندان می شود. همچنین چون ماهیت برداشت بافت پوسیده توسط لیزر به روشی غیر از تراش با فرزهای معمول دندانپزشكی است برهم كنش فوتوترمال و فوتوابلیشن بافت بیشتری از دندان حفظ خواهد شد. ضربه فرز همچنین سبب ایجاد ترك های بسیار ریز میكروسكوپی روی مینای دندان می شود كه به هنگام بهره گیری از لیزر چنین ترك هایی نیز به حداقل ممكن می رسد. شاید بتوان گفت، با آمدن ایده درمان های با حداقل تهاجم كه در علوم پزشكی به سرعت در حال رواج است، این ابزار بتواند، ما را به این منظور نزدیك تر كند.

سرعت عمل لیزر در زمان درمان چه قدر است ؟

لیزرهایی كه دو تا سه سال پیش در این زمینه به كار می رفتند، كند بودند و سبب خستگی بیمار طی فرآیند درمان می شدند. اما با آمدن نسل جدید لیزرها، سرعت عمل دندانپزشكی كه با لیزر كار می كند، افزایش یافته اند، البته این سرعت بستگی به مهارت دندانپزشك هم دارد. در یك جمع بندی كلی باید گفت، با قابلیت های روش لیزر، عوارض احتمالی در محل عمل كمتر شده و بهبودی سریع تر انجام می پذیرد. همچنین درمانگر با كنترل بیشتر و آسیب كمتری به هدف خود می رسد.

جراحی دندان با لیزر بدون درد است ؟

باید به این مسئله واقع بینانه نگاه كرد. چرا كه درد یك فاكتور چند عاملی بوده و در افراد مختلف متاثر از عواملی چون جنس، سن و شرایط روحی است. این كه گفته می شود، دندانپزشكی بی درد، حداقل در حال حاضر اغراق آمیز بوده و بهتر است، چنین عنوان شود كه بر مبنای عواملی كه قبلا به مواردی از آن اشاره شد، بیمار حداقل درد را متحمل خواهد شد.
منبع:http://www.atwis.com
/خ