تداوم شیردادن از پستان مادر با فواصل کوتاه مهمترین عامل ترشح و افزایش شیر مادر می باشد، لذا به هیچ عنوان نبایستی به نوزاد شیرخشک داد، مگر در موارد استثنایی که با بایستی حتما توسط پزشک توصیه شود. بیماری‌های رایج مادران و مصرف دارو توسط مادر مانع از شیردادن به نوزاد نمی باشد. بجز چند مورد استثنایی که بایستی توسط پزشک کودکان تجویز شود. دفعات تغذیه از پستان بایستی بر مبنای خواست نوزاد باشد حدود ۸ تا 12 بار در طول بیست و چهار ساعت در صورتیکه شیرخوار از شیر مادر استفاده می کند نیازی به نوشیدن آب اضافی ندارد و اگر بعلت گرمی محیط نیاز به آب اضافی باشد میتوان از آب جوشیده خنک شده استفاده کرد.
بهترین راه برای تشخیص کافی بودن شیر مادر، افزایش وزن و قد شیرخوار بر اساس منحنی رشد است که با مراجعه به پزشک کودکان و با بررسی رشد ماهیانه شیر خوار این کار میسر است. نوزاد در روزهای اول تولد کمی وزن از دست میدهد. این پدیده طبیعی است و نباید آن‌را به حساب کمبود شیر مادر گذاشت. اصولا تشخیص کمبود شیر مادر و احتیاج به شیر خشک در صلاحیت پزشک کودکان است، لذا بدون مشاوره با پزشک کودکان اقدام به تجویز شیرخشک ننمائید.
کلید موفقیت در شیردهی اعتماد به نفس است، نیاز به شیردهی نیاز به تصمیم و تعهد مادر دارد. خوردن مایعات زیاد توسط مادر و مک زدن پستان مادر بوسیله نوزاد شیر را زیاد می کند و شما پدر عزیز، به منظور تغذیه فرزندتان با شیر مادر برای تشویق و حمایت از همسر خود با همه توان تلاش کنید. توجه کنید که همسر شما در دوران شیردهی حساستر از دیگر مواقع بوده و نیازهای عاطفی، روانی و تعذیه‌ای خاص دارد.
قبل از شیر دادن دست‌هایتان را بشوید و پستان خود را آب ولرم تمیز کنید. پستان را با استفاده از صابون یا مواد ضد عفونی تحریک نکنید. هنگام شیر دادن نوزاد را بغل کرده، سر او را بالاتر نگه دارید، توجه کنید که سینه شما روی بینی نوزاد را نپوشاند و مانع تنفس نوزاد نشود برای جلگیری از اینکار چهار انگشت خودر را زیر سینه و انگشت شست را روی سینه قرار دهید.
برخی از مادران از دو انگشت خود بصورت قیچی استفاده می کنند که اینکار سبب کاهش شیر می شود. پس از اینکه از یک سینه شیر خورد، پشت او را ماساژ دهید تا آروغ بزند، سپس سینه دیگر را به او بدهید و عمل ماساژ را تکرار کنید. برای جلوگیری از پریدن شیر در گلوی نوزاد، او را پس از خوردن شیر یا به پهلوی راست یا چپ بخوابانید. توجه کنید که هیچوقت نوزاد را بر روی شکم نخوابانید.
شیر مادر تا شش ماهگی برای رفع نیازهای شیرخوار کافی است و در این دوره به جز آب در مواقع نیاز یا استفاده از قطره هایی که پزشک توصیه می کنند، هیچ چیز دیگر به کودک ندهید. از شیردهی در حالت خوابیده خودداری کنید و حتما نوزاد را در آغوش گرفته و به او شیر دهید.
بهتر است دوشیدن شیر زمانی صورت گیرد که پستانها پر از شیر است، معمولا بهترین زمان صبح هاست. استراحت مادر به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه قبل از دوشیدن شیر، خوردن مایعات نظیر یک لیوان شیر، آب میوه، چای کمرنگ و... می تواند کمک موثری باشد، البته مایعات گرم بیشتر از مایعات سرد به تولد شیر کمک می کند.
دوشیدن شیر با دست بهترین روش دوشیدن است و به استفاده از پمپ های دستی ترجیح دارد. شستن دستها با صابون و شستن سینه با آب ساده توصیه می شود. بهتر است مادران در موقع دوشیدن شیر در محیطی آرام و ساکت و بدور از اضطراب فشارهای عصبی و در یک وضعیت راحت بنشینند. فکر کردن به نوزاد، نگاه کردن به او و یا نشستن در کنار او و یا شنیدن صدای کودک به ترشح شدن شیر کمک می کند. استفاده از حوله گرم و مرطوب به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی پستان و نوک آن و یا حمام کردن با ماساژ دادن به جاری شدن شیر کمک می کند.
گرچه هفتاد درصد کودکان در طول هفته حداقل پنج بار عصرانه می خورند، اما سهم بچه‌های بزرگتر از دوازده سال به نوزده درصد کاهش می یابد. از آنجا که این وعده غذایی مختصر باتری بچه ها را تا هنگام شام شارژ می کند، باید حتما در برنامه روزانه آنها گنجانده شود. در بهترین حالت، عصرانه باید حدود پانزده درصد دریافت انرژی کلی بدن در طول روز را تامین کند. همچنین باید تعادل خوراکی و خوشمزگی آنها را برای بچه ها در نظر بگیریم و بهتر است غذاهای خانگی را انتخاب کنیم.
بچه ها در سنین مختلف و حتی با توجه به اخلاق و روحیات گوناگون نیازهای خاصی دارند. این تفاوت حتی در مورد تغذیه نیز وجود دارد، چنانکه نیازهای غذایی کودکان با شخصیت آرام با بچه‌های فعال و پرتلاش قطعا متفاوت خواهد بود. به همین علت عصرانه بچه ای که طبیعت را نقاشی می کند با دوستش که همیشه عاشق بازی های هیجانی مثل دزد و پلیس است، نباید یک جور باشد.
در تمام شرایط توجه داشته باشید که تعادل را در تغذیه روزانه فرزندتان رعایت کنید و خوردن شکلات، بستنی، نوشابه و کیک به مواقع خاص مثل جشن تولد محدود شود. مطالعات نشان می دهد که نخستین انتخاب بچه ها برای عصرانه در ۵۹ درصد موارد بیسکویت است. گذشته از این، شیرینی، بیسکویت و شکلات میان وعده بیش از یک سوم کودکان است.
منبع: آشپزی و تغذیه کودکان، فاطمه تقدسی‌نیا، صص285-281، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
