آیات شریفه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ؛ اى کسانى که ایمان آوردهاید، از خدا پروا کنید و اگر مؤمنید، آنچه از ربا باقى مانده است، واگذارید»﴿۲۷۸/بقره﴾ و «فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ؛ و اگر (چنین) نکردید، بدانید به جنگ با خدا و فرستاده وى، برخاستهاید و اگر توبه کنید، سرمایههاى شما از خودتان است. نه ستم می‌کنید و نه ستم می‌بینید»(بقره/۲۷۹)، دو نمونه کامل از مذمت ربا در احکام و جامعه اسلامی است.
ربا چیست ؟
قانونگذار در ماده‌ی ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی عنوان می‌دارد که: «هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن که جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مکیل و موزون معامله نماید یا زائد بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید، ربا محسوب می‌گردد و جرم شناخته می‌شود.مرتکبین اعم از ربا دهنده، ربا گیرنده و واسطه‌ی بین آنها علاوه‌بر رد اضافه به صاحب مال به شش ماه تا سه سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به عنوان جزای نقدی محکوم می‌گردند.»
ربای قرضی یعنی قرضی که شرط شود همراه با مقداری بیشتر از قرض‌گرفته‌شده، پس داده شود. مثلا ۱۰۰ هزارتومان به کسی قرض داده شود و پس از مدتی ۱۱۰ هزار تومان پس گرفته شود. این نوع ربا، امروزه بسیار رایج است که مواردی از جمله پول بهره‌ای ، وام با سود مشخص، سرمایه‌گذاری با سود مشخص و ... در این دسته قرار دارند.
آثار منفی ربا در نظام اقتصادی
آثار منفی ربا در نظام اقتصادی و بطن جامعه را می‌توان در قالب نکاتی نظیر، ترک کار خیر و قرض دادن، راکد ماندن تولید و فعالیت اقتصادی، افزایش فاصله طبقاتی و افزایش تورم در جامعه عنوان کرد.ترک کار خیر و قرض دادن
با رواج ربا در بین مردم یک جامعه، مهم‌ترین چیزی که از این جامعه خواهد رفت، دادن قرض و وام‌های قرض‌الحسنه است. از بین رفتن مهر و محبت و عاطفه و حس احسان و کمک به دیگران یکی از آثار سوء ربا است. با رواج این نوع کسب سود، دیگر تنها ملاک برای کمک به دیگران و قرض، دریافت سود بیشتر خواهد شد که در این شرایط دیگر روابط انسانی و عاطفی به سمت کم‌رنگ شدن و نابودی خواهد رفت.راکد ماندن تولید و فعالیت اقتصادی
با رواج ربا، صاحبان سرمایه به جای سرمایه‌گذاری در امر تولید با توجیه ریسک بالای تولید و امکان از دست رفتن سرمایه، به ربا روی خواهند آورد؛ چراکه پرداخت ربا را برابر با امنیت سرمایه و تضمین سود از پیش توافق شده می‌بینند. از طرفی هم شخص دریافت‌کننده با توجه به سودی بالایی که قرار است پرداخت کند، حتی اگر کار تولیدی و اقتصادی خوبی را هم با آن انجام دهد، چندان موفق نخواهد شد، زیرا سود حاصل از تولید به جای صرف در تولید به ربا تبدیل خواهد شد.افزایش فاصله طبقاتی
ربا منجر به افزایش فاصله طبقاتی در جامعه خواهد شد و این به دلیل نرخ بالای سودی است که قرض‌دهنده از قرض‌گیرنده مطالبه می‌کند و این نرخ در برخی موارد به بیش از نرخ تورم نیز افزایش می‌یابد و همین امر سبب می‌شود تا قرض‌گیرنده برای مدت زیادی بدهکار و بدون پس‌انداز بماند، اما از طرف دیگر قرض‌دهنده با توسل به این حربه از منفعت و سود بیشتری در ظاهر برخوردار می‌شود.تورم
یکی از عوامل بروز تورم در جامعه افزایش هزینه‌های تولید است. مسلما وقتی تولیدکننده در قرارداد خرید اعتباری مجبور به پرداخت ربا و سود غیرمتعارف به قرض‌دهنده شود، باید این افزایش هزینه را به نوعی جبران کند و طبعا این امر منجر به افزایش قیمت کالا و در نتیجه افزایش نرخ تورم در جامعه خواهد شد.اقتصاد در بند ربا
یکی از اصلی ترین معضلاتی که ربا در جامعه ایجاد می کند به این موضوع بر می گردد که برخی تولید کنندگان جهت جذب نقدینگی در مسیر تولید مجبور به گرفتن ربا می شوند. هم اکنون با وجود بهره ثابت (ربا) در اقتصاد، تمام طرح های تولیدی که درصد بازده آن ها نسبت به اصل سرمایه مورد نیاز کمتر از نرخ معمول ربا در بازار باشد مطلقا اجرا نخواهد شد در حالی که اگر ربا در کار نباشد هر کاری که درصد بازده آن، عدد مثبتی (هر قدر هم کوچک) را نشان دهد به وجود می آید و در نتیجه کارهای بیشتری در جامعه تولید می شود که منافع آن برای اقتصاد سالم، از تمام جهات می باشد.بنابر آنچه بیان شد اولین مسئله ای که ربا در جامعه شکل می دهد عدم روی آوردن مردم برای تولید می باشد. با توجه به آنکه با افزایش ربا، دیگر پول های سر گردان به سمت تولید نرفته و وابستگی به سراغ چنین جوامعی خواهد آمد ربا با سست کردن پایه های تولید در هر کشوری بزرگ ترین ضربه به آن جامعه را خواهد زد.
از دیگر سو، ربا نه تنها رونق اقتصادی را در پی ندارد بلکه با افزایش بازده بخش غیر حقیقی اقتصاد یا بخش پولی باعث رکود در جامعه خواهد شد. بخش حقیقی اقتصاد به دلیل آنکه بازده کمتری نسبت به فعالیت های سوداگرانه دارد در نظر افرادی که دارای سرمایه پولی هستند دارای جذابیت کمتری بوده و نقدینگی سرگردان در جامعه به سمت بازارهای غیررسمی از جمله ربا خواهد رفت.
سخن آخر
امروز اگر شاهد فاصله طبقاتی هستیم، اگر شاهد بی‌ثباتی در نظام اقتصادی هستیم، اگر ثروت در دست عده و گروه خاصی انباشته شده است، اگر افراد فقیر و آسیب‌پذیر روز به روز اوضاع اقتصادی بدتری را تجربه می‌کنند، اگر شاهد وضع نامناسب کسب و کار و تولید هستیم، اگر امروز واسطه‌گری و دلالی جای خود را به تولید داده است، بی‌شک ربا و سیستم ربوی در بروز این وضعیت به طور مستقیم و غیر‌مستقیم نقش داردمنبع:
1 ) خبرگزاری بین المللی قرآن / ربا و اثرات سوء بر نظام اجتماعی و اقتصادی اسلام
2 ) تبیان / ربا با اقتصاد چه می‌کند؟
