آزمایش پدری، ابزاری برای کنترل آسیب های اجتماعی بارداری

آزمایش ژنتیک، یکی از انواع آزمایشات رایج برای اهداف مختلف است. یکی از مهمترین هدفها، که گاه جنبه قانونی و خانوادگی پیدا میکند، تشخیص نسبت خونی بین دو یا چند نفر از طریق DNA است. این آزمایش، خصوصا برای اثبات رابطه پدر و فرزندی بسیار استفاده شده است و از شواهد قابل استناد برای افراد و مراجع قانونی به حساب میآید. در این نوشته، قرار است به انواع این آزمایش، خصوصا آزمایشاتی که میتوانند پیش از تولد صورت پذیرند و تاثیر آنها در کیفیت بارداری و تربیت فرزندان بپردازیم.

آزمایش پدری و اهمیت آن

Paternity Test یا همان آزمایش پدری، نوعی آزمایش است که یکی از مهمترین کاربردهای آن، برای مقایسه DNA پدر و فرزند برای اثبات رابطه خونی و ژنتیکی بین آنهاست. (1) در واقع میتوان گفت همان آزمایش نام آشنا که اسمش در فیلم و سریالها بسیار به گوشمان خورده است و ریشه و اصل و نسب یک فرد را از طریق روابط خونی، مشخص میکند.

آزمایش پدری برای تشخیص DNA و ریشه خانوادگی

از آنجایی که وقتی پای یک بچه در میان باشد، همیشه مادر مشخص است، بنابراین جز در موارد خیلی خاص، مانند گمشدن فرزند، غیبت مادر به مدت طولانی و... چندان نیازی به انجام این آزمایش بین مادر و فرزند نیست.(1)

آزمایش پدری، وقتی اهمیت مییابد که در مراجع قانونی به عنوان یک مدرک قابل استناد خواسته شود.(2) شاید با خودتان بگویید که این مشکل برای خارجیهاست! اما یک نگاه اجمالی به دادگاههای خانواده اثبات میکند که پس از طلاق، مشکل نامشخص بودن پدر، در صدر مسائل مراجعین قراردارد. در واقع این موضوع، بیشتر جنبه حقوقی و قانونی دارد تا پزشکی! در چنین مواردی، آزمایش توسط کلینیکهای مورد تایید موسسه حقوقی موردنظر انجام میشود.(1)

نبود پدر، نه تنها مشکلات حقوقی، از قبیل موضوعاتی همچون ارث را پیش میکشد(2)، بلکه باعث بروز مسائل اخلاقی و اجتماعی برای مادر و فرزند نیز خواهدگشت. بنابراین، در چنین مواردی، تشخیص سریعتر پدر، به تقویت پشتوانه روحی مادر و همچنین تضمین آینده فرزند، کمک بسیاری کرده و تا حد زیادی از مسائل اخلاقی و اجتماعی میکاهد.(4) از سویی، مشخص بودن پدر، پیشینه پزشکی خوبی در اختیار پزشک قرار میدهد که میتوان از طریق آنها، سلامت نوزاد را تامین و تضمین نمود.(2)

چند نوع آزمایش پدری وجود دارد؟

به طور کلی، این آزمایش به دونوع پس از تولد و پیش از تولد تقسیم میشود.

پس از تولد(2)

نوع متداول این آزمایش که اغلب توسط مراجع قانونی مورد استفاده قرار میگیرد، پس از تولد نوزاد انجام میشود و سه روش دارد:

دریافت نمونه از بندناف نوزاد و مقایسه با خون پدر (2)

دریافت نمونه خون از پدر و نوزاد و تشخیص از طریق سلولهای خونی (2)

دریافت نمونه از طریق سواب دهانی و تشخیص از طریق بزاق دهان (1)

تمام روش‌ها، صحیح ترین جواب را در اختیار ما میگذارند و کمترین خطر را برای مادر و جنین ایجاد میکنند، بنابراین دادگاهها اغلب یکی از این موارد را برمیگزینند (3)، اما در این میان، از نظر میزان وقتی که باید صرف شود، دو مسئله به وجود می آید:

مدت زمانی که باید تا تولد نوزاد صبر کنیم.(1)

مدت زمان دریافت جواب آزمایش، که حدود 10 الی 20 روز(حتی در مواردی بیشتر) میتواند طول بکشد. (1)

پیش از تولد

از آنجایی که آزمایش پس از تولد، علیرغم اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی که به دست میدهد، نیازمند صرف زمان بسیار است، میتوان از روشهای حین بارداری استفاده کرد که به دو دسته کلی تقسیم میشوند:

1.غیر تهاجمی(2)

در این روش، که به آن Non-invasive prenatal paternity (NIPP) میگویند، با توجه به پخش شدن سلولهای خونی جنین در خون مادر، از مادر نمونه خون گرفته شده و سلولهای ژنتیکی جنین، طی فرآیندی از خون مادر جدا شده و با خون پدر مقایسه می شوند.(2)

این آزمایش، بیخطر و با کمترین میزان خطا و استرس انجام میشود.(5) پاسخهای آن طی 3 روز کاری تحویل داده شده و در 99درصد موارد صحیح است و از سویی، حداکثر پس از هفته هفتم بارداری، قابل انجام است (2) و با تشخیص سریع و به موقع، میتواند آرامش مادر را در دوران بارداری تامین نموده و در افزایش کیفیت بارداری تاثیر به سزایی داشتهباشد.

2.تهاجمی(2)

دو نوع روش تهاجمی برای آزمایش پدری وجود دارد که هردو، نسبت به روش غیرتهاجمی و پس از تولد، ریسک بسیار بالایی دارد (2) اما در صورت لزوم، از آنها استفاده میشود، این روشها شامل موارد زیر است:

آمنیوسنتز (Amniocentesis)(2)
در این روش، به وسیله یک سوزن بلند و باریک، نمونهای از ماده آمنیوتیک رحمی مادر باردار دریافت میشود. DNA جمعآوری شده از طریق این کار، با نمونه DNA پدر مقایسه شده و تطبیق داده میشود. (6)

علاوه بر اینکه این روش، پیش از هفته 15 الی 20 بارداری قابل انجام نیست و انجام زودتر آن، احتمال خطر را بالا میبرد. (6) ، ممکن است مادر و جنین را با خطرات جدی، از قبیل زیر مواجه کند:

1.سقط جنین (6)

2.درد شدید در مادر هنگام انجام آزمایش(6)

3.خونریزی واژن (2)

4.نشت مایع آمنیوتیک (2)

5.پاره شدن کیسه آب (2)

بنابراین، گرچه این روش تا 99درصد، پاسخ صحیح را تضمین میکند (2)، اما برای تست DNA چندان توصیه نشده و فقط در مواردی که ممکن است نوزاد مشکل ژنتیکی داشته باشد، به عنوان یک روش تشخیصی به کار میرود.(6)

نمونه برداری از ویلای کوریونی (Chorionic villus sampling (CVS))

در این روش، یک سوزن یا لوله نازک از طریق دهانه رحم وارد بدن مادر شده و تکههایی کوچک از بافت متصل به دیواره رحم، توسط پزشک جدا میشوند.(7)و سپس این نمونه، با DNA دریافت شده از پدر مقایسه میشود.

این آزمایش، که عموما بین هفته های 10 الی 13 بارداری انجام میشود (2)، تا 99درصد دقت دارد و بیشتر برای تشخیص ناهنجاریهای ژنتیکی به کار میرود.(7) متاسفانه در این روش نیز مانند آمنیوسنتز، خطر سقط جنین و عفونت مادر وجود دارد. (2)

چه لزومی به انجام این آزمایشها وجود دارد؟

شاید از خود بپرسید که در کشوری اسلامی که خانواده حد و حدود مشخص خود را دارد، اصلا چه لزومی به انجام چنین آزمایشاتی هست؟ اینکه چنین مسائلی، در جوامع بدون چارچوب بیشتر به وجود میآید، امری غیرقابل انکار است، اما باید پذیرفت که روابط غیرمشروع و خارج عرف، در هر جامعهای کم و بیش امکان ظهور و بروز دارد. چه بسا دختری، به دلیل تجاوز با همچین مسئلهای مواجه شده باشد، (8) در این شرایط، چاره کار مواجهه عاقلانه با آنهاست، زیرا فرار و پنهانکاری، اوضاع را پیچیدهتر خواهد کرد.

روابط کنترل نشده و خارج از حریم خانواده، لاجرم افراد را با مشکلات بسیاری مواجه میکند که متاسفانه یکی از آنها، بارداری است. در چنین مواردی، که یکی از مسائل مهم و پیچیده در مراجع قانونی است (2)، اولین آسیب، متوجه مادر باردار است. فشار و استرس ناشی از نامشخص بودن پدر، ریسک بارداری را بسیار بالا برده و مادر و جنین را با خطراتی چون کاهش یا افزایش فشارخون و قندخون، ایجاد بیماریهای ژنتیکی و مادرزادی، سقط جنین، تولد نوزاد زودرس و... خواهد کرد.(9)

حضور یک مرد، به عنوان پدر، نه تنها از نظر قانونی اهمیت دارد و در مسائلی مانند ارث و حقوق فرزند اهمیت مییابد (2)، بلکه برای مادر نیز قوت قلب به حساب میآید و تا 70 درصد، از استرس او میکاهد. (9) وجود پدر، تامین نوزاد را از نظر مالی و عاطفی، تضمین میکند و به مادر این اطمینان را میدهد که فرزندش در نبود او، پشتوانه دیگری نیز دارد.

طبق آماری که میگوید 19.7 میلیون کودک آمریکایی بدون پدر زندگی میکنند، این کودکان، با مشکلات زیر مواجه میشوند: (4)

1.فرزندانی که از پدر محرومند، 4 برابر دیگران احتمال درگیری مالی و فقر دارند. (4)

2.احتمال روابط نامشروع و بارداری در نوجوانی، برای دختران بدون پدر 7 برابر است. (4)

3.مسائل اخلاقی در افرادی که زیر سایه پدر نیستند بیشتر است (4)

4.احتمال زورگویی، خشونت، یا برعکس، قرار گرفتن تحت خشونت در چنین کودکانی بیشتر است. (4)

5.میزان اعتیاد به مشروبات الکلی و موادمخدر در نبود پدر بالا میرود (4)

6.احتمال استفاده از اسلحه، قتل، زندانی شدن و جرم و جنایت در این کودکان بالاست. (4)

7.این کودکان دو برابر بقیه افراد به پرخوری و چاقی مبتلا میشوند. (4)

8.دانشآموزانی که پدرشان آنها را ترک کرده است، دو برابر بقیه تمایل به ترک تحصیل دارند. (4)

وجود چنین مسئلهای، نه تنها به ضرر مادر و کودک تمام میشود، بلکه جامعه را به شدت با خطراتی همچون افزایش خشونت و جرم و جنایت مواجه میکند.

نتیجه گیری

انجام آزمایش پدری در دوران بارداری، با تعیین سریع و به موقع پدر، از استرس مادر کاسته و سلامت جنین را تضمین میکند. از سویی، حضور پدر، پشتوانهای مالی، عاطفی و اخلاقی برای فرزند است که او را از گرفتاری در دامهای اخلاقی و اجتماعی نجات خواهد داد.

مشخص بودن پدر، با تعیین سابقه پزشکی و بهداشتی خانوادگی جنین، سلامت او را تضمین نموده و از نظر قانونی، در آینده، از به وجود آمدن مشکلات مالی و وراثتی، جلوگیری میکند. بنابراین، درصورت امکان، انجام آزمایش (ترجیحا غیرتهاجمی) پیش از تولد نوزاد، به آزمایشات پس از تولد که بیشتر زمان میبرد، اولویت دارد.

پینوشتها