کتاب چیست؟
کتاب، محصول تجربیات آدمی، آفرینش‌های ذهنی و آموخته‌های طولانی مدت انسان است. کتاب در انتقال دانش و علوم مختلف نقش بسیار مهمی دارد و گاهی نقش آن از دیگر ابزارهای آموزش بیشتر است. کتاب بهترین همدم انسان است و باعث طراوت و شادابی او می‌شود. به فرموده امام علی علیه‌السلام: کتاب‌ها بوستان‌های دانشمندان است.[1] یعنی همان‌طور که بوستان باعث نشاط انسان می‌شود، کتاب نیز مشام جان را معطر و شاداب می‌سازد. روایت دیگری از امام علی علیه‌السلام که فرمودند: هر کس که با کتاب آرامش یابد، راحتی و آسایش از او سلب نمی‌شود. [2] بنابراین کتاب بهترین یار و مونس انسان است که آگاهی و دانش بسیاری را به او منتقل می‌کند.با این‌که در روایات به کتابخوانی و مطالعه سفارش بسیاری شده است، متأسفانه سرانه مطالعه در جامعه ما پایین است. این امر علل مختلفی دارد که می‌توان به محدودیت زمان و مشغله‌های متعدد اشاره کرد. کسانی که در ایام نوروز، قصد سفر ندارند می‌توانند به مطالعه کتاب بپردازند. برای دوستداران فرهنگ و مسائل علمی، آموختن و مطالعه و بالا بردن سطح فکر و اطلاعات بسیار اهمیت دارد و هر گز زمان را از دست نمی‌دهند و در تعطیلات نوروز با برنامه‌ریزی مناسب، به مطالعه کتاب‌های علمی و دینی موردعلاقه خویش می‌پردازند.
چقدر مطلوب است که در روزهای پایانی سال در سبد خرید خود حداقل یک کتاب را جای دهیم و برای مطالعه‌ی آن وقت بگذاریم. امروزه بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها کتاب‌های برتر خود را معرفی می‌کنند و فهرستی از این کتاب‌ها را در اختیار افراد قرار می‌دهند تا بتوانند کتاب خوبی را انتخاب کنند.
بسیار خوشایند است که در دور همی‌ها و محافل خانوادگی خود در کنار گفت‌و‌گوهایی که داریم دقایقی هم درباره‌ی کتاب و مطالعه صحبت کنیم و اگر کتاب خوبی خوانده‌ایم آن را به دیگران معرفی کنیم یا از آن‌ها بخواهیم که ما را در انتخاب کتاب و مطالعه‌ی بهتر یاری کنند. از فرصت تعطیلات نوروز در جمع خانواده‌ها و همراهی کوچک‌ترها در کنار بزرگ‌ترها برای ترویج مطالعه و دعوت به دانش و بینش استفاده کنیم و نوروزمان را نوروز کتابخوانی کنیم. برای تحقق این امر باید کتاب‌هایی را انتخاب کنیم که ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- کتاب‌ها باید عمومی باشند نه کتاب‌های تخصصی. کتاب‌های تخصصی برای همه طبقات اجتماعی مناسب نیستند.
- متن کتاب‌ها باید روان و جذاب باشند تا در ایام نوروز و اوقات فراغت بتوان به راحتی آن‌ها را خواند و از آن لذت برد.
- کتاب‌ها باید کم‌حجم باشند تا بتوان تا پایان تعطیلات آن را خواند. در صورت هدیه دادن می‌توانید چند کتاب ارزان‌قیمت را تهیه کنید و هدیه بدهید. البته اگر کسی بخواهد کتاب گران‌قیمت هدیه دهد به خودش بستگی دارد.
در نوروز که عیدی دادن یکی از رسوم ایرانیان است، می‌توانید در کنار هدایای نوروزی جایی را هم برای کتاب باز کنید و با دادن کتاب به عنوان عیدی مخصوصاً به کودکان و نوجوانان آن‌ها را به کتابخوانی تشویق کنید و در فرصت تعطیلات که حدود پانزده روز است به مطالعه‌ی کتاب بپردازند. این امر به نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی کمک شایانی خواهد کرد.
مُسکّنی برای قیمت بالای کتاب
یکی از دلایل کاهش سطح مطالعه در ایران را قیمت بالای کتاب عنوان می‌کنند البته با به‌کارگیری روش‌هایی می‌توان هزینه‌های خرید کتاب را کاهش داد. معمولاً کتابخانه‌هایی که در هر شهر وجود دارند بهترین مکان برای تهیه چند جلد کتاب برای مطالعه در نوروز هستند. در کتابخانه می‌توانید به کتاب با موضوع موردعلاقه خود دست پیدا کنید. همچنین می‌توانید کتاب‌های خود را به صورت امانت به دوستانتان بدهید و یا از آن‌ها امانت بگیرید این روش از دیرباز برای کاهش هزینه‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد تا دوستداران کتاب از مطالعه کتاب جا نمانند. روش دیگر این است که به صورت گروهی اقدام به خرید چند کتاب کنید. در این صورت هزینه بین اعضای گروه تقسیم می‌شود و می‌توانید در ایام طولانی نوروز کتاب‌ها را به نوبت بخوانید.امسال که دیگر پیک‌های نوروزی میهمان‌خانه دانش‌آموزان نیست، قطعاً اوقات فراغت آن‌ها افزایش پیداکرده است و والدین می‌توانند فرزندان خود را به مطالعه کتاب تشویق کنند و از همان کودکی لذت کتاب خواندن را بچشند تا به یک روش و سبک غالب در زندگی‌شان تبدیل شود.
ازآنجاکه مطالعه زیرساخت اندیشه است و بدون اندیشه راه زندگی به خطا می‌رود پس ضروری است که مطالعه و کتابخوانی را در برنامه زندگی خود بگنجانیم. با یک برنامه‌ریزی مناسب می‌توانیم در تعطیلات نوروز با خواندن کتاب معلومات خود را افزایش دهیم.
جایگاه کتاب در فرهنگ و حاکمیت اسلامی از دید رهبری
من هرزمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می‌افتم، قلبا غمگین و متأسف می‌شوم. این به خاطر آن است که در کشور ما به هر دلیلی که شما نگاه کنید، باید کتاب اقلاً ده برابر این میزان، رواج و توسعه و حضورداشته باشد. اگر به دلیل پرچم‌داری تفکر اسلامی و حاکمیت اسلام به‌حساب آورید، این معنا صدق می‌کند؛ چون اسلام به کتاب خواندن و نوشتن، خیلی اهمیت می‌دهد. اگر هر منصفی به بیانات نبی مکرم اسلام و ائمه علیه‌السلام و پیشوایان اسلام نگاه کند و ببیند که این‌ها در چه زمانی به کتاب و کتابخوانی دعوت می‌کردند و فرامی‌خواندند، همه افسانه‌ها از ذهنش شسته خواهد شد و خواهد فهمید که دشمنان اسلام جز این چاره‌ای نداشتند که افسانه‌های کتاب سوزی و کتاب ستیزی را بر سر زبان‌ها بیندازند، چون اسلام پرچم‌دار کتابخوانی است.[3]فواید کتابخوانی
همه ما می‌دانیم کتاب خواندن خوب است ولی اغلب افراد از فواید کتابخوانی آگاه نیستند. کتاب خواندن بر ذهن و عملکرد انسان در زندگی شخصی و اجتماعی تأثیرات بسیار زیادی دارد. برای علاقه‌مندان و کسانی که قصد مطالعه و خواندن کتاب را در ایام نوروز دارند پیشنهاد می‌کنیم فواید کتابخوانی را بدانند.کتابخوانی فواید بسیاری دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- تحریک ذهنی. مغز انسان مانند دیگر اعضای بدن او برای قوی و سالم ماندن نیاز به تمرین و مطالعه دارد.
- کاهش استرس. افرادی که در زندگی روزمره استرس زیادی دارند حتماً کتاب بخوانند. تحقیقات انجام‌شده در سال 2009 در دانشگاه ساسکس نشان داده که مطالعه کردن، مؤثرترین روش برای مقابله با استرس است.[4]
- افزایش دایره لغات. افزایش کتابخوانی باعث می‌شود شما با کلمات جدیدتر مواجه شوید و این کلمات را ناخودآگاه در مکالمات روزمره خود استفاده کنید و این امر شما را در فصاحت و شیوایی سخن یاری خواهد کرد و به دنبال آن سبب افزایش اعتمادبه‌نفس شما خواهد شد.
- بهبود مهارت نوشتن. با خواندن کتاب دایره لغات شما افزایش پیدا می‌کند و همین امر توانایی شما را در نگاشتن مطالب افزایش خواهد داد. خواندن کتاب‌های گوناگون شما را با سبک نویسنده‌های مختلف آشنا خواهد کرد.
- افزایش آرامش. خواندن کتاب علاوه بر این‌که موجب آرامش فرد می‌شود می‌تواند آرامش خاطر را به همراه داشته باشد. مثلاً خواندن متن‌های معنوی می‌تواند فشارخون را کاهش دهد و آرامش خاطر را در انسان بالا ببرد.[5]
پی‌نوشت:
[1] غررالحکم ص245
[2] غررالحکم ص233
[3] به نقل از سایت حوزه.....مقاله کتاب و کتابخوانی از نگاه رهبری
[4] به نقل از سایت باشگاه خبرنگاران جوان....مقاله فواید شگفت‌انگیز چند دقیقه مکالمه در روز
[5] به نقل از سایت باشگاه خبرنگاران جوان....مقاله فواید شگفت‌انگیز چند دقیقه مکالمه در روز
