حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در خطبه شعبانیه می‌فرمایند: "با تشنگی و گرسنگی ماه مبارک رمضان تشنگی و گرسنگی روز قیامت را بچشید و صدقه به فقرا و مسکینان بدهید." در واقع انفاق و دستگیری از دیگران یکی از دستورات دینی ماست که خداوند منان هم در قرآن کریم هر جا دستور به نماز می‌دهد به دنبال آن دستور به زکات و دستگیری از دیگران نیز اشاره کرده است.
انفاق از صفات متقین
در آیات اولیه سوره بقره خداوند که صفات متقین را شمارش می‌کند، می‌فرمایند: "متقین کسانی هستند که نماز را به پا می‌دارند و از آنچه خداوند به آن‌ها داده انفاق می‌کنند". در جای دیگر قرآن می‌فرماید: "آن کسانی که اموال خود را انفاق می‌کنند مثل آن کشاورزی است که دانه ای را می‌کارد و هفت خوشه دارد و از هر خوشه ای هفتاد دانه کاشته می‌شود"، در واقع خداوند هر چقدر بخواهد آن مال را زیاد می‌کند.در روایت‌ها آمده اگر کسی انفاقی را در راه خدا انجام دهد خداوند این انفاق را زیاد می‌کند.وقتی به سیره و منش بزرگان دین نگاه می‌کنیم در زندگی تمام ائمه، انفاق جایگاه ویژه ای دارد. به گونه ای که حضرت زهرا(سلام الله علیها) شب عروسی‌شان لباس نو خود را به فقیر می‌بخشند.
امام علی(علیه السلام)، حضرت زهرا(سلام الله علیها) و خادمه‌شان نذر کردند سه روز را روزه بگیرند تا حال امام حسن(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام) که مریض بودند خوب شود؛ وقتی روزه گرفتند در غروب اول فقیر به در منزلشان آمد و افطارشان را به او دادند. روز دوم یتیمی آمد و غذای خود را به او دادند و روز سوم اسیری آمد و غذای خود را به او دادند؛ در حالی که خودشان نیاز به آن غذا داشتند و گرسنه بودند همه غذای خود را برای رضای خدا انفاق کردند.
انفاق در ماه مبارک رمضان یکی از سفارش‌های دین ماست .امام سجاد(علیه السلام) دستور می‌دادند ظروف غذا هنگام سحر و افطار را آماده کنند تا خودشان غذا را به فقرا بدهند در حالی که ایشان خود با نان و نمک افطار می‌کردند. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: "وقتی پدرم صدقه ای به فقرا می‌دادند صدقه را در دستان او قرار می‌دادند دوباره صدقه را بر می‌داشتند می‌بوییدند و می‌بوسیدند و دوباره به فقیر برمی‌گرداندند، وقتی دیگران علت این کار را جویا می‌شدند می‌فرمودند قبل از اینکه این صدقه در دست فقیر قرار بگیرد در دستان خداوند قرار می‌گیرد."
امام مجتبی(علیه السلام) از زبان پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم) نقل کردند: "اگر کسی گره‌ای از کار مومنی باز کند و مشکل مومنی را حل کند مانند این است که 9 هزار سال خدا را عبادت کرده باشد، در حالی که روزها را روزه و شب‌ها را به عبادت خدا مشغول است". امیدوارم همه ما بتوانیم با الگو پذیری از بزرگان‌مان در امر انفاق و طعام توشه ای برای آخرت خود ذخیره کنیم.
سنّت انفاق در ماه مبارک رمضان، قبل از اسلام هم وجود داشته است. در روایت داریم کسی که در ماه رمضان انفاق کند هفتاد نوع بلا از او دفع می‌شود.
نباید فرصت ماه رمضان را از دست ندهیم، الان در شرایطی قرار داریم که خیلی از مردم نه تنها در ایران بلکه در جهان در اثر ابتلا به این بیماری از دنیا رفتند و نتوانستند این ماه را درک کنند، قدر فرصت‌ها را بدانیم چراکه نمی‌دانیم چقدر از عمرمان باقی مانده است.
جوانان فرصت ماه رمضان را فقط در تماشای سریال‌ها و بازی‌ها و ... نگذرانند، فکر نکنید رمضان، نوروز است، الان چندین شبکه سیما، ختم قرآن پخش می‌کند، بنشینیم و استفاده کنیم. من نمی‌گویم فقط قرآن یا فقه بخوانید، کتاب بخوانید، شعر بخوانید، مطالعات علمی خود را قوی کنید. شما در جوانی می‌توانید از این حافظه استفاده کنید.
کسانی که به هر دلیلی نمی‌تواند روزه بگیرند، قرآن بخوانند، صلوات بفرستند، انفاق کنند و فرصت را از دست ندهند. روزی امام رضا(علیه السلام) سخنی فرمود که مأمون گفت من خودم می‌خواهم آن را بنویسم، آن جمله این بود: روزه باعث می‌شود فرد غنی درد فقیر را احساس کند.
موعظه و ارشاد یکی دیگر از کارهای مهم در ماه مبارک رمضان است، امیرالمؤمنین علیه‌السلام شب‌های ماه رمضان با گوشت غذا درست می‌کرد و به خانه‌های فقرا می‌برد تا آن‌ها با آن غذا افطار کنند و بعد دقایقی هم برای آن‌ها صحبت می‌کرد. شاید امسال نشود دور هم جلسات مذهبی و انس با قرآن داشته باشیم، اما می‌شود به نحوی دیگر کار، تبلیغ و مؤعظه کرد.
انفاق و کمک به مردم
«انفاق و کمک به مردم در همۀ ایام سال مخصوصاً ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده است، حضرت عبدالمطلّب؛ پدر بزرگ پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) وقتی ماه رمضان می‌شد به غار حراء می‌رفت و انفاق می‌کرد، پس سنّت انفاق در ماه رمضان، قبل از اسلام هم بوده است. در روایتی دیگر داریم کسی که در ماه رمضان انفاق کند هفتاد نوع بلا از او دفع می‌شود.»ماه رمضان بهترین فرصت برای بخشش و نوع دوستی است و مسلمانان در این هنگامه می‌توانند در پرتو آموزه‌ها و مفاهیم والای الهی به انفاق و بخشش بپردازند تا از آثار روحی و معنوی آن بهره مند شوند. دستگیری از نیازمندان و انفاق به مستمندان از زیباترین خصلت‌های پرهیزکاران و مومنان حقیقی به شمار می‌رود و در آموزه‌ها و متون دینی بر آن تاکید و سفارش بسیار شده است. تزکیه و طهارت نفس، آمرزش گناهان و تقرب الهی از مهم ترین آثار فردی و معنوی انفاق محسوب می‌شود و در ارتباط با پیامدهای اجتماعی این فضیلت اخلاقی می‌توان به برطرف شدن مساله فقر از جامعه اسلامی، استقرار عدالت اجتماعی، پیشرفت و پویایی نظام اقتصادی و جلوگیری از گسترش فساد اشاره کرد.
خداوند متعال در آیه 10 سوره حدید، مومنان را نسبت به ترک انفاق هشدار می‌دهد و می‌فرماید: «و شما را چه شده که در راه خدا انفاق نمیکنید؟ در حالی که میراث آسمان‌ها و زمین مخصوص خداست [و کسی مالک حقیقی چیزی نیست]. کسانی از شما که پیش از فتح [مکه] انفاق کردند و جهاد نمودند [با دیگران] یکسان نیستند، آنان از جهت درجه از کسانی که پس از فتح [مکه] انفاق کردند و جهاد نمودند بلندپایهترند و خدا به هریک وعده نیکو داده است و خدا به آنچه انجام میدهید، آگاه است.» رسول اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) و ائمه معصومان(علیه السلام) نیز همواره بر مساله برآوردن نیازهای مومنان و گره گشایی از زندگی نیازمندان تاکید کرده‌اند.
ماه مبارک رمضان به دلیل فضیلت‌ها و برکت‌های بی شمارش، اعمال خیر و انفاق در آن از ویژگی‌های خاصی برخوردار است. افزایش روحیه همیاری و تعاون در راستای اطعام یتیمان، آزادی زندانیان و کمک به نیازمندان سبب می‌شود تا روزه داران برخی از مشکلات طبقه ضعیف جامعه را برطرف کنند. امیرمومنان(علیه السلام) در این ارتباط فرمودند: «مردم! ماه خداوند همراه با برکت و رحمت و مغفرت، به شما روی آورده است؛ ماهی که نزد خداوند بهترین ماه‌ها، روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعت‌هایش برترین ساعات می باشد.. به هنگام احساس گرسنگی و تشنگی در آن، گرسنگی و تشنگی روز رستاخیز را به خاطر آورید و بر تهی دستان و مستمندان جامعه خویش انفاق نمایید.»
پیدایش و گسترش ربا، فاصله طبقاتی را به وجود می‌آورد و در قرآن کریم نیز آیه‌های مربوط به لزوم انفاق و دوری از ربا در کنار هم به کار برده شده است. انفاق مال حلال با قصد قربت، بدون منّت و با شیوه نیکو و پسندیده آثار بسیاری به لحاظ معنوی و روحی دارد. در منابع روایی از جمله کتاب شریف کافی جلد هفت صفحه 381 از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌شود که پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) در آخرین جمعه از ماه شعبان در خطبه‌ای به بیان فضیلت‌های ماه مبارک رمضان برای مسلمانان و مومنان می‌پردازند که یکی از آن‌ها مواسات(یاریگری) محسوب می‌شود. ماه رمضان ماه همدردی، همیاری و مشارکت با برادران به خصوص در امر معیشت و امور اقتصادی است.
همچنین خداوند در آیه 254 سوره بقره فرموده است: «ای اهل ایمان! از آنچه به شما روزی کردهایم انفاق کنید، پیش از آنکه روزی بیاید که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستی و نه شفاعتی و کافرانند که خود ستمکارند» و در آیه 31 سوره ابراهیم پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) را مامور ابلاغ این فرمان الهی می‌کند و می‌فرماید: «به بندگان مؤمنم بگو: نماز را بر پا دارند، و از آنچه روزی آنان کردهایم، پنهان و آشکار انفاق کنند، پیش از آنکه روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی است و نه پیوند دوستی و رفاقت».
منابع:
1. میزان/ انفاق؛ مهمترین عمل در ماه مبارک رمضان/به فقرا بسیار صدقه دهید
2. تسنیم/ سنّت انفاق در ماه رمضان به قبل از اسلام بر می‌گردد
3. ایرنا/ رمضان و اهمیت ترویج فرهنگ انفاق و بخشش
-compressed.jpg)
