چرا بسیاری از مادران به دنبال راه های افزایش شیر خود هستند؟

بر اساس توصیه سازمان بهداشت جهانی، تغذیه نوزاد باید تا شش ماه به صورت انحصاری با شیر مادر باشد. غذاهای جامد می توانند بعد از شش ماه به تدریج به برنامه غذایی نوزاد اضافه شوند. در کنار مصرف غذاهای جامد، شیردهی به نوزاد باید تا دو سالگی ادامه پیدا کند.

شیر مادر بهترین غذا برای نوزاد است، زیرا حاوی مقادیر کافی و متعادلی از انواع مواد غذایی و ترکیبات زیست فعال است که رشد و نمو مطلوب نوزاد و تمام اندام های بدن او را تضمین می کند.

ترکیبات زیست فعال موجود در شیر مادر ترکیبات طبیعی با فعالیت بیولوژیکی هستند که ارزش تغذیه ای نیز دارند. شیر مادر به واسطه داشتن این مواد، تنها غذایی است که سیستم ایمنی و فلور طبیعی دستگاه گوارش نوزاد را به بهترین شکل تقویت کرده و از او در برابر بیماری ها محافظت می کند.

با توجه به اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر، دغدغه بسیاری از مادران در دوره شیردهی این است که بتوانند شیر کافی برای تغذیه کودکشان داشته باشند؛ این که نوزادشان روزانه چه مقدار شیر می خورد و آیا این مقدار شیر برای برطرف کردن نیازهای غذایی او کافیست یا خیر.1

چطور بفهمید شیرتان کم است؟

از روی برخی علامت ها می توان فهمید که آیا شیر مادر برای نوزاد کافی است یا نه؟ برخی مسائل نشان می‌دهد که نوزاد شما با شیر مادر سیر می شود که به برخی از آنها اشاره می کنیم.

نوزاد برای شیر خوردن از خواب بیدار می شود و خوب شیر می‌خورد و هنگام شیر خوردن صدای بلعیدن را می توان شنید.

نوزاد باید 8 تا 12 بار شیر بخورد و با این تعداد دفعات مکیدن سینه مادر سیر شود.

وزن گیری مناسب نوزاد با توجه به تعداد دفعات شیر خوردن نوزاد، بر اساس نظر متخصصان کودک در 3 ماه اول هر هفته حدود 150 گرم باید وزن بگیرد.

دفع مدفوع زرد رنگ و متناسب با تعداد دفعات شیردهی

یکی از نشانه های خوب بودن شیر مادر احساس پری سینه ها قبل از شیردادن و حس سبک بودن بعد از شیر دادن است.2

نکات مهم در مورد افزایش شیر مادر در دوران شیردهی نوزاد

اغلب مادران فکر می‌کنند که میزان تولید شیر در سینه‌های آن‌ها کم است، در حالی که این گونه نیست. بهترین روش برای اطمینان از کافی بودن میزان شیر مادر برای تغذیه نوزاد خود، این است که مادر میزان افزایش وزن بدن فرزند خود را در هر ماه بررسی کند.

اگر با انجام این کار، درباره کم بودن تولید شیر در بدن خود شک کردید و خواستید آن را افزایش دهید، حتماً نکات ارائه شده در مقاله زیر را با دقت دنبال کنید.

1- دفعات شیر دادن به نوزاد خود را افزایش دهید

به خاطر داشته باشید که میزان تولید شیر در بدن شما با میزان و دفعات مکیدن نوزاد ارتباط مستقیم داشته و هرچه شیری که نوزاد می‌خورد، بیشتر شود، میزان تولید آن نیز در سینه‌های مادر شیرده بالاتر خواهد رفت.

پس سعی کنید یک بار در هر دو ساعت فرزندتان را با شیر خود تغذیه نمایید. فراموش نکنید که اگر این کار به درستی و به طور منظم انجام گیرد، تأثیر خوبی در افزایش شیر شما خواهد داشت.

2- شیر سینه‌های خود را با شیردوش تخلیه کنید

اگر نوزاد شما نمی‌تواند در هر بار تغذیه، شیر موجود در سینه‌های شما را به طور کامل تخلیه نماید، بهتر است پس از دادن شیر به او، خود با دستگاه شیردوش شیر باقیمانده را تخلیه نمایید.

3- بر تغذیه مداوم نوزاد خود تمرکز کنید

اگر به دلایلی مجبور شده‌اید وقت کمی را برای تغذیه نوزاد خود صرف کنید، لازم است به مدت دو تا سه روز بر روی این کار تمرکز نموده و نوزاد را به خوبی تغذیه کنید. برای انجام این منظور، شرایط خاصی لازم نیست! فقط مادر باید در زمان تغذیه فرزند خود آرام بوده و وقت زیادی را برای این کار صرف کند.

4- نوزاد را با هر دو سینه خود تغذیه کنید

اگر مادر بتواند به نوزاد خود از هر دو سینه شیر بدهد، در هر روز نوزاد دو یا سه بار هر سینه را خواهد مکید. اما در چنین شرایطی اجازه دهید تا شیر موجود در یک سینه کاملاً تخلیه شود؛ سپس نوزاد را برای خوردن سینه دیگر به طرف دیگر بدن خود بچرخانید. این تکنیک باعث فشرده شدن کامل پستان‌های مادر شده و کمک می‌کند تا نوزاد روند تغذیه را در مدت طولانی‌تری انجام دهد.

5- نوک پستان خود را در دوران شیردهی فشار ندهید

اگر یک مادر شیرده با پوشیدن سینه‌بندهای سفت و محکم بخواهد از نوک پستان‌های خود محافظت کند، این کار سبب کاهش تولید شیر در بدن او خواهد شد، مگر اینکه پوشیدن کرست‌های طبی سفت از نظر پزشکی برای مادر لازم باشد.

6- مواد غذایی جامد را از برنامه روزانه نوزادان خود حذف کنید

اگر سن نوزاد شما کمتر از شش ماه است، از قرار دادن مواد غذایی جامد و آب زیاد در برنامه روزانه او اجتناب کنید، زیرا این کار نوزاد را از تغذیه مداوم با شیر مادر محروم خواهد کرد.

7- مادر شیرده باید خوب استراحت کند

همان‌طور که می‌دانید غذا خوردن خوب مادر شیرده اهمیت زیادی دارد. در این میان، استراحت کردن کافی در کنار استفاده از رژیم غذایی متعادل و نوشیدن مایعات بیشتر می‌تواند میزان تولید شیر را در سینه‌های مادر شیرده به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد.

8- مادران شیرده باید از الکل و نیکوتین دور باشند

لازم است بدانید که مصرف الکل و نیکوتین نه تنها در دوران بارداری برای یک مادر ممنوع است، بلکه استعمال آن‌ها در دوران شیردهی نیز می‌تواند عوارض جانبی جبران‌ناپذیری در بدن زنان و نوزاد به جای بگذارد.

یکی از اثرات منفی مصرف نیکوتین و الکل، محدود کردن تولید شیر در بدن خانم‌ها است. علاوه بر این مورد، این مواد می‌تواند از طریق شیر مادر به بدن نوزاد انتقال یافته و مشکلات رشدی شدیدی را در بدن او ایجاد کنند.

9- مادران شیرده باید داروهای مصرفی خود را بررسی کنند

اگر به عنوان یک مادر شیرده مجبور هستید تا داروی خاصی را مصرف کنید و هم زمان با آن، تولید شیر نیز در سینه‌های شما کاهش یافته است، پزشک معالج را از وضعیت خود مطلع کنید. یادتان باشد که استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی، درست بعد از انجام عمل زایمان برای همه خانم‌ها ممنوع می‌باشد.

10- مادران شیرده باید آرامش داشته باشند

این نکته را باور کنید که وجود استرس در مادران شیرده نقش مهمی در کاهش تولید شیر آن‌ها دارد. بنابراین، اگر به عنوان یک مادر احساس می‌کنید که نگهداری از نوزاد کار سختی است و مانع استراحت شما به اندازه کافی می‌شود، بهتر است از نزدیکان و خانواده خود برای انجام این کار کمک بگیرید تا بتوانید با آرامش کامل، استراحت نموده و استرس را از خود دور نگه دارید.

البته کلید اصلی برای از بین بردن استرس، تمرین کردن روش‌های سالم زندگی مانند نفس کشیدن درست می‌باشد. تکرار این نوع تمرینات تأثیر عجیبی در میزان تولید شیر مادران دارد.

11- هرگز در دوران شیردهی خود از سینه‌بند استفاده نکنید

به خاطر داشته باشید که استفاده از سینه‌بندهای تنگ که منطقه قفسه سینه مادر را فشار داده و نواحی اطراف سینه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، می‌تواند بر روند جریان تولید شیر اثر گذاشته و با مسدود کردن مجراهای خروجی شیر، روند تغذیه نوزاد با شیر مادر را با مشکل مواجه کند.

12- ماساژ دادن پستان‌ها در دوران شیردهی نوزاد

جالب است بدانید که ماساژ دادن پستان‌ها به مادران کمک می‌کند تا مجاری مسدود شده خروج شیر را باز کرده و با حرکت توده‌های سفت، شیر موجود در این مجاری را نرم کنند. البته این کار، روند تولید شیر در بدن مادران را افزایش نمی‌دهد؛ بلکه اجازه می‌دهد جریان شیر به آسانی صورت گیرد.

به همین دلیل، این کار خطر ابتلا مادران به مشکل ماستیت را کاهش می‌دهد. برای ماساژ دادن سینه‌ها، ابتدا آرامش خود را حفظ نموده و به آهستگی دستان خود را بر روی سینه‌های خود قرار دهید. اگر این کار توسط خود مادر انجام گیرد، می‌تواند فشار وارده بر روی سینه‌ها را در حد متعادل تنظیم نماید.

هنگام انجام این کار باید مادر و نوزاد هر دو راحت و آرام باشند و ماساژ ملایم از ناحیه قفسه سینه به سمت نوک پستان انجام گیرد. در نهایت، فراموش نکنید که در دوران ماساژ دادن، نوزاد همچنان باید به شیر خوردن ادامه دهد. سپس سینه دیگر را ماساژ داده و با آرامش، سعی کنید به مجاری خروج شیر صدمه نزند.

13- ایجاد ارتباط پوستی بین مادر شیرده و نوزاد

تماس پوستی بدن مادر با نوزاد در دوران شیردهی می‌تواند میزان ترشح شیر را در سینه‌های او افزایش دهد. برای این کار، کافی است مادر لباس‌های مربوط به قسمت بالاتنه بدن را درآورده و برای نوزاد نیز فقط از پوشک استفاده کند.

البته بهتر است در هنگام شیر دادن برای پوشاندن بدن خود و فرزندتان از یک پتو استفاده کنید. زمانی که بدن نوزاد به طور کامل با بدن مادر خود تماس پیدا کرد، مادر می‌تواند فرایند شیر دادن را آغاز کند. این تکنیک باعث تسریع آزادسازی هورمون‌های تولید شیر در بدن مادر شده و به میزان قابل‌توجهی شیر او را افزایش می‌دهد.

14- اضافه کردن جلسات پمپاژ شیر از سینه‌های مادر

اضافه کردن جلسات پمپاژ شیر از سینه‌های مادر می‌تواند میزان تولید شیر را برای تغذیه نوزاد افزایش دهد. بنابراین، به عنوان یک مادر حداقل دو تا پنج دقیقه در هر جلسه شیر دادن به نوزاد، شیر باقیمانده را از سینه‌های خود، به کمک دست یا دستگاه مخصوص تخلیه نمایید. این کار کلیدی برای سرعت بخشیدن به روند تولید شیر مادر و تخلیه شیرهای باقیمانده در سینه‌ها خواهد بود.

در ادامه این مقاله، چند نکته مهم برای افزایش تولید شیر مادر از طریق انجام پمپاژ ارائه شده است که به شرح زیر می‌باشند:

با استفاده از یک پمپ الکتریکی خودکار، شیر باقیمانده در هر دو سینه خود را به طور کامل تخلیه کنید.

فواصل بین انجام عمل پمپاژ را کاهش دهید؛ به عنوان مثال، اگر نوزاد شما هر نیم ساعت شیر می‌خورد، هر 15 تا 20 دقیقه یک‌بار شیر سینه‌ها را پمپاژ کنید. البته در صورت کم بودن شیر و زیاد خوردن نوزاد، می‌توانید عمل پمپاژ را هر 8 تا 10 ساعت یک بار انجام دهید.

جالب است بدانید که تکنیک پمپاژ کردن یا ماساژ دادن سینه مادران در دوران شیردهی خاص بوده و توسط Chele Marmet، مدیرمسئول موسسه تغذیه در Encino کالیفرنیا برای مادران عزیز ارائه شده است. شما می‌توانید برای افزایش شیر خود این ترفندها را دنبال کنید:

1- در هر دفعه دو بار سینه را برای پنج تا هفت دقیقه پمپاژ نموده و سپس روند کار را متوقف کنید.

2- هم‌زمان، بهتر است سینه‌ها را با حرکت دایره‌ای ماساژ دهید.

3- یادتان باشد که از نوک انگشتان خود برای ماساژ ملایم در جهت یک خط از دیواره قفسه سینه تا نوک پستان‌ها استفاده کنید.

4- برای پمپاژ کردن، دست خود را مانند یک فنجان بر روی هر سینه قرار داده و سپس به سمت نوک سینه پیش بروید. حالا می‌توانید سینه‌های خود را به آرامی تکان دهید.

5- در این شرایط، پمپاژ کردن باید برای پنج تا هفت دقیقه دیگر ادامه یابد.3

چگونه می توان فهمید نوزاد شیر کافی می خورد؟

در واقع هیچ راهی برای تعیین این که در هر نوبت شیردهی نوزاد چه مقدار شیر می خورد، وجود ندارد؛ اما با نشانه های زیر می توان مشخص کرد که آیا شیری که نوزاد می خورد برایش کافیست یا خیر:

افزایش تدریجی وزن نوزاد طبق معیارهای علمی

شنیدن صدای بلعیدن شیر توسط نوزاد هنگام شیردهی

شیردهی بین هشت تا دوازده نوبت در روز و سیر بودن نوزاد بین دفعات شیردهی

دفع مدفوع متناسب با تعداد دفعات شیردهی

احساس پر بودن سینه ها پیش از شیردهی و احساس سبکی آن ها پس از شیردهی

اگر علائم و نشانه ها حاکی از این باشد که شیر به اندازه کافی تولید نمی شود، خانم ها ناگزیر هستند به دنبال راه های افزایش شیر خود باشند. اگر کم بودن شیر باعث گرسنگی نوزاد شود، با افزایش شیر مادر کودک سالم تر و شاداب تر خواهد شد.1

موادغذایی که شیر مادر را چند برابر می کند

تغذیه در دوران شیردهی، تاثیری ویژه در افزایش شیر مادر دارد، در این دوران مادران باردار با مصرف بریخی موادغذایی می توانند به افزایش شیر مادر کمک کنند.

مادران در دوران شیردهی باید به میزان کافی انواع گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و شیر گاو را مصرف کنتد همچنین مصرف ویتامین D، کلسیم، امگا3 و امگا6 نیز در شیردهی موثر است.

مادران شیرده بلغور جو دوسر بخورند

بلغور جو دوسر انرژی زاست و با افزایش سطح انرژی بدن به زیاد شدن شیر مادر کمک می کند.

ماهی قزل آلا هورمون شیردهی را بالا می برد

این ماهی سرشار از EFA (اسیدهای چرب ضروری) و امگا 3 بوده که برای مادران شیرده این مواد ضروری محسوب می شود.

همچنین ماهی قزل آلا به بالا رفتن سطح هورمون شیردهی در مادران باردار کمک و شیر مادر را سرشار از مواد مغذی می کند.

آب هویج افزاینده شیر مادر

نوشیدن یک لیوان آب هویج در صبحانه یا ناهار به افزایش شیر مادر به طرزی عجیب کمک می کند، همچنین این نوشیدنی سرشار از ویتامین A است و دربهبود کیفیت شیر مادر تاثیری ویژه دارد.