عزت نفس چیست؟

در روان‌شناسی، واژۀ عزت نفس برای توصیف حس کلی فرد از ارزش خود و ارج شخصیتی خویشتنِ خویش به کار می‌رود. به عبارت دیگر، اینکه چقدر خود را می‌پسندید و دوست دارید، جنبه اصلی عزت نفس محسوب می شود. عزت نفس معمولاً به عنوان یک خصیصۀ شخصیتی دیده می‌شود، یعنی با آدم به دنیا می آید و رشد و تغییر می کند و با ثبات و ماندگار است.

عزت نفس می‌تواند حاوی مجموعه‌ای از باورها و ارزیابی های (آگاه یا ناخودآگاه) در مورد خودتان شود، مانند ارزیابی ظاهر خویش، اعتقادات، عواطف و رفتارها.1

چرا عزت نفس بالا مهم است و نباید عزت نفس پایین داشت؟

عزت نفس می‌تواند نقشی مهمی در انگیزه و موفقیت شما در طول زندگی ایفا کند. عزت نفس پایین در دانش آموزان ممکن است فرزندان شما را از موفقیت در مدرسه یا کار بازدارد، زیرا باور دارند که قادر به موفقیت نیستند. بر خلاف آن، دارا بودن عزت نفس سالم می‌تواند به افراد کمک کند تا دستاوردهای خوبی کسب کنند، زیرا زندگی را با رویکردی مثبت و سازنده کنکاش می‌کنند و باور دارند که می‌توانند به اهداف خود دست یابند.

نیاز به عزت نفس، نقش مهمی در “هرم سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو” بازی می‌کند. این هرم، عزت نفس را به عنوان یکی از عوامل بنیادین برای انگیزش انسان به تصویر می‌کشد.

آبراهام مازلو عقیده دارد که افراد هم به احترام از سوی دیگران نیاز دارند و هم به احترام از سوی خود [احترام به خویشتن]. هر دوی این نیازها باید محقق شود تا فرد بتواند به عنوان یک شخص موفق و سالم به خودشکوفایی برسد. لازم به ذکر است که عزت نفس مفهومی مجزا از خود-کارآمدی است، مفهوم دوم بدین معناست که شما تا چه اندازه به توانایی خود برای مواجهه با اقدامات یا علمکرد در آینده باور دارید.1

نشانه‌های عزت نفس پایین

در ادامه برخی از مهمترین نشانه‌های عزت نفس پایین را ذکر کرده‌ایم:

1. عذرخواهی زیاد

افرادی که عزت نفس ندارند، بی دلیل و در مواردی که خودشان مقصر نیستند هم عذر خواهی می‌کنند و فکر می‌کنند تقصیر آن‌هاست که مشکلات به وجود می‌آیند. در واقع چنین افرادی توانایی محافظت از عزت نفس خود را ندارند.

2. ربط دادن امور به شانس و اقبال

افراد با عزت نفس پایین، قدرت پذیرش مسئولیت کارها را ندارند و فکر می‌کنند همه موفقیت‌ها به شانس و اقبال ربط دارد. این افراد اثرات هوش، شخصیت و تلاش را در خودشان نادیده می‌گیرند و تمام فکرشان درگیر بخت و اقبال است.

3. مقایسه مداوم خود با دیگران

عزت نفس پایین باعث می‌شود که شما مدام خودتان را با اطرافیان مقایسه کنید و درگیر رقابت‌های بی مورد و یا احاس افسوس شوید. حتی ممکن است به جای رقابت، دچار افسردگی و ناامیدی شوید و زندگی روزمره‌تان را تحت تاثیر قرار دهید. به جای مقایسه سعی کنید وجود خود را با تمام کاستی‌ها بپذیرید و خود را دوست بدارید.

4.اجتناب از جمع

اگر شما هم جزء افرادی هستید که مدادم از جمع فرار می‌کنید و دوست ندارید راجع به موضوع خاصی در جمع صحبت کنید، احتمالا عزت نفس پایینی دارید. این موضوع در افراد باعث می‌شود خودباوری نداشته باشند و از صحبت کردن، هراس داشته باشند.

5. چک کردن مداوم گوشی موبایل

ضعف مهارت‌های اجتماعی و بین فردی، از معاشرت شما با افرادی که در مهمانی حضور دارند جلوگیری می‌کند. شما نمی‌دانید چه اندازه می‌توانید برای اطرافیان خود جذاب باشید و به همین دلیل از صحبت و آشنایی با آن‌ها دوری می‌کنید. به همین دلیل مدام گوشی تان را چک می‌کنید.

6.تظاهر

افرادی که مدام خود را پشت نقاب‌های شخصیتی مختلف قایم می‌کنند و دوست ندارند کسی راجع به عقاید و افکارشان چیزی بداند، پشت حرف‌های دیگران پنهان می‌شوند و همیشه با نظرات بیهوده دیگران موافقت می‌کنند، عزت نفس پایینی دارند. چرا که این افراد شخصیت خود را قبول ندارند و مدام تظاهرمی‌کنند.

7. روابط زناشویی عجولانه

این موضوع می‌تواند یکی از نشانه‌های احتمالی عزت نفس پایین در افراد باشد. احتمالا فکر می‌کنید همسرتان از بودن با شما لذتی نمی‌برد و یا شما برایش جذاب و خواستنی نیستید. برای همین هم خیلی سریع معاشقه و رابطه زناشویی تان را تمام می‌کنید. این به این دلیل است که شما احساس خوبی به خودتان ندارید و در حقیقت خودتان را دوست ندارید.2

دلایل ایجاد عزت نفس پایین

کودکی غمگینی داشته اند، مثلا والدین یا معلمانی به شدت انتقادکننده داشته اند.

در مدرسه یا دانشگاه عملکرد ضعیفی داشته اند.

تجربه های پر استرسی مانند ناکامی در روابط عاشقانه ،طلاق، مشکلات شدید مالی، از دست دادن شغل ….

برخورد نامناسب از سمت اطرافیان مانند پدر و مادر، همسر، شریک شغلی و… مثلا در روابط عاشقانه خود مورد سوئ استفاده قرار گرفته اند.

مشکلات پزشکی و ناتوانی های جسمی

بیمار های روانی مانند اختلا اضطراب و افسردگی.1

چگونه می‌توانید وضعیت را تغییر دهید؟

نه گفتن به دیگران را یاد بگیرید. ارزش شما به تأییدی که از دیگران می‌گیرید، وابسته نیست. دیگران شما را به‌خاطر چیزی که هستید دوست دارند نه به‌خاطر کاری که برای آنها انجام می‌دهید.

گاهی وقت‌ها خودخواه باشید یا دست‌کم به نیازهای خودتان فکر کنید. افرادی که عزت نفس بالایی دارند، می‌دانند که چه زمانی باید نیازهای خودشان را در اولویت قرار دهند.

برای دیگران حدودی قرار بدهید. این احساس که از شما سوءاستفاده شده، از اینجا ناشی می‌شود که درخواست‌هایی را از طرف دوستان یا خانواده قبول می‌کنید که از نظر خودتان قبول‌کردنی نبوده‌اند. با محدودکردن درخواست‌هایی که می‌توانید آن‌ها را قبول کنید، خواهید دید که عصبانیت شما کم می‌شود.3

ما برای اینکه عزت نفس بالا داشته باشید به شما پیشنهاداتی داریم

برای از بین بردن عزت نفس پایین با خودتان به گونه ای مثبت صحبت کنید،مانند یک دوست، یک حامی. با خود مهربان باشید و به خودتان سخت نگیرید.خودتان را وقتی اشتباهی میکنید، ببخشید و ویژگی های مثبتتان را نادیده نگیرید.

هرگاه با خود به صورت انتقادگرایانه صحبت میکنید یک لحظه مکث کرده و تمام ویژگی های خوبتان را به خود یادآور شوید. میتوانید از نظر دوستانتان را در مورد خودتان بپرسید. مطمئن باشید حرفهایی مثبت تر از آنچه فکرش را میکنید خواهید شنید.

برای از بین بردن عزت نفس پایین دست از مقایسه خود با دیگران بردارید. بپذیرید هرکس زندگی خود را دارد و به تنهایی ارزشمند است . خودتان را همانگونه که هستید بپذیرید.

برای از بین بردن عزت نفس پایین نگرانی در مورد آینده نداشته باشید چراکه هیچکس کنترلی بر آن ندارد. بر اکنون تمرکزکنید.

ورزش کنید . این میتواند اولین قدم به نشانه اینکه شما خودتان را دوست دارید باشد.

قاطع باشید – نیازها ، خواسته ها ، احساسات ، اعتقادات و عقاید خود را با روشی مستقیم و صادقانه به دیگران بگویید.

تمام این فعالیت ها را روزانه انجام دهید و به خودتان فرصت دهید تا به عادت روزانه شما تبدیل شود.3

پینوشتها
1.www.razemovafaghiat.com
2.www.honarehzendegi.com
3.www.chetor.com