عفونت استخوان یا استئومیلیت چیست؟

در عفونت استخوان یا استئومیلیت (Osteomyelitis) عفونت از طریق جریان خون و یا انتشار از راه بافت‌های نزدیک، به استخوان می‌رسد. از طرفی دیگر گاهی به دلیل یک آسیب، استخوان در معرض میکروب‌ها قرار گرفته و در نتیجه عفونت در خود استخوان آغاز می‌شود.

افراد سیگاری و مبتلایان به بیماری‌های مزمن، همچون دیابت و یا نارسایی کلیوی، بیش‌تر از سایرین در معرض خطر ابتلا به عفونت استخوان قرار دارند. افراد دیابتی در صورت داشتن زخم در پا ممکن است به عفونت استخوان هم دچار شوند.

استئومیلیت،عفونت استخوان و مغز استخوان است. در این بیماری هر یک از استخوان‌های بدن ممکن است درگیر شود.این بیماری در هر دو جنس و همه سنین دیده می‌شود، ولی در کودکان در دوره رشد سریع (5 تا 14 سالگی)، به خصوص در جنس مذکر شایع‌تر است.

با وجود اینکه در گذشته این عارضه غیرقابل درمان بود، امروزه با موفقیت درمان می‌شود. در بیش‌تر مبتلایان قسمت‌های مرده استخوانی با کمک جراحی برداشته می‌شود. بعد از جراحی آنتی بیوتیک‌های درون وریدی بسیار قوی برای فرد تجویز خواهد شد.

علائم عفونت استخوان

علائم و نشانه‌های استئومیلیت شامل:

* تب
* تورم، گرم بودن و قرمزی نواحی اطراف عفونت
* درد در محل دارای عفونت
* خستگی

برخی اوقات عفونت استخوان هیچ نشانه و علامت خاصی ندارد و تشخیص آن از مشکلات دیگر بسیار سخت و دشوار خواهد بود. این حالت بیش‌تر در نوزادان، افراد مسن‌تر و افرادی با سیستم ایمنی در معرض خطر رخ می‌دهد.

چه زمانی برای درمان استئومیلیت باید به پزشک مراجعه کرد؟

زمانی که فرد دردی در استخوان خود احساس می‌کند که به مرور در حال بدتر شدن بوده و با تب هم همراه است باید به پزشک مراجعه کند. اگر فرد به دلیل ابتلا به بیماری خاص، جراحی و یا آسیب‌های اخیر در معرض خطر عفونت باشد؛ در صورت دیدن علائم و نشانه‌های عفونت باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند.

علت عفونت استخوان

بیش‌تر موارد عفونت استخوان به علت باکتری استافیلوکوک (staphylococcus) رخ می‌دهد. این باکتری معمولاً در پوست و یا بینی افراد، حتی افراد سالم دیده می‌شود.

میکروب‌ها به روش‌های مختلفی وارد استخوان می‌شوند، این روش‌ها شامل:

جریان خون: میکروب‌های سایر نقاط بدن – برای مثال در ریه‌ها به علت ذات الریه و یا در سیستم ادراری به علت عفونت مجرای ادراری – می‌توانند در جریان خون به سمت نواحی ضعیف استخوانی حرکت کنند.

جراحت‌ها: زخم‌های عمیق و شدید محلی برای ورود میکروب‌ها به داخل بدن هستند. اگر یک جراحت یا زخم در بدن عفونی شود، عفونت می‌تواند به راحتی وارد استخوان‌های نزدیک شود. همچنین در صورتی که شکستگی استخوان آن‌قدر شدید باشد که بخشی از آن از پوست خارج شود، میکروب‌ها راهی برای ورود به بدن پیدا می‌کنند.

جراحی: آلودگی مستقیم میکروبی در جراحی جایگزین کردن مفاصل، پروتز گذاری و یا اصلاح شکستگی‌ها رخ می‌دهد.

عوامل خطر عفونت استخوان

استخوان‌ها به صورت طبیعی در برابر عفونت مقاوم هستند، اما با افزایش سن این مقاومت کم و کم‌تر خواهد شد. عوامل دیگری که باعث آسیب پذیری بیش‌تر استخوان‌ها و بروز عفونت استخوان می‌شود، عبارتند از:

اختلالات گردش خون

زمانی که رگ‌های خونی آسیب دیده و یا مسدود شوند، بدن در توزیع سلول‌های مبارز با عفونت دچار مشکل می‌شود. این سلول‌ها اجازه نمی‌دهند تا عفونت‌های کوچک توسعه پیدا کنند. در صورت بروز این اختلال یک زخم سطحی می‌تواند به یک زخم عمیق تبدیل شده و در نتیجه بافت‌های عمقی‌تر و استخوان‌ها در معرض عفونت قرار خواهند گرفت.

بیماری‌هایی که باعث نقص سیستم گردش خون می‌شوند، عبارتند از:
* دیابت کنترل نشده
* بیماری سرخرگ محیطی (Peripheral artery disease) مرتبط با سیگار کشیدن
* کم خونی داسی شکل
* درمان‌های نیازمند لوله گذاری و یا کاتتر گذاری

در گروهی از بیماری‌ها در طول فرایند درمان لوله گذاری انجام می‌شود و به همین دلیل محیط بیرون از بدن با اندام‌های داخل بدن در ارتباط خواهند بود و به این ترتیب میکروب‌ها که راهی برای ورود به بدن دارند، خطر بروز عفونت ملی در بدن که منجر به استئومیلیت می‌شود را افزایش خواهند داد.

در موارد زیر لوله گذاری انجام می‌شود:
* دیالیز
* کاتترهای ادراری
* لوله گذاری درون وریدی طولانی مدت یا لاین مرکزی (central lines)

داروهای ممنوعه

افرادی که داروی مخدر تزریقی مصرف می‌کنند، بیش‌تر از سایر افراد در معرض ابتلا به عفونت استخوان قرار دارند. چرا که این دسته از افراد از سرنگ‌های آلوده استفاده می‌کنند و یا اینکه کم‌تر پیش از تزریق پوست خود را استریل می‌کنند.

چه کسی بیشتر در خطر ابتلا به استئومیلیت یا عفونت استخوان است

عفونت استخوان یا استئومیلیت در هر فردی میتواند بوجود آید با این حال شرایط زیر زمینه بروز آنرا آماده تر میکنند.

* شکستگی یا خونریزی در داخل استخوان
* وجود پروتز یا پیچ و پلاک فلزی در داخل استخوان بدنبال عمل جراحی قبلی
* عمل جراحی اخیر در استخوان
* ضعیف بودن سیستم ایمنی مانند ابتلا به ایدز، مصرف داروهای شیمی درمانی یا حاوی کورتن و یا نارساسس مزمن کلیه، کبد یا قلب
* مصرف مواد مخدر تزریقی یا اعتیاد به الکل
* سابقه قبلی عفونت استخوان
* اختلال در حس لمس پوست و بدنبال آن زخم های پوستی و سپس عفونت استخوان، بطور مثال در دیابت.

مشکلات و عوارض جانبی عفونت استخوان

مشکلات و عوارض جانبی عفونت استخوان عبارتند از:

مرگ استخوان (osteonecrosis): عفونت استخوان گاهی مانع از گردش طبیعی خون شده و در نهایت به مرگ استخوان منجر می‌شود. نواحی که دچار مرگ استخوانی شده اند با کمک جراحی برداشته شده و تحت درمان آنتی بیوتیکی قرار خواهند گرفت.

عفونت مفصلی (Septic arthritis): برخی اوقات عفونت استخوانی به مفاصل نزدیک رسیده و منجر به بروز عفونت مفصلی خواهد شد.

رشد معیوب: اگر عفونت استخوان در نواحی نرم‌تر بدن همچون انتهای استخوان‌های بلند پا و بازو رخ دهد، احتمال درگیر شدن استخوان‌ها و مفاصل دیگر هم وجود دارد.

سرطان پوست: اگر عفونت استخوان ناشی از زخم بازی باشد که چرک تولید می‌کند، سلول‌های اطراف در معرض خطر بالای سرطان سلول‌های سنگفرشی قرار خواهند گرفت.

عفونت استخوان یا استئومیلیت در چه استخوان هایی بیشتر ایجاد میشود

عفونت استخوان بیشتر در متافیز استخوان های بلند اندام ها یعنی در قسمت هایی از استخوان که نزدیک به مفصل قرار دارند ایجاد میشود. شایعترین محل های ابتلا به عفونت استخوان بترتیب شیوع عبارتند از

* متافیز پایین استخوان ران
* متافیز بالایی استخوان درشت نی
* بالای استخوان بازو
* متافیز پایین استخوان رادیوس
* انتهای بالایی استخوان ران

پیشگیری از عفونت استخوان

اگر خطر بروز عفونت در فرد بالا باشد، باید با مشورت با پزشک راه‌های پیشگیری از بروز عفونت بررسی شود. کاهش خطر بروز عفونت، احتمال بروز عفونت استخوان را هم کاهش خواهد داد.

بریدگی‌ها، نیش و جای گاز حیوانات به راحتی راهی برای ورود میکروب‌ها به بدن هستند و بنابراین باید در هنگام بروز خطر بسیار مراقب بود. اگر در بدن فرد جراحت و زخم کوچکی ایجاد شود، باید هر چه سریع‌تر محل زخم تمیز و ضدعفونی شده و سپس پانسمان انجام شود. زخم باید مرتب از نظر نشانه‌های عفونت بررسی شود.

تشخیص عفونت استخوان

پزشک ناحیه‌ی اطراف استخوان را برای هرگونه تورم، گرمی و قرمزی بررسی می‌کند. اگر بیمار زخم پا داشته باشد پزشک با یک ابزار مخصوص استخوان نزدیک محل زخم را بررسی میکند.

برای تشخیص استئومیلیت و نوع میکروبی که باعث ایجاد عفونت شده است، باید مجموعه‌ای از آزمایش‌ها انجام شود. این آزمایش‌ها شامل:

آزمایش خون

آزمایش خون بالارفتن سطح گلبول‌های سفید و دیگر فاکتورهای خونی نشان‌دهنده‌ی مبارزه‌ی بدن با عفونت‌هارا نشان می‌دهد. اگر عفونت استخوانی ناشی از وجود عفونت در خون باشد، آزمایش خون نوع میکروب را مشخص خواهد کرد.

هیچ آزمایش خونی بیانگر ابتلا و یا عدم ابتلا به استئومیلیت نیست. با این همه آزمایش خون به پزشک سرنخ‌هایی برای انجام آزمایش‌های بیش‌تر داده و به پزشک کمک می‌کند تا درمان‌های مورد نیاز را برای بیمار انجام دهد.

تست‌های تصویربرداری

رادیولوژی اشعه ایکس: رادیولوژی اشعه ایکس هرگونه آسیب استخوانی را نشان می‌دهد. با این همه باید چندین هفته از حضور استئومیلیت گذشته باشد تا آسیب استخوانی قابل مشاهده باشد. اگر استئومیلیت به تازگی ایجاد شده باشد، باید از روش‌های تصویربرداری تشخیصی پرجزئیات‌تر استفاده کرد.
ام آر آی: در این روش تشخیصی از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی قوی استفاده می‌شود. تصاویر به دست آمده به این روش تصاویری پر از جزئیات از استخوان و بافت‌های نرم اطراف آن است.

سی‌تی اسکن: تصویر سیتی اسکن از چندین تصویر رادیولوژی گرفته شده از جهات مختلف تشکیل شده است. تصاویر به دست آمده با این روش پر از جزئیاتی از اندام‌های داخلی هستند. معمولاً در صورتی سی تی اسکن انجام می‌شود که فرد قادر به انجام ام آر آی نباشد.

نمونه برداری استخوان

نمونه برداری از استخوان نوع میکروبی که باعث ایجاد عفونت شده را مشخص می‌کند. اگر نوع میکروب مشخص شود، پزشک می‌تواند آنتی بیوتیک مناسب برای درمان عفونت را تجویز کند.

نمونه برداری باز نیازمند بیهوشی و جراحی برای دسترسی به استخوان است. در برخی از موارد جراح به کمک یک سوزن بلند از طریق پوست به استخوان دسترسی پیدا کرده و نمونه برداری را انجام می‌دهد. این نمونه برداری نیازمند بیحسی موضعی برای بیحس کردن محل وارد کردن سوزن است. رادیولوژی اشعه ایکس و دیگر روش‌های تصویربرداری محل دقیق وارد کردن سوزن را مشخص می‌کند.

درمان عفونت استخوان

رایج‌ترین درمان برای استئومیلیت جراحی برای خارج کردن قطعه عفونی و یا مرده‌ی استخوانی است. بعد از جراحی در بیمارستان به صورت وریدی آنتی بیوتیک برای فرد تجویز می‌شود.

جراحی

بسته به شدت عفونت، جراحی استئومیلیت ممکن است شامل یک یا چند روش زیر باشد:

خالی کردن منطقه عفونی: پزشک ناحیه اطراف استخوان عفونی را باز می‌کند. بعد آن جراح همه‌ی چرک و مایعات ناشی از عفونت را خالی می‌کند.

خارج کردن استخوان و بافت عفونی: جراح با روش دبریدمان (debridement) تا جایی که امکان پذیر است استخوان عفونی و مقدار کمی از استخوان‌های سالم حاشیه‌ای را خارج می‌کند. این کار برای اطمینان از اینکه همه‌ی بخش‌های عفونی خارج شده‌اند انجام می‌شود. در صورت وجود نشانه‌ای از عفونت، بافت‌های اطراف هم ممکن است خارج شوند.

ترمیم جریان خون به سمت استخوان: جراح هرگونه فضای خالی ناشی از انجام دبریدمان را با قطعات استخوانی و یا دیگر بافت‌ها مانند پوست یا ماهیچه دیگر اندام‌های بدن پر می‌کند.

برخی اوقات پیوند بافت یا پیوند استخوان به بعد از قوی‌تر شدن بیمار موکول می‌شود. بافت یا استخوان پیوند زده شده به بدن کمک می‌کند تا رگ‌های خونی آسیب دیده را ترمیم کرده و استخوان جدید تشکیل شود.

خارج کردن اجسام خارجی: در برخی موارد اجسام خارجی ناشی از جراحی‌های قبلی مانند صفحات و یا پیچ‌های جراحی برداشته می‌شوند.

قطع عضو: به عنوان آخرین راه، پزشک جراح برای جلوگیری از انتشار عفونت به مجبور به قطع عضو می‌شود.

دارو

نمونه برداری از استخوان نوع میکروبی که باعث ایجاد عفونت شده را مشخص می‌کند. بعد از مشخص شدن نوع میکروب، پزشک آنتی بیوتیک مناسب برای درمان عفونت را تجویز می‌کند. آنتی بیوتیک به مدت 6 هفته از طریق وریدی در بازو به فرد داده می‌شود. اگر عفونت شدید باشد، درمان آنتی بیوتیکی با تجویز آنتی بیوتیک خوراکی تکمیل می‌شود.

اگر سیگاری هستید، مصرف آن را ترک کنید، این کار کمک می‌کند تا بهبودی سرعت پیدا کند. از طرفی دیگر اگر فرد به بیماری مزمن دیگری همچون دیابت مبتلا باشد، باید با کنترل قند خون بیماری خود را کنترل کند. این کار هم به بهبودی هر چه سریع‌تر کمک می‌کند.

درمان با اکسیژن پرفشار

در افراد مبتلا به استئومیلیت که به سختی درمان می شوند، درمان با اکسیژن پرفشار میتواند به فراهم ساختن اکسیژن بیشتر برای استخوان و بهبودی کمک کند.

آماده شدن برای ملاقات با پزشک

زمانی که فرد برای اولین بار متوجه علائم و نشانه‌های بیماری خود می‌شود، باید به پزشک عمومی مراجعه کند‌. پزشک بیمار را به متخصص بیماری‌های عفونی و یا جراح ارتوپد ارجاع خواهد داد.

کارهایی که بیمار مبتلا به استئومیلیت باید انجام دهد

* محدودیت‌های پیش از ویزیت را بشناسید، گاهی لازم است که فرد پیش از ویزیت اقدامات خاصی انجام دهد و یا اینکه رژیم غذایی خود را محدود کند‌.
* علایم و نشانه‌های خود را به دقت یادداشت کنید.
* لیستی از داروها، مکمل‌ها، ویتامین‌های مصرفی تهیه کنید.
* سوالات خود را از قبل آماده کنید.

برخی از سوالات احتمالی عبارتند از:

عمده‌ترین دلیل بروز علائم چیست؟
برای تشخیص بیماری چه تست‌هایی لازم است و برای انجام این آزمایش ‌ها باید اقدامات خاصی انجام شود؟
چه درمان‌هایی برای عفونت استخوان وجود دارد و کدام یک از آنها توصیه می‌شود؟
درمان چه عوارض جانبی احتمالی دارد؟
بهبودی چه مدت زمان خواهد برد؟
من به بیماری‌های دیگری هم مبتلا هستم، چگونه باید آن‌ها را با هم مدیریت کرد؟
برای داروهای تجویزی، جایگزینی وجود دارد؟
از طریق چه وب‌سایت‌ها و یا بروشورهایی می‌توان اطلاعات بیش‌تری کسب کرد؟

کارهایی که پزشک انجام می‌دهد

پزشک سوالات احتمالی زیر را مطرح خواهد کرد، برای پاسخ به آن‌ها آماده باشید:

چه زمانی برای اولین بار علائم را تجربه کردید؟
آیا تب و لرز دارید؟
آیا عواملی باعث بهتر شدن و یا بدتر شدن علائم می‌شود؟
آیا به تازگی بریدگی و یا خراش و جراحتی در بدن ایجاد شده است؟
آیا به تازگی جراحی کرده‌اید؟
آیا به تازگی جراحی جایگزینی مفصل و یا جراحی اصلاح استخوان شکسته انجام داده‌اید؟
آیا به دیابت مبتلا هستید؟ یا به زخم پا دچار شده‌اید؟

پیشگیری از بیماری استئومیلیت:

اقدام فوری برای درمان هر گونه عفونت باکتریایی جهت پیشگیری از گسترش آن به استخوان‌ها یا سایر نواحی بدن لازم است.

* درصورتی که زخم یا جراحتی در بدن دارید محل مورد نظر را بلافاصله تمیز کرده و بانداژ نمایید.

* زخم های خود را به طور منظم از نظر بروز علائم عفونت بررسی نمایید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت ایران ارتوپد
سایت بیتوته