اختلال آب و الکترولیت

اختلال آب و الکترولیت عبارت است از وجود یک عدم تعادل در آب و نمک هایی (الکترولیت هایی) که برای کار طبیعی بدن لازم هستند.

الکترولیت های ضروری برای کار بدن‌:

-سدیم

-پتاسیم

-کلسیم

-بی کربنات

-فسفات

تمام قسمت های بدن در مایعی که حاوی نسبت های دقیقی از آب و نمک های طبیعی است شناور هستند. مایعات بدن همواره در یک حالت ثبات درونی قرار دارند به نحوی که خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن‌ها از تعادل خاصی برخوردار است.1

انواع اختلالات الکترولیت

سطح بالای یک الکترولیت با پیشوند “hyper-” نشان داده می شود. سطح کم یک الکترولیت با “hypo-” نشان داده می شود.

شرایط ناشی از عدم تعادل سطح الکترولیت شامل موارد زیر است:

کلسیم: هیپرکلسمی و هیپوکلسمی

کلرید: هایپرکلورمی و هیپوکلرومیا

منیزیم: هایپرمنیزمی و هیپومنیزمی

فسفات: هیپرفسفاتمی یا هیپوفسفاتمی

پتاسیم: هایپرکالمی و هیپوکالمی

سدیم: هایپناترمی و هیپوناترمی.2

کلسیم

کلسیم یک ماده معدنی حیاتی است که بدن شما از آن برای تثبیت فشار خون و کنترل انقباض عضله اسکلتی استفاده می کند. همچنین برای ساختن استخوان ها و دندان های محکم استفاده می شود. هیپرکلسمی زمانی اتفاق میفتد که مقدار کلسیم زیادی در خون داشته باشید. علت این امر معمولاً موارد زیر است:

بیماری کلیوی

اختلالات تیروئید، از جمله هیپرپاراتیروئیدیسم

بیماری های ریوی، مانند سل یا سارکوئیدوز

انواع خاصی از سرطان، از جمله ریه و سرطان پستان

داروهایی مانند لیتیوم،تئوفیلین یا برخی از قرص های آب

استفاده بیش از حد از آنتی اسیدها و مکمل های کلسیم یا ویتامین دی

کلرید

کلراید برای حفظ تعادل مناسب مایعات بدن لازم است. هیپرکلورمیا هنگامی رخ می دهد که مقدار زیادی کلرید در بدن وجود داشته باشد. این وضعیت می تواند در نتیجه موارد زیر اتفاق بیفتد:

دیالیز

کم آبی شدید

نارسایی کلیه

منیزیم

منیزیم یک ماده معدنی مهم است که بسیاری از عملکردهای مهم را تنظیم می کند،مانند:

انقباض عضله

ریتم قلب

عملکرد عصب

هایپرمنیزمی به معنای مقادیر بیش از حد منیزیم در بدن است. این اختلال در درجه اول تحت تاثیر بیماری آدیسون و بیماری کلیوی در مرحله نهایی رخ می دهد.

فسفات

کلیه، استخوان و روده ها به سطح تعادل و فسفات در بدن کار می کنند. فسفات برای طیف وسیعی از عملکردها لازم است و با کلسیم ارتباط متقابل دارد.

هیپرفسفاتمی می تواند به دلیل موارد زیر رخ دهد:

سطح پایین کلسیم

بیماری مزمن کلیوی

مشکلات تنفسی شدید

کم کاری پاراتیروئید

آسیب شدید عضلانی

استفاده بیش از حد از ملین های حاوی فسفات

پتاسیم

پتاسیم به ویژه برای تنظیم عملکرد قلب مهم است. همچنین به حفظ سلامت اعصاب و عضلات کمک می کند. هیپرکالمی ممکن است به دلیل مقادیر بالای پتاسیم ایجاد شود. این بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان می تواند کشنده باشد. به طور معمول توسط:

کم آبی شدید

نارسایی کلیه

اسیدوز شدید، از جمله کتواسیدوز دیابتی

داروهای خاص، از جمله برخی از داروهای فشار خون و داروهای ادرار آور

نارسایی آدرنال، که در آن زمان است که سطح کورتیزول شما خیلی کم است.

هیپوکالمی هنگامی رخ می دهد که سطح پتاسیم خیلی پایین باشد.

سدیم

سدیم برای بدن برای حفظ تعادل مایعات لازم بوده و برای عملکرد طبیعی بدن بسیار مهم است. همچنین به تنظیم عملکرد عصب و انقباض عضلانی کمک می کند. هیپرناترمی هنگامی رخ می دهد که مقدار زیادی سدیم در خون وجود داشته باشد. سطوح غیرطبیعی بالای سدیم ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

کم آبی شدید

مصرف ناکافی آب

داروهای خاص،از جمله کورتیکواستروئیدها

از دست دادن بیش از حد مایعات بدن در نتیجه استفراغ طولانی مدت،اسهال،تعریق یا بیماری تنفسی

هیپوناترمی در صورت کمبود سدیم ایجاد می شود.2

علائم اختلالات الکترولیت

اشکال خفیف اختلالات الکترولیت ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکند. این اختلالات تا زمانی که در طی آزمایش معمول خون تشخیص داده نشوند، قابل شناسایی نیستند. علائم معمولاً با شدیدتر شدن یک اختلال خاص شروع می شوند. همه عدم تعادل الکترولیت ها علائم یکسانی ندارند، اما بسیاری از آنها علائم مشابهی را بروز می دهند. علائم رایج اختلال الکترولیت شامل موارد زیر است:

گیجی

سردرد

خستگی

بی حالی

استفراغ

حالت تهوع

تشنج یا تشنج

اسهال یا یبوست

تحریک پذیری

گرفتگی شکم

گرفتگی عضلات

ضعف عضلانی

ضربان قلب نامنظم

ضربان قلب سریع

بی حسی و سوزن سوزن شدن

در صورت بروز هر یک از این علائم،بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت عدم درمان،اختلالات الکترولیت می تواند خطرناک باشد.2

عوامل خطر برای اختلال آب و الکترولیت

هر کسی می‌تواند دچار اختلال الکترولیت شود. برخی از افراد به دلیل سابقه‌ی پزشکی‌شان در معرض خطر بیش‌تری قرار دارند. اختلالاتی که خطر ابتلا به اختلال الکترولیت را افزایش می‌دهند عبارتند از:

– مصرف الکل

– سیروز

– نارسایی احتقانی قلب

– بیماری کلیوی

– اختلالات خوردن، مانند بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی

– تروما، مانند سوختگی‌های شدید یا شکستن استخوان

– اختلالات تیروئید

– اختلالات غدد فوق کلیوی.3

اقدامات تشخیصی

آزمایش ادرار، مدفوع، خون و الکترولیت‌ها، خصوصا سدیم، کلر و پتاسیم؛ گاهی هم بررسی‌های رادیواکتیو در مورد کل آب بدن انجام می‌گیرند. به هنگام بروز بیماری‌های جدی، تعادل مایعات (ورودی و خروجی) را در منزل ثبت کنید. به این ترتیب که میزان مایعات نوشیده شده و میزان ادرار روزانه مشخص شود.

روزانه خود را وزن کنید. هرگونه افزایش یا کاهش ناگهانی وزن ممکن است نشان دهنده تغییرات مایعات بدن باشد. اگر وزن شما در عرض یک روز نزدیک ۲ کیلوگرم یا بیشتر پایین یا بالا رود، باید از نظر تشخیص عدم تعادل الکترولیتی به پزشک مراجعه کنید.1

درمان اختلالات الکترولیت

درمان بسته به نوع اختلال الکترولیت و شرایط زمینه ای که باعث آن می شود،متفاوت است. به طور کلی،از درمان های خاصی برای بازگرداندن تعادل مناسب مواد معدنی در بدن استفاده می شود، از جمله:

مایعات داخل وریدی (IV)

مایعات داخل وریدی (IV)،به طور معمول کلرید سدیم، می تواند به تامین آب بدن کمک کند. این روش درمانی معمولاً در موارد کم آبی ناشی از استفراغ یا اسهال مورد استفاده قرار می گیرد. مکمل های الکترولیت را می توان برای رفع کمبودها به مایعات IV اضافه کرد.

داروهای خاص IV

داروهای IV می توانند به بدن شما کمک کنند تا تعادل الکترولیت ها را به سرعت بازگرداند. آنها همچنین می توانند شما را در برابر عوارض جانبی محافظت کنند. نوع دارویی که دریافت می کنید به اختلال الکترولیت شما بستگی دارد. داروهایی که ممکن است تجویز شوند شامل گلوکونات کلسیم، کلرید منیزیم و کلرید پتاسیم هستند.

داروهای خوراکی و مکمل ها

از داروها و مکمل های خوراکی اغلب برای اصلاح ناهنجاری های مزمن مواد معدنی در بدن استفاده می شود. این در صورتی است که شما به بیماری مداوم کلیه مبتلا شده اید بیشتر دیده می شود. پس از اصلاح عدم تعادل،پزشک علت اصلی آن را درمان می کند.

اگرچه برخی از مکمل ها را می توان از طریق نسخه پزشک خریداری کرد،اما اکثر افراد مبتلا به اختلالات الکترولیت نسخه ای مکمل ها را از پزشک خود دریافت می کنند.

همودیالیز

همودیالیز نوعی دیالیز است که با استفاده از دستگاه سموم موجود در خون را از بین می برد. وقتی اختلال الکترولیت در اثر آسیب ناگهانی کلیه ایجاد شده باشد و سایر درمانها موثر نباشند،می توان از همودیالیز استفاده کرد. اگر مشکل الکترولیت جدی باشد، ممکن است پزشک در مورد درمان همودیالیز تصمیم بگیرد.2

پیشگیری از اختلالات الکترولیت

برای کمک به جلوگیری از اختلالات الکترولیت،این توصیه را دنبال کنید :

اگر استفراغ طولانی مدت،اسهال یا تعریق دارید،هیدراته باشید.

در صورت بروز علائم رایج اختلال الکترولیت به پزشک مراجعه کنید.

برای درمان اختلال الکترولیت، اگر عضوی (قلب،کبد،کلیه) دارید یا دچار سوختگی شدید هستید،باید از پزشک خود مشاوره بگیرید.

لیست غذاهای زیر حاوی مقدار زیادی الکترولیت هستند که می توانید آنها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

غلات

شیر سویا

لبنیاتی مانند پنیر، شیر و ماست

میوه ها و سبزیجات مانند آناناس،کیوی،کشمش،سیب زمینی،اسفناج،کلم پیچ و ریشه

غذاهای شور (که سالم هم هستند) مانند سوپ،ترشی،نان سبوس دار،کنسرو ماهی تن و کنسرو ماهی قزل آلا

اگر اختلال الکترولیت به دلیل داروها یا شرایط زمینه ای ایجاد شده باشد،پزشک داروی شما را تنظیم کرده و علت را درمان می کند. این به جلوگیری از عدم تعادل الکترولیت در آینده کمک می کند.

اگر از نظر عدم تعادل الکترولیت مثبت هستید،بهتر است بلافاصله تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی خود ایجاد کنید. و این جایی است که بخش زیر می تواند کمک کند.3

پینوشتها
1.www.parsine.com
2.www.pezeshket.com
3.www.bazdeh.org