کدام بیماران نمی توانند روزه بگیرند؟

بیماران ریه و مشکلات تنفسی

دکتر حمید سهراب پور، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، فوق تخصص ریه

توصیه من این است که بیماران ریوی، به خصوص آنهایی که شغل شان ایجاب می کند که در محیط باز فعالیت کنند و گرما و به خصوص روزهای بلند تابستان، بدن آنها را دچار کم آبی می کند، بهتر است روزه نگیرند. حتماً شاید باید مورد به مورد بررسی شوید وبه صلاح نیست با مصرف نکردن مایعات، خطر را برای خود اضافه کنید.

*مصرف کنندگان داروهای استنشاقی:اگر بررسی شده اید و طبق مشاوره و نظر پزشک توانایی گرفتن روزه را دارید اما از داروهای استنشاقی استفاده می کنید، می توانید داروهای استنشاقی خود را درطول روز هم مصرف کنید چون طبق فتوای مراجع این داروها روزه را باطل نمی کند.

اگر هم داروهای خوراکی استفاده می کنید، قطعاً دوز آن داروها باید به وسیله پزشک تان تنظیم شود.

مبتلایان به آسم و برونشیت:
اگر دچار آسم و برونشیت مزمن هستید، دقت کنید غلیظ شدن خلط یکی از مشکلاتی است که بیماری تان را تشدید می کند، یعنی اگر مایعات کافی در طول روز مصرف نکنید، این کم آبی به علاوه گرمی هوا (دقیقاً شرایط رمضان امسال) بر شدت بیماری تان می افزاید. بعضی بیماران توجه ندارند که روزه واجب است و ثواب دارد اما اگر سلامت شان را تهدید کند، نه تنها واجب نیست و ثوابی ندارد بلکه حکم حرمت هم دارد. پس خواهش می کنم حتماً توصیه پزشکتان را جدی بگیرید و اصرار بی جهت بر منع مصرف مایعات و روزه داری نداشته باشید.
 

بیماران مشکل چشم

دکتر ایرج احد زادگان استاد چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران

در آستانه ماه رمضان همواره سوال می شود آیا افرادی که از عینک استفاده می کنند، نباید روزه بگیرند و آیا روزه داری موجب ضعیف شدن چشم های آنها و بالا رفتن شماره عینک می شود و شاید دلیل این پرسش از آنجا ناشی شود که مردم عیوب انکساری چشم که برای اصلاح آن از عینک کمک می گیرند را نمی شناسند.

تاکنون هیچ مدرکی که ثابت کند روزه داری موجب می شود مشکلات انکساری چشم بیشترشود و یا شماره عینک شما تغییر یابد، نداشته ایم. تنها یک مورد منع روزه داری از سوی متخصصان چشم تاکید می شود و آن هم، مبتلایان به آب سیاه یا گلوکوم است.

این بیماران چون فشار داخل چشم شان بالاست، اگر روزه بگیرند، در هنگام افطار که مایعات مصرف می کنند و به اصطلاح روزه را افطار می کنند، یک دفعه فشار مضاعفی به آنها وارد می شود که خطرناک است. عصب بینایی که در ته کره چشم ما قرار دارد، بسیار به بالا رفتن فشار چشم حساس است و هرگونه تغییر در غلظت خون و مایعات بدن، تغذیه یک میلیون رشته عصبی را که در فضای کوچک ته چشم قرار دارند مختل می کند و آنها را می کشد.

. امیدوارم مبتلایان به آب سیاه یا گلوکوم این توصیه را جدی بگیرند. اگر سن این افراد بالا باشد و مشکلاتی چون بیماری های عروقی و اختلال در انعقاد خون داشته باشند، امکان دارد این مشکل جدی تر و مساله ساز شود. غیر از این مورد، هیچ مشکلی در چشم پزشکی نیست که ممنوعیت روزه داری در نظر گرفته شود و به چشم فشار بیاورد.
 

بیماران  زنان و زایمان

دکتر مریم پوررضا متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

داشتن تغذیه خوب و مناسب در تمام دوران زندگی ضامن بقا و سلامت ما انسان ها است اما برخی از دوره های آسیب پذیر درزندگی ما وجود دارند که بار داری و شیردهی از آن جمله اند و از اهمیت ویژه ای برخوردارند.

درسه ماهه نخست بارداری ما اصلاً جایز نمی دانیم که خانم ها روزه بگیرند چون سلول های حیاتی بدن جنین در حال رشد بوده و نیازمند تغذیه از خون مادر است. خوشبختانه بیشتر مادران باردار و شیرده متوجه این اهمیت ویژه هستند و خودشان بیشتر از هر چیز، به سلامت جنین در دوران بارداری و کودکی که با شیر مادر تغذیه می شود در دوران شیر دهی اهمیت می دهند.

حتی رژیم غذایی دوران بارداری آن قدر پر اهمیت است که ما به مادرانی که رژیم های غذایی خاص دارند، برای مثال گیاه خوار هستند توصیه می کنیم رژیم متعادلی را در نظر بگیرند که حاوی همه مواد غذایی باشد و جنین بتواند از فواید همه گروه های غلات، گوشت، انواع میوه ها و شیر بهره بگیرد.

البته بعضی مادران هستند که در سه ماهه دوم یا سوم بارداری هستند و تمایل دارند روزه بگیرند. ما به آنها توصیه می کنیم مخاطرات احتمالی این کار را بشناسند. وظیفه سلامتی و رشد یک انسان دیگر برعهده آنهاست و باید تصمیم بگیرند.

درباره شیردهی شخصاً منع روزه داری را نمی گویم و به عهده مادر می گذارم اما به خانم ها می گویم که قطعاً برای افزایش شیر، باید در روز مایعات مصرف کنید ومیوه و سبزی دروعده های غذایی خود بگنجانید تا بتوانید، کودکتان را از نعمت شیر خود برخوردار کنید واگر قرار است روزه بگیرید باید این موضوع را در ذهن داشته باشید که شیر شما کم خواهد شد.

 

بیماران قلبی

دکتر ارشمیدس صنعتی متخصص قلب و عروق

آنچه درباره منع روزه داری بیماران قلبی مطرح می شود و حتماً باید بیماران گرامی رعایت کنند این موارد هستند:
*اگر مشکل دریچه ای قلب دارید: به طور کلی مبتلایان به مشکلات دریچه ای قلب منع روزه داری ندارند ولی باید با پزشک خود مشورت کنند. شاید ابتلای آنها به برخی بیماری های همراه و یا شرایط خاص سنی یا جسمی شان نیازمند بررسی و حتی منع روزه داری شود.

*فشار خونی ها:گروهی از بیماران که فشارخون های کنترل نشده دارند، نباید روزه بگیرند. هرگونه تغییری در حجم خون و شرایط فیزیکی بدن موجب عدم تعادل آب و الکترولیت ها در خون و بر هم خوردن فشارخون می شود و این بیماران منع روزه داری دارند.

*مبتلایان به نارسایی قلبی:حتماً می دانید نارسایی قلبی یک نشانگان بالینی است که درآن اختلال ساختمانی یا عملکرد قلب به عدم توانایی قلب در به گردش در آوردن خون، با سرعت لازم برای تأمین احتیاجات بافت های متعدد منجر می شود. نارسایی قلبی به طور معمول به تظاهرات بالینی چون ترکیبی از احتقان در گردش خون، تنگی نفس، ضعف و خستگی منجر می شود. علت نارسایی قلبی بسیار متنوع است اما بیماری های ایسکمی قلب (خون رسانی به قلب در اثر تنگی عروق مختل می شود) ومشکلات مادرزادی از مهم ترین علل آن هستند.

البته یک سری عوامل نیز هستند که انواع نارسایی قلب را به مرحله آشکار شدن می رسانند، یعنی گویا یک بار اضافی را به قلب وارد می کنند که به بد شدن بیشتر عملکرد قلبی منجر می شود. دقت داشته باشید مصرف متعادل آب وداشتن رژیم غذایی مناسب در طول روز و استفاده از داروهای تجویز شده برای کمک به عملکرد قلبی منجر می شود.

دقت داشته باشید مصرف متعادل آب و داشتن رژیم غذایی مناسب در طول روز و استفاده از داروهای تجویز شده برای کمک به عملکرد بهتر قلبی دراین بیماران الزامی است و برای متبلایان به نارسایی قلبی و افرادی که دچار ایسکمی (کم خونی بافت قلب) و درد قفسه صدری هستند روزه داری ممنوع است.

پس اگر شما به تازگی دچار درد قفسه سینه و تنگی نفس بوده اید و پزشک برای شما آنژیو گرافی انجام داده و با این شیوه عکس برداری یا دیگر روش ها متوجه شده که دچار ایسکمی قلب هستید، هرگز نباید روزه بگیرید.

*اگر تحت عمل جراحی بوده اید: گروه دیگری که به دلیل تنگی رگ های قلبی تحت عمل آنژیوپلاستی قرار گرفتند و یا جراحی قلب شدند (بای پس انجام دادند) و در حال حاضر هیچ مشکلی ندارند و تحت کنترل پزشک هستند، با اینکه منع روزه داری ندارند اما باید حتماً درباره انجام این فریضه با پزشک خود صحبت کنند وتوصیه های مصرف دارو یا رژیم خاص خود را درطول ماه مبارک رمضان جدی و پیگیر دنبال کنند.
 

بیماران مغز و اعصاب

دکتر علیرضا زالی، جراح مغز و اعصاب و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

بسیاری از مردم در آغاز ماه مبارک رمضان به ما مراجعه می کنند و می گویند دکتر، با روزه گرفتن سردردم تشدید می شود، آیا این مشکل مجوزی برای منع روزه داری است؟ با ذکر این نکته و پاسخ به خوانندگانی که این سوال مشترک را دارند، سعی دارم در قالب این یادداشت موارد منع روزه داری بیماران مغز و اعصاب را نیزخدمت تان عرض کنم.

در مواردی که فرد کاملاً سالم باشد و از لحاظ هموستاز بدن و سازگاری های فیزیولوژیک فاقد هرگونه بیماری پنهان وآشکار باشد، مشکل کم آبی در روزه داری نمی تواند به آسیب های گذرا یا پایدار مغزی منجر شود چرا که سلول های مغزی از مکانیسمی برخوردارند که ما آن را مکانیسم خود تنظیمی می نامیم، یعنی حتی در مواردی که فرد، از مصرف آب محروم است، این مکانیسم خاص موجود در مغز، سلامت سلول های مغزی را تضمین می کند.

لذا وجود علایمی مثل سرگیجه و سبک شدن سر را به علایم ناشی از افت فشارخون و ضعف عمومی ناشی از فشار روزه که تا حدی طبیعی است، بایدانتساب داد نه به دلیل مشکلات مغزی. بدیهی است اگر شما بیماری دارید و نمی دانید آیا با روزه تشدید می شود، باید با پزشک متخصص مربوطه مشورت کنید و شاید لازم باشد از روزه گرفتن بپرهیزید. برخی از افراد به دلیل وجود مشکلات مغز و اعصاب باید داروهایشان را به موقع بخورند.

برای این بیماران علاوه بر دوز داروها، زمان تجویز دارو هم اهمیت خاصی دارد، یعنی تاثیرگذاری داروها به نیمه عمر آن داروها در خون وابسته است. به همین دلیل اگر آن دامنه زمانی مورد نظر لحاظ نشود، اثر گذاری دارو از بین خواهد رفت و بیمار در اثر محرومیت از آن دارو در معرض خطر قرار می گیرد.

در برخی موارد، یکسری داروهای جایگزین داریم که طولانی اثر و آهسته رهش هستند و می توانیم آنها را تجویز کنیم. البته فقدان این داروهای جایگزین در انواع خاصی از بیماری ها باعث می شود برای حفظ سلامتی بیمار، از او بخواهیم از روزه داری اجتناب کند.

گروه دومی که در مورد منع روزه داری آنها تاکید داریم، بیماران تشنجی هستند. شاید در مواردی که تشنج بیمار کاملاً تحت کنترل است (وضعیت دارویی و نوار مغز مطلوب است) با صلاحدید پزشک اجازه روزه داری داده شود اما در کسانی که تشنج غیر قابل کنترل دارند و یا بیم آن می رود که به دلیل روزه داری و بر هم خوردن تعادل داروها بیمار دچار تشنج شود، روزه داری مضر تشخیص داده می شود چرا که خود گرسنگی ممکن است به بروز تشنج منجر شود.

گروه سوم بیمارانی هستند که به دلیل ماهیت بیماریشان و یا اقدامات درمانی دچار ضعف مفرط عمومی هستند و این ضعف با روزه بدتر شده و علایم اولیه بیماری را شعله ور خواهد کرد. مثلاً بیمارانی که به دلایلی نیازمند درمان های جنبی مثل رادیوتراپی و شیمی درمانی هستند، باید وضعیت تغذیه ای صحیح داشته باشند. هر گونه اختلال تغذیه ای ضعف عمومی آنها را تشدید کرده و عدم مصرف غذا به صورت مکفی سیستم ایمنی شان را تهدید می کند و روند درمان را به تاخیر می اندازد، پس باید از روزه گرفتن اجتناب کنند.
 

بیماران غدد

دکتر علیرضا استقامتی فوق تخصص بیماری های غددو استاد غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران

من معتقدم هرکسی به دلیل یک بیماری خاص مانند قلبی عروقی، کلیوی یا دیابت تحت نظر پزشک متخصصی قرار دارد، عاقلانه ترین کار این است که حتماً با پزشک خود در خصوص گرفتن روزه و اینکه چه خطراتی در کمین اوست، مشورت کند.

حتی اگر شما شرایط لازم را برای روزه داری داشته باشید و از نظر سلامت خطری تهدیدتان نکند، باید داروهایتان را طبق برنامه ریزی جدید برای دو وعده سحر و افطار تنظیم کنید. درباره بیماران دیابتی چه از نوع وابسته به انسولین و چه غیروابسته به آن باید متناسب با هر وضعیت، سن و شرایط خاص هر کسی را درنظر گرفت.

*همه مبتلایان به دیابت:
مهم ترین مساله ای که در روزه، آن هم در فصل گرم، فرد مبتلا به دیابت را تهدید می کند افت قند خون است، یعنی شما حاضرید همه تلاش تیمی خودتان و پزشکتان را برای منظم شدن روند تنظیم قند خون بر هم بزنید؟

تصمیم با شما و پزشکتان است و شاید این توصیه تنها یک هدیه در آغاز ماه رمضان از سوی یک متخصص غدد به شما باشد که، بهره مند شدن از برکات این ماه تنها با امساک از نوشیدن و خوردن که کاملاً هم به ضرر شماست، حاصل نمی شود و خوب است به جای سطحی نگریستن به مقوله فریضه روزه داری کمی عمیق تر شویم و در پشت آن به این موضوع بیندیشیم که پرهیز از خوردن و آشامیدن تنها یکی از آداب روزه داری این ماه و تزکیه نفس و فیض بردن از ماه رمضان است.

شما چرا دیگر موارد مانند نیکی و رسیدگی به نیازمندان و غیره را در نظر نمی گیرید؟

حتی می توانید با استفاده از رژیم غذایی مناسب و استفاده از داروهایتان، سلامت خود را حفظ وتضمین کنید تا با شادابی، شکر نعمت را برآورید و به امور خیریه برسید.

*اگر مشکوک به داشتن دیابت اید:
نکته مهم دیگر اینکه اگر جزو گروهی هستید که در معرض دیابتی شدن هستید، یعنی اختلال در تست قند خون ناشتا داشتید و عوامل خطری چون زمینه خانوادگی، چاقی، وجود تخمدان های پلی کیستیک در شما تشخیص داده شده است، باید تحت نظارت پزشک، رژیم غذایی و فعالیت بدنی مناسب قرار بگیرید چون مستعد دیابت هستید و هر گونه مشکلی را به همین راحتی می توانید پیشگیری کنید و این موضوع را حتماً در تهیه وعده غذایی سحر و افطار مدنظر قرار بدهید.

4/5 میلیون نفر از مردم تست قند خون ناشتای مختل دارند و مستعد دیابت هستند. از همین حالا باید حواستان به مصرف مواد شیرین و چرب و زولبیا بامیه و از این دست غذاها که استفاده از آن در افطار سنتی ما به وفور است، باشد.

*اگر انسولین تزریق می کنید:به طور قطع کسانی که نیازمند تزریق انسولین هستند، ممنوعیت روزه داری دارند یا کسانی که نوسانات قند خون آنها کنترل نشده است، نباید ریسک کنند چون روزه گرفتن برای آنها ضرردارد.

*آداب روزه در دیابتی ها:
حتی اگر قرار شد روزه بگیرید، یادتان باشد محدودیت هایی را باید اعمال کنید. از خوردن وعده های چرب و مواد شیرین بپرهیزید و آن را کاهش دهید. مواظب باشید فشارخونتان بالا نرود. اختلالات چربی خون و یا هرگونه تغییری در کنار مشکل دیابت را باید به پزشکتان گزارش دهید. قند خونتان را در مواقع پیش از افطار (قندخون ناشتا) اندازه بگیرید و نتیجه این کار را به طور جدی به منظور حفظ سلامت کلیه هایتان یادداشت کنید. اگر قند خون در بدن شما و ادرارتان بالا رود، بافت کلیه آسیب می بیند. اگر علایم قند خون را مشاهده کردید مانند تعریق، گیجی و لرزش اندام ها، از دست دادن تمرکز و غیره... سماجت و لجاجت نکنید و سریع روزه را افطار کنید.
 

بیماران گوارش

دکتر پیمان ادیبی فوق تخصص گوارش و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

اغلب مشکلات گوارشی و اختلالات مربوط به دستگاه گوارش به دلیل رعایت نکردن رژیم غذایی سالم، پرخوری و افراط در بعضی گروه های غذایی و البته تحرک نداشتن است، یعنی اسهال مزمن، یبوست مزمن و مشکلات سوءهاضمه بدون زخم یا مشکلات روده تحریک پذیر که قسمتی از مشکلات قابل تقسیم بندی گوارشی است طی ماه مبارک رمضان تشدید می شوند و علایم آنها بدتر خواهد شد ولی هیچ کدام ضرر عمده ای را متوجه فرد نمی کند و موجبات خون ریزی و غیره را فراهم نمی کند که جزو موارد منع روزه داری قرار گیرد اما بیماری هایی هستند که برای فرد مبتلا باید در ممنوعیت روزه تاکید کرد.

*مبتلایان به زخم معده:
زخم های فعال دستگاه گوارش شامل زخم معده وزخم اثنی عشر هستند. اگر شما به تازگی آندوسکوپی کرده اید و تشخیص زخم معده داده شده، باید از روزه گرفتن بپرهیزید.

*مبتلایان به مشکل کبدی:
بیماریان کبدی که تحت درمان هستند و علایم پیشرفته کبدی ندارند. برای مثال اگر نارسایی کبد یا سیروز کبدی پیش نیامده است، می توانند با نظر پزشک خود داروهای خود را تنظیم کرده و روزه بگیرند اما اگر به نارسایی کبد یا مشکلات کبدی به همراه تورم بدن دچارند و تنظیم پروتئین بدن و دیگر فاکتورهای حیاتی آنها از طریق داروها تحت کنترل درآمده است، هرگز نباید روزه بگیرند.

*کولیت اولسروز:
کسانی که بیماری کولیت اولسروز یا کرون دارند به دلیل تشدید مشکلات در اثر روزه داری بهتر است از روزه داری اجتناب کنند.

*مبتلایان به یبوست:
درباره کسانی که به یبوست مزمن دچارند باید توضیح دهم که کم آبی بدن یبوست شما را تشدید خواهد کرد. با این وجود اگر تمایل دارید روزه بگیرید برای جلوگیری از مشکل جدی تر، حجم مواد فیبری مانند میوه و سبزی ها را در وعده غذایی خود بیشتر کنید. تحرک داشته باشید و در طول شبانه روز 8 تا 10 لیوان مایعات بنوشید. مصرف چای را کم کنید.

*مبتلایان به سوءهاضمه:
از نظر علمی روزه داری برای کسانی که سوءهاضمه دارند هیچ معنی ندارند و قطعاً علامت های شما تشدید خواهد شد اما این تصمیم گیری به عهده شماست و امیدوارم با توصیه های ما موفق به روزه داری شوید. به طور معمول افراد زیادی هستند که علایم برگشت اسید، حالت ترش کردن، سوزش سردل و بدمزه شدن دهان را تا به حال تجربه کرده اند و این افراد به طور عمده در اثر خالی ماندن معده شان و ترشح اسید معده، علایم شان تشدید می شود ولی به هر حال تصمیم با شماست.

چنانچه این گروه تمایل دارند روزه بگیرند برای جلوگیری از این حالات ناخوشایند باید پیش از مصرف سحری و افطاری داروهای خود را استفاده کنند و سعی کنند حجم وعده غذایی شان کم باشد و پرخوری نکنند. از مصرف چای با حجم زیاد و به خصوص چای پررنگ و قهوه بپرهیزند. غذاهایی که کم چربی و کم ادویه باشد مصرف کنند تا بتوانند روزه شان را بگیرند.
 

بیماران کلیه

دکتر فاطمه پور رضا قلی متخصص کلیه و مجاری ادراری (نفرولوژی) و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

در کسانی که مشکلات کلیوی دارند و به سختی با مراقبت های دقیق و همکاری با هم توانسته ایم کراتینین آنها را به تعادل برسانیم، معمولاً روزه گرفتن با عوارضی همراه است. بعضی از شما عزیزان اصرار دارید روزه هایتان را بگیرید. من از شما خواهش می کنم چنین ریسکی نکنید و به نکات مهمی که اشاره می کنم، توجه کنید:
*کراتینین شما چند است:
اگر کراتینین 1/5 تا 1/7 دارید، ریسک نکنید و روزه نگیرید یا حداقل پشت سر هم روزه نگیرید و چند روز به کلیه ها استراحت بدهید و پس از چهار روز، روزه داری، مراجعه کنید تا آزمایش هایی از شما به عمل آید. مبادا یک ماه بدون مراجعه به متخصص خود، بی خبر بروید و روزه بگیرید و پایان ماه رمضان با مشکلی غیر قابل برگشت مواجه شوید. در نظر داشته باشید شما مبتلایان به مشکلات کلیوی که اجازه روزه گرفتن دارید هرگز نباید مانند دیگران افطار کنید.

غذاهای رایج افطار مانند آش، حبوبات و مواد قندی به خصوص زولبیا و بامیه و خرما به بالا رفتن پتاسیم خون شما منجر شده و دردسرساز خواهند شد. هیچ گاه یک دفعه تعداد زیادی خرما و غذاهای دیگر را نخورید. پنیر رژیمی، نان رژیمی وخرمای محدود، در زمان های متناوب و فاصله دار بخورید و حتماً آب کافی و میوه و سبزی میان افطار تا سحر استفاده کنید. حتی اگر احساس کردید کاملاً خوب هستید، باز هم پس از چند روز روزه داری با پزشک خود تماس بگیرید. اگر کراتبین شما در حد دو یا بالاتر باشد، تاکید می کنم که روزه داری ممنوع است.

*کلیه های سنگ ساز:
آنهایی که کلیه هایشان مکرراً سنگ سازی می کند و سابقه چند نوبت سنگ سازی دارند و یا در حال حاضر سنگ دارند، باید در طول روز مقادیر زیادی آب بنوشند تا سنگشان بزرگ نشود.

*اگر پیوند کلیه شده اید:ک
سانی که پیوند کلیه شده اند و هنوز یکسال از موعد پیوند آنها نگذشته است، نباید روزه بگیرند. اگر یکسال از پیوند گذشته باشد و هیچ مشکلی نداشته باشند، شاید بتوانند با نظر پزشک روزه بگیرند.

*مبتلایان به نارسایی کلیه:
از نظر ما نارسایی کلیه مراحل متعددی دارد. افرادی که در مرحله ای هستند که کراتینین خونشان دو یا بالای دو است، مصرف نکردن آب در طول روز به ایجاد ایسکمی یا نرسیدن خون حاوی مواد غذایی به بافت کلیه می انجامد و شرایط را بدتر می کند. مبتلایان به فشار خون، به خصوص افرادی که ساعات نزدیک به افطار فشار خونشان خیلی بالا می رود منع روزه داری دارند.

*دیالیزی ها:
دیالیزی ها اصلاً نباید روزه بگیرند و مانند دیگر گروه ها، به مایعات کافی در طول روز نیاز دارند.
 

منبع

بخش دانستنی های پزشکی سایت راسخون