مننژیت چیست؟

این بیماری به‌معنای التهاب غشاء نرم شامه (مننژ) اطراف مغز و نخاع است. تورم حاصل از این بیماری به طور معمول سبب علائم مانند سردرد، تب و سفتی گردن می‌شود. در اغلب موارد علت این بیماری عفونت ویروسی است، اما عفونت‌های باکتریایی، انگلی و قارچی نیز می‌توانند علت این بیماری باشند. برخی از موارد مننژیت بدون درمان در چند هفته بهبود می‌یابند. مننژیت می‌تواند تهدید کننده حیات باشد و نیاز به درمان فوری دارد.

علائم مننژیت

علائم مننژیت ویروسی و باکتریایی در آغاز می‌تواند مشابه باشد. با این حال علائم این بیماری باکتریایی معمولاً شدیدتر هستند. علائم نیز بسته به سن متفاوت است.

علائم نوع ویروسی

مننژیت ویروسی در نوزادان ممکن است باعث علائم زیر شود:

کاهش اشتها
تحریک پذیری
خواب آلودگی
تب بالا
گریه‌ی پی در پی
بی خواب و بی قراری شدید
برآمدگی در قسمت نرم بالای سر کودک
خشکی گردن و بدن کودک

در بزرگسالان، مننژیت ویروسی ممکن است باعث علائم زیر شود:

سردرد
تب
گرفتگی گردن
تشنج
حساسیت به نور و روشنایی
خواب آلودگی
تهوع و استفراغ
کاهش اشتها
علائم نوع باکتریایی

علائم نوع باکتریایی

تغییر وضعیت ذهنی
حالت تهوع
استفراغ
حساسیت به نور
تحریک پذیری
سردرد
تب
لرز
گرفتگی گردن
ایجاد راش‌های پوستی بنفش شبیه به کبودی
خواب آلودگی

اگر این علائم را تجربه می‌کنید، فورا به پزشک مراجعه کنید. مننژیت باکتری و ویروسی می‌تواند کشنده باشد.

علائم نوع قارچی

علائم مننژیت قارچی شبیه سایر انواع این عفونت است که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

حالت تهوع
استفراغ
حساسیت به نور
تب
سردرد
سردرگمی

انواع مننژیت

عفونت‌های ویروسی و باکتریایی شایع‌ترین علت این بیماری هستند. این بیماری را می‌توان به رده‌های زیر تقسیم کرد:

ویروسی

مننژیت ویروسی شایع‌ترین نوع این بیماری است. ویروس‌ها در گروه Enterovirus باعث 85 درصد موارد می‌شوند. این نوع مننژیت در تابستان و پاییز رایج‌تر هستند. اغلب ویروس‌هایی که باعث مننژیت ویروسی می‌شوند، شامل آنتروویروس، ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2، ویروس زونا (که به عامل آبله مرغان و زونا شناخته می‌شود)، ویروس ایدز و ویروس اوریون هستند.

باکتریایی

مننژیت باکتریایی مسری است و به علت عفونت باکتری‌های خاصی ایجاد می‌شود. اگر این نوع از بیماری درمان نشود، مرگبار است. بین 5 تا 40 درصد کودکان و 20 تا 50 درصد از بزرگسالان با این وضعیت می‌میرند.

قارچی

مننژیت قارچی یک نوع نادر نوع از آن است که در اثر یک قارچ که بدن را آلوده می‌کند و سپس از جریان خون شما به مغز یا نخاع گسترش می‌یابد، ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف بیشتر احتمال دارد به نوع قارچی مبتلا شوند.

انگلی

این نوع از بیماری کمتر از نوع ویروسی یا باکتریایی رایج است و به دلیل انگل‌هایی که در خاک، مدفوع و بعضی حیوانات و مواد غذایی مانند حلزون‌ها، ماهی خام، مرغ یا محصولات وجود دارد، ایجاد می‌شود.

سایر مننژیت‌ها

سایر مواردی که به‌جز موارد ذکر شده می‌توانند فرد را دچار این بیماری کند، شامل مواد شیمیایی، آلرژی به بعضی از داروها، بعضی از انواع سرطان و بیماری‌های التهابی همچون سارکوئیدوز هستند. 1

علل بروز مننژیت مغزی

عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت ایجاد مننژیت مغزی هستند. عفونت‌های باکتریایی و در موارد نادر، عفونت‌های قارچی نیز باعث بروز این عارضه می‌شوند. از آنجایی که عفونت‌های باکتریایی می‌توانند کشنده باشند، تشخیص علت بیماری، امری ضروری است.

مننژیت باکتریایی

اگر باکتری وارد جریان خون شده و به مغز و نخاع برسد، باعث بروز مننژیت حاد باکتریایی می‌شود. به علاوه، گاهی اوقات باکتری مستقیماً به پرده‌های مغزی حمله می‌کند. این موضوع می‌تواند به علت عفونت گوش یا سینوس، شکستگی جمجمه یا در موارد نادر، پس از جراحی روی دهد. از شایع‌ترینِ این نوع باکتری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

استرپتوکوک پنومونیا. این باکتری شایع‌ترین علت بروز مننژیت باکتریایی است و معمولاً باعث ذات الریه یا عفونت گوش یا سینوس می‌شود. واکسن می‌تواند به پیشگیری از بروز این عفونت کمک کند.

نایسریا مننژیدیس (مننژوکوک). این باکتری معمولاً باعث عفونت تنفسی می‌شود، اما اگر وارد جریان خون شود، باعث عارضه مننژیت مننگوکوک خواهد شد. این عفونت بسیار مسری است. واکسن به پیشگیری از بروز این عفونت کمک می‌کند.

هموفیلوس آنفلوآنزا. هموفیلوس آنفلوآنزا تیپ b، در گذشته عامل اصلی مننژیت باکتریایی در کودکان بود. اما امروزه به کمک واکسن، این نوع مننژیت تا حد زیادی کاهش یافته است.

لیستریا مونوسیتوژنز. این نوع باکتری‌ها را می‌توان در پنیر‌های غیرپاستوریزه، سوسیس و کالباس مشاهده کرد.

مننژیت ویروسی

مننژیت ویروسی معمولاً خفیف است و اغلب خود به خود از بین می‌رود. در بیشتر موارد، آنتروویروس‌ها باعث بروز مننژیت ویروسی می‌شوند. از دیگر ویروس‌ها می‌توان به ویروس تبخال، ایدز و اوریون اشاره کرد.

مننژیت مزمن

برخی ارگانیسم‌ها مانند قارچ و باسیل کخ با حمله به غشا‌ها و مایعات اطراف مغز می‌توانند باعث مننژیت مزمن شوند. این نوع مننژیت طی دو هفته یا بیشتر ظاهر می‌شود. علائم این نوع مننژیت شبیه علائم مننژیت حاد است.

مننژیت قارچی

مننژیت قارچی نسبتاً نادر است و باعث ایجاد مننژیت مزمن می‌شود. این نوع مننژیت مسری نیست. مننژیت کریپتوکوک شایع‌ترین نوع مننژیت قارچی است که افراد مبتلا به نقایص دستگاه ایمنی را هدف قرار می‌دهد. در صورت عدم درمان، این عارضه کشنده خواهد بود.

دیگر عوامل بروز مننژیت مغزی

مننژیت مغزی می‌تواند ناشی از عوامل غیر عفونی نیز باشد. مانند:

واکنش‌های شیمیایی
حساسیت‌های دارویی
برخی سرطان‌ها
بیماری‌های التهابی مانند سارکوئیدوز

عوامل خطرزا در بروز مننژیت مغزی

عوامل زیر می‌توانند احتمال ابتلا به مننژیت مغزی را افزایش دهند.

نزدن واکسن: نزدن واکسن‌های ضروری در دوران کودکی یا بزرگسالی، احتمال ابتلا به مننژیت را افزایش می‌دهد.

سن: کودکان زیر ۵ سال، بیشتر به مننژیت ویروسی دچار می‌شوند. مننژیت باکتریایی در افراد زیر ۲۰ سال شایع‌تر است.

زندگی گروهی: احتمال ابتلا به مننژیت مننگوکوک در دانشجویان ساکن خوابگاه، پرسنل پایگاه‌های نظامی و محصلین مدارس شبانه روزی و به طور کلی مکان‌هایی که افراد به صورت گروهی زندگی می‌کنند، بیشتر است.

بارداری: بارداری احتمال ابتلا به لیستریوز (نوعی عفونت ناشی از باکتری لیستریا که می‌تواند باعث بروز مننژیت شود) را افزایش می‌دهد. این عارضه می‌تواند باعث سقط جنین، مرده زایی و زایمان زودرس شود.

دستگاه ایمنی معیوب: ایدز، دیابت و استفاده از دارو‌های سرکوب کننده دستگاه ایمنی می‌توانند احتمال ابتلا به مننژیت را افزایش دهند. به علاوه، برداشتن طحال نیز احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، افراد بدون طحال حتما باید واکسینه شوند.

عوارض مننژیت مغزی

عدم درمان مننژیت می‌تواند احتمال ابتلا به تشنج و آسیب‌های عصبی را افزایش دهد. آسیب‌هایی از جمله:

ناشنوایی
مشکلات حافظه
کم‌توانی در یادگیری
ضربه مغزی
مشکل راه رفتن
تشنج
نارسایی کلیه
شوک
مرگ 2

پیشگیری از مننژیت

باکتری ها و یا ویروس هایی که می توانند باعث مننژیت هم شوند می توانند از طریق سرفه، عطسه کردن، بوسیدن، یا به اشتراک گذاشتن قاشق چنگال و یا مسواک یا یک سیگار انتشار یابند.

این گام ها می توانند به جلوگیری از مننژیت کمک کنند:

شستن دست ها

شستشوی منظم دست ها، به جلوگیری از گسترش میکروب ها کمک می کند. به کودکان بیاموزید که زیاد دست هایشان را بشورند، به خصوص قبل از خوردن غذا و بعد از استفاده از دستشویی.

بهداشت خوب

نوشیدنی ها، غذاها، نی ها،قاشق چنگال، مسواک و یاحوله تان را به کسی ندهید. به کودکان و نوجوانان بیاموزید که از سهیم شدن در این موارد اجتناب کنند.

سالم بمانید

سیستم ایمنی خود را با استراحت کافی، ورزش منظم و خوردن رژیم غذایی سالم با میوه های تازه، سبزیجات و غلات سبوس دار حفظ کنید.

دهانتان را بپوشانید

زمانی که نیاز به سرفه یا عطسه دارید، دهان و بینی خود را بپوشانید.
اگر باردار هستید، مراقبت غذاها باشید. خطر بیماری لیستریوزیس را با پختن گوشت کاهش دهید.
از پنیر غیر پاستوریزه اجتناب کنید. پنیرهای حاوی شیر پاستوریزه را انتخاب کنید.

ایمن سازی

برخی انواع مننژیت باکتریایی با واکسن های زیر قابل پیش گیری هستند:
هموفیلوس آنفلوانزای نوع b (hib) کودکان به طور معمول این واکسن را به عنوان بخشی از برنامه دریافت می کنند. این واکسن همچنین برای برخی بزرگسالان, از جمله آن هایی که بیماری سلول های داسی شکل یا ایدز دارند و آن هایی که طحال ندارند، توصیه می شود.

واکسن کونژوگه پنوموکوک

این واکسن همچنین بخشی از برنامه واکسیناسیون منظم برای کودکان زیر 2 سال در ایالات متحده است.دوزهای اضافی برای کودکان بین سنین 2-5 سال توصیه می شود، مخصوصا کودکانی که دارای بیماری های قلبی و ریه مزمن هستند.

واکسن پلی ساکارید پنوموکوک

کودکان بزرگتر و بزرگسالانی که نیاز به محافظت دارند، می توانند این واکسن را دریافت کنند. مراکز کنترل و پیشگیری بیماری، این واکسن را برای همه بزرگسالان مسن تر از 65 سال توصیه می کنند.

واکسن مونوژنتیک کونژوگه

مراکز کنترل و پیش گیری از بیماری توصیه می کنند که یک واحد به کودکان11-12 سال تا 16 سال برای موارد خاص، داده شود. اگر این واکسن برای اولین بار بین سنین 13-15 سالگی داده شود, یک دوز تقویت کننده بین سنین 16 تا 18 سالگی توصیه می شود.
این واکسن همچنین می تواند به کودکان بین 2 ماه تا 10 سال که در معرض بالایی از این بیماری قرار دارند، داده شود.
این واکسن همچنین برای واکسینه کردن افراد سالم مورد استفاده قرار می گیرد. 3

تشخیص و درمان مننژیت

پزشک شما سؤال‌هایی در مورد سلامتی‌تان می‌پرسد و چند آزمایش انجام می‌دهد.

پونکسیون کمری، مهم‌ترین تست آزمایشگاهی برای مننژیت است. در این آزمایش، از مایع نخاعی بیمار نمونه‌برداری می‌شود و برای بررسی وجود میکروارگانیسم‌های عامل بیماری آزمایش می‌شود. شاید پزشک آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش خون، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی هم تجویز کند.

مننژیت باکتریایی با استفاده از آنتی بیوتیک و در بیمارستان درمان می‌شود. ممکن است برای بیمار دگزامتازون، نوعی داروی استروئیدی هم تجویز شود. بیمار باید تحت مراقبت شدید باشد تا از مشکلات جدی مانند از دست‌دادن شنوایی، تشنج و آسیب مغزی پیشگیری شود.

مننژیت ویروسی خیلی شایع‌تر است و افرادی که به این نوع از بیماری دچار می‌شوند، در عرض دو هفته بهبود پیدا می‌کنند. اگر مننژیت خفیف باشد، استراحت در خانه کافی خواهد بود. در طول زمان استراحت در خانه، باید برای تب و درد دارو مصرف کرد و مقدار زیادی مایعات نوشید تا بدن بی‌آب نشود. 4

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.setare.com
3.www.namnak.com
4.www.chetor.com