از فتح قلب های مردم جزیره العرب تا محبوبیت جهانی
تاریخ اسلام به خوبی گواه است که عرب جاهلیت برای ممانعت و جلوگیری از موفقیت و پیروزی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) چه مشکلات و گرفتاری هایی را برای آخرین پیامبر الهی ایجاد کرد تا اینکه شاید بتواند ایشان را ناامید کرده و از مسیر رسالت خود باز دارد. سختی ها و مشکلاتی که قوم عرب بر حضرت محمد(صلی الله علیه واله) وارد کردند به راستی که اشک هر انسان آزاده و حقیقت جویی را سرازیر می کند و قلبش را به درد می آورد.کما اینکه در خصوص سختی کار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) در منابع روایی و تاریخی از ایشان این چنین نقل شده است: «مَا أُوذِی نَبِی مِثْلَ مَا أُوذِیتُ؛[1]هیچ پیامبری به اندازه ی من اذیت نشد!» به راستی اگر قرار باشد تنها در زمینه سختی ها و مشکلاتی که جامعه جاهلی عرب اعم از یهودی و غیر یهودی بر حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و اله) تحمیل کردند کتاب و یا مقاله ای نوشت باید هزاران صفحه را به این موضوع اختصاص داد. ولی با وجود آن همه سرسختی و گردنکشی که جامعه عرب در برابر پیامبر می کرد در نهایت همچون مومی حالت گیرنده در دستان رسول خدا نرم شدند. آوازه انسان دوستی و اخلاق مداری پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) به گونه ای بود که نه فقط قلب های مردم جزیرة العرب بلکه قاره های دور دست را نیز فتح کرد. به راستی راز این موفقیت چه بود؟پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله)انسان کاملی بود که پیش از آنکه با قول و سخن خود مردم را تربیت و هدایت نماید، با اخلاق حمیده و فضایل کمالیه در قلب های مردم نفوذ کرده بود.
راز موفقیت پیامبر اکرم(ص) در تربیت دینی جامعه
در سیره و منش تبلیغی و تربیتی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نکته های ناب و طلایی وجود دارد که اگر هر انسان آزادی خواه و مروج و مبلغ اندیشه اسلامی به خوبی می تواند از آن بهره بجوید و به خوبی می تواند در فتح قلب ها و گسترش اندیشه اسلامی موفقیت چشم گیری داشته باشد..jpg "راز موفقیت پیامبر اکرم(ص) در تربیت دینی جامعه")
1-پیامبری عاشق و دلسوخته ی نجات انسانها
یکی از برجسته ترین و مهمترین علل و عوامل موفقیت و پیروزی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نوع نگاه ایشان به جامعه انسانی بود. برخی افراد در تعامل و نگاه به مردم همواره خود را بهتر و گرامی تر و برتر از دیگران می بینند و نگاهی تحقیرآمیز به همنوعان خود دارند، این چنین نگاهی هیچ گاه موجب عاشق شدن انسان ها نمی شود، چرا که این حالت به نوعی تقویت کننده حس تنفر و خود بزرگ بینی در افراد می باشد. این در حالی است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در اوج بزرگی و منزلتی که نزد خدای متعال داشت عاشق انسانها بود. او نه تنها عاشق انسانها بود، بلکه برای هدایت و رستگاری ایشان خود را تا سرحد مرگ نیز نزدیک می کرد.خدای متعال در توصیف این دلسوزی و انسان دوستی پیامبر مهربانی ها این چنین می فرماید: «لَقَد جاءَکُم رَسولٌ مِن أَنفُسِکُم عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّم حَریصٌ عَلَیکُم بِالمُؤمِنینَ رَءوفٌ رَحیمٌ؛[2]به یقین، رسولی از خود شما بسویتان آمد که رنجهای شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدایت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است!»این مهربانی و دلسوزی اوج عاشقی یک پیامبر را می رساند، عشق و محبتی که موجب می شود سختی های راه تبلیغ و هدایت امت را به جان و دل خریده، برای رستگاری انسانها ذره ای به خود خستگی و ناراحتی راه ندهد.
2-پیامبری مقاوم تر از ایوب نبی(ع) و صبور بر آرمان های وحیانی
مقوله تربیت و فرهنگ سازی جامعه انسانی موضوعی زمان بر و فرسایشی است. بخصوص تربیت جامعه ای که در بدترین شرایط فرهنگی و قومیتی قرار دارد. جامعه ای که افتخار او نسل کشی و گردن کشی و شهوت پرستی است. هدایت و تربیت این چنین جامعه ای موضوعی نیست که با یک خطابه و سخنرانی بتوان آن را ختم کرد. از اینرو حضرت محمد (صلی الله علیه و اله) با این چنین جامعه ای زندگی کرد با خلق و خوی جاهلیت مواجه بود، ولی هیچ گاه در مصاف با آن سستی و ضعف به خود راه نداد.در واقع یکی از شاه کلید های موفقیت و پیروزی پیامبر مهربانی ها سرسختی و صبوری و مقاومت ایشان بود. در واقع اگر ایشان فاقد این خصوصیت بود با کمترین مقاومت جامعه جاهلی، عرصه را ترک کرده و همچون حضرت ایوب(علیه السلام) به خلوت پناهنده می شد. این صبر و مقاومتی که در وجود پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) جلوه گری می کرد برخواسته از تربیت وحیانی بود، کمااینکه خدای متعال در این خصوص این چنین او را معرفت بخشیده بود. «فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تَکُنْ کَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَىٰ وَهُوَ مَکْظُومٌ؛[3] اکنون که چنین است صبر کن و منتظر فرمان پروردگارت باش، و مانند صاحب ماهی [= یونس] مباش (که در تقاضای مجازات قومش عجله کرد و گرفتار مجازات ترک اولی شد) در آن زمان که با نهایت اندوه خدا را خواند.»
3-پیامبری مجهز به اکسیر مهربانی و اخلاق مداری
گاهی برخی افراد علی رغم صبوری و دلسوزی برای هدایت و رستگاری مردم، به واسطه مواجهه باسختی ها و مشکلات راه تبلیغ و هدایت مردم رمقی برای مهربانی و خوش برخوردی برای آنها باقی نمی ماند این در حالی است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) با وجود مشکلات پیچیده و غیر قابل تحملی که در پیش روی فراگیری رسالت با آن مواجه می شد در اوج قله مهربانی و اخلاق مداری قرار داشت. در واقع نوع برخورد و تعامل حضرت محمد(صلی الله علیه و اله) با امت خود بر پایه و اساس خوش برخوری بنا شده بود. این شاه کلید طلایی هر گونه درهای بسته را برای نفوذ در قلب های مردم سهل و راحت باز می کرد. به طوری که خدای متعال نیز در توصیف این ویژگی حضرت این چنین بیان می فرماید: «به (برکت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم] نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراکنده مى شدند. پس آنها را ببخش و براى آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامى که تصمیم گرفتى، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد.»[4]
4-پیامبری خود ساخته و مجهز به صفات حمیده
هر چند خدای متعال در خصوص وظایف پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در مواجهه با امت می فرماید که تو فقط وظیفه ابلاغ و رساندن پیام الهی را بر عهده داری. «مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَکْتُمُونَ؛[5] پیامبر وظیفه‌ای جز رسانیدن پیام (الهی) ندارد؛ (و مسؤول اعمال شما نیست). و خداوند آنچه را آشکار، و آنچه را پنهان می دارید می داند.» ولی با این وجود هیچ گاه در امتثال امر مولی و پرورش و تربیت دینی و اخلاقی خود کوتاهی و سستی به خرج نداد. به عبارتی دیگر ایشان پیش از هدایت و تربیت جامعه انسانی خود به عنوان الگویی تمام و مصداق روشن و واقعی انسان کامل و اخلاق مدار در جامعه حضور پیدا کرد. «وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیمٍ؛[6] و تو اخلاق عظیم و برجستهاى دارى!»پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله)انسان کاملی بود که پیش از آنکه با قول و سخن خود مردم را تربیت و هدایت نماید، با اخلاق حمیده و فضایل کمالیه در قلب های مردم نفوذ کرده بود. پایبندی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) راز موفقیت و نفوذ در قلب های جامعه بشری بود، کما اینکه خدای متعال نیز در خصوص این فرمول طلایی و محبوب شدن در جامعه انسانی این چنین بیان فرموده است: «إنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَٰنُ وُدًّا؛[7] مسلّماً کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، خداوند رحمان محبّتی برای آنان در دلها قرار می‌دهد!»
.jpg "راز موفقیت پیامبر اکرم(ص) در تربیت دینی جامعه")
5-پیامبری با محور قرار دادن تعلیم و تهذیب جامعه اسلامی
برخی افراد برای هدایت و تربیت دیگران تنها به داده های علمی اکتفا کرده و انتظار دارند با القاء آموزه های علمی بتوانند دیگران را در جاده صحیح تربیت قرار دهند این در حالی است که بااندکی دقت و تأمل در سیره و رسالت انبیاء الهی همچون پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) ایشان علاوه بر موضوع آگاهی بخشی و ارتقاء سطح علمی جامعه، توجه و اهتمام جدی به بحث تهذیب و تربیت اخلاقی مردم داشت، در این راستا حضرت علاوه بر اینکه در خود سازی و تهذیب نفس پیشگام بود محورهای اساسی تربیت اخلاقی مردم را نیز مورد توجه قرار داده بود و در این خصوص راهکارهای علمی و عملی را در پیش روی جامعه اسلامی قرار داده بود. از این رو خدای متعال در خصوص رسالت انبیاء خود این چنین بیان می فرماید: «هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الأُمِّیّینَ رَسولًا مِنهُم یَتلو عَلَیهِم آیاتِهِ وَیُزَکّیهِم وَیُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَالحِکمَةَ وَإِن کانوا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ؛[8]و کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می‌خواند و آنها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند!»سخن آخر
اصول و شاخص های دینی و اخلاقی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در سبک زندگی توحیدی خود از آن بهره می جست نه تنها در یک مقاله بلکه در هزاران صفحه مقاله نیز قابل تبیین و واکاوی نیست و زوایای علمی، اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اقتصادی، آن حضرت جای دقت و بررسی فراوان دارد؛ ولی باری به هر جهت نوع رفتار الهی ایشان در نهایت منجر به این شد که محبوبیت و نفوذ ایشان تنها در دایره قلوب مردم جزیرة العرب منحصر نشود و آوازه و نام نیک ایشان جهانی شود.پی نوشت ها:
[1]. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ج3، ص247.
[2]. سوره مبارکه التوبة آیه ۱۲۸.
[3]. سوره مبارکه قلم، آیه 48.
[4]. سوره مبارکه آل عمران، آیه159.
[5]. سوره مبارکه مائده، آیه 99.
[6]. سوره مبارکه قلم، آیه4.
[7]. سوره مبارکه مریم، آیه 96.
[8]. سوره مبارکه الجمعة آیه ۲.
