این بقعه، قدمتی دیرینه دارد؛ حدود ۲۰۰ سال پیش، به همت سید غریب دشتی تجدید بنا شده و سپس به وسیله مرحوم زائر حسین بن عبدالله کبگانی و حدود ۲۰ سال بعد توسط دخترش زینب خانم معروف به «دی مشهدی محمد» مرمت گردیده؛ در سال 1360 خورشیدی دوباره تجدید بنا شدواتاق کنونی به وسیله بنایی به نام «ابول بن جافر» از اهالی زیارت دشتی احداث گردید. و سال ۱۳۷۰ خورشیدی تعمیر جزئی شد؛ جنس آن، از سنگ و گچ و ابعاد آن 6.10 در 5.10 است.
درب آن، چوبی و به عرض 150سانتی متر است که از جانب شرق باز می شود و در جهت های دیگرش پنچره و طاقچه دارد. کف بقعه، کاشی و مفروش به موکت و گلیم است و بر فرازش گنبدی اورچین یا پله ای - شبیه گنبد امامزاده زین العابدین زیارت ساحلی - استوار شده است. در زیر گنبد، قبری چهار گوش با نمای کاشی و بدون سنگ نوشته قرار دارد که ضریحی آلومینیومی به ارتفاع 170 سانتی متر روی آن نصب شده، این ضریح، در سال ۱۳۷۲ خورشیدی توسط مرحوم ابراهیم ابراهیمی اهدا شده است.
در نسب او اختلاف است، برخی از معتمدین و مطلعین، وی را از نوادگان حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) و برخی دیگر از اعقاب امام حسن مجتبی (علیه السلام) و گروهی نیز او را «برادر شهرضا» می دانند که در شهرضای اصفهان مدفون است؛ ناگفته نماند که در نسب شهرضا هم اختلاف است: قولی او را فرزند محمد فرزند زید فرزند امام حسن فرزند امام علی (علیه السلام) می داند و به روایتی دیگر، او فرزند بلا واسطه امام کاظم (علیه السلام) است.
به نقل شفاهی، وی به همراه کاروانی از امامزادگان، وارد ایران می شود تا امام رضا (علیه السلام) را در طوس ملاقات کنند؛ کاروانشان در میانه راه مورد هجوم که نیروهای عباسی قرار می گیرد؛ از خوف جان به همراه تنی چند از همراهان، به من طرف جنوب فارس فرار می کنند و سرانجام در جایی که اکنون مدفن اوست به دست عمال خلیفه شهید می گردد.
در کنار این بقعه، اتاق بلوکی جدید، به ابعاد 4.32 در 3.85 وجود دارد که درب آن به شرق باز می شود و قبری که ابعاد آن ۹۰ در 2.05 سانتیمتر است که گفته می شود: مدفون در آن، صفا لشکر، برادر صفا انگیز است.
صاحبان هر دو بقعه، از دیر زمان به واسطه کراماتی که از آنها دیده شده، مورد احترام ویژه هستند و مزارشان، زیارتگاه دوستان بوده است. اهالی روستای کبگان و نیز روستاهای مجاور در پنج شنبه و تعطیلات پیوسته به زیارتشان رفته و برای رفع مشکلات و برآورده شدن حوائج شرعیه خود از روح بلند آن ها استمداد می طلبند.
زیر گنبد بقعة صفا انگیز، دو چوب به حالت ضربدری وجود دارد که برخی از زنان و دختران به نیت برآورده شدن مرادشان، پارچه ای به طرف آن پرتاب می کنند که اگر آن پارچه روی چوب آویزان شد ان شاء الله مرادشان حاصل می شود.
آنان که بیمار صعب العلاج دارند، بیمار خود را جهت شفا تا سه شب درون بقعه می خوابانند و در روز سوم، بعد از آن که آب متبرک شده، به وسیله قفل امامزاده، به بیمار دادند او را به منزل می آورند. برخی حتی برای مداوای بیماری حیوانات، از آب روی قفل امامزاده استفاده می کنند.
اگر چه ممکن است برخی از اعمالی که صورت می گیرد، به نظر خرافه آید اما نباید فراموش کرد که این اعمال علاقه و اعتقاد شدید مردم به اولاد ائمه (علیهم السلام) را نشان می دهد.
طبق سنتی حسنه اهالی منطقه، صبح روز تاسوعای حسینی، مراسم عزاداری خود را در جوار بقعه شاه اسماعیل - واقع در شمال کبگان - و عصر آن در کنار بقعة صفا انگیز برگزار می کنند.
راه این زیارتگاه خاکی و دارای امکاناتی مانند آب لوله کشی، برق، سرویس بهداشتی و وسایل پخت و پز است. در حال حاضر، خادم این زیارتگاه، آقای محمد عبداللهی از اهالی روستا است. کل زمین زیارتگاه دو هزار متر مربع بوده و قسمتی از آن قبرستان است.
منابع:
١. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۱۱۱(خورموج)، ص۸۳
۲. میر محمدی حمیدرضا، پژوهشی در نام شهرها و آبادی های ایران، ص ۱۲۴.
3. زنگنه ناصر، پژوهشی در شناسایی و معرفی بقای متبرکه استان بوشهر، جلد اول، صص ۲۴۴- ۲۴۵.
4. گفتگو با زایر حسین حاجی زاده، مطلع، عامری، مورخ ۱۳۸۵/5/10
۵. گفت و گو با زایر حسین ابراهیمی، مطلع، کبگان، مورخ ۱۳۸۵/1/5
۶. گفتگو با گرگعلی صداقت، ۱۰۰ ساله، شیخیان، مورخ ۱۳۸۴/2/24
7. مشاهدات نگارنده، مورخ ۱۳۸۵/1/4
منبع: زیارتگاه‌های استان بوشهر، دفتر دوم، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص 62-59
