نامگذاری سوره کافرون
این سوره را کافرون نامیده‌اند؛ زیرا در مورد کافران نازل شده و با خطاب به آنان آغاز شده است.نام‌های دیگری نیز برای این سوره بیان شده است، از جمله «عبادت» و «جَحد».
عبادت نامیدن این سوره به این دلیل است که واژه عبادت و مشتقات آن در این سوره بسیار به کار رفته است و «جَحد» به معنای انکار است و به این دلیل به کار رفته که سوره کافرون درباره کسانی سخن می‌گوید که دین خدا را انکار می‌کنند.
محل و ترتیب نزول
سوره کافرون جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، هجدهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و نهمین سوره است و در جزء ۳۰ قرآن جای دارد.
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره کافرون ۶ آیه، ۲۷ کلمه و ۹۹ حرف دارد. این سوره از سوره‌های کوتاه قرآن و جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) است.سوره کافرون یکی از چهارقُل است، چهار سوره ای که با «قُل» شروع می‌شوند.
.jpg "سوره کافرون")
متن و ترجمه سوره کافرون
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّحِیمِقُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ ﴿١﴾ لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ ﴿٢﴾ وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿٣﴾ وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَّا عَبَدتُّمْ ﴿٤﴾ وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿٥﴾ لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ ﴿٦﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
بگو: «اى کافران، (۱) آنچه مى‌پرستید، نمى‌پرستم. (۲) و آنچه مى‌پرستم، شما نمى‌پرستید. (۳) و نه آنچه پرستیدید من مى‌پرستم. (۴) و نه آنچه مى‌پرستم شما مى‌پرستید. (۵) دین شما براى خودتان، و دین من براى خودم.» (۶)
آیه ششم و برداشت نادرست از آن
علامه طباطبایی در تفسیر آیه ششم که می‌گوید «دین شما براى خودتان، و دین من براى خودم» می‌نویسد در اینجا ممکن است به ذهن کسی برسد که این آیه مردم را در انتخاب دین آزاد گذاشته و گفته هر کس دلش خواست می‌تواند شِرک را انتخاب کند یا به ذهن برسد که آیه می‌خواهد به پیامبر(صلی الله علیه و آله) دستور دهد کاری به دین مشرکان نداشته باشد؛ اما این برداشت، نادرست است؛ بلکه آیه می‌خواهد بگوید پیامبر(صلی الله علیه و آله) هرگز به دین آنان گرایش پیدا نمی‌کند و آنان نیز هیچگاه دعوت حق را نمی‌پذیرند.سیدمحمدحسین طباطبایی در ادامه می‌نویسد برخی از مفسران برای دفع این برداشت نادرست گفته‌اند واژه «دین» در آیه به معنای پاداش است؛ یعنی پاداش من برای من و پاداش شما برای شما است یا واژه «جزا:پاداش» در آیه حذف شده است؛ یعنی منظور آیه این است که پاداش دین من، از آنِ من و پاداش دین شما، از آنِ شما است. علامه طباطبایی این سخن را نمی‌پذیرد و آن را دور از ذهن می‌داند. 1
فضایل و خواص سوره کافرون
سوره «کافرون» چنان فضیلتی دارد که قرائت آن در زمان‌ها و مکان‌ها و حالت‌های مختلف سفارش شده است.معاویة بن عمار می‌گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: سوره کافرون را در نماز‌های واجب و غیر آن قرائت کن.
همچنین از ایشان نقل کرده اند در دو رکعت نماز پیش از فجر و دو رکعت زوال و دو رکعت بعد از مغرب و دو رکعت اول نماز شب و سوره کافرون را قرائت کن.
اهلبیت علیهم السلام در ماز‌های روزانه خود سوره کافرون را قرائت می‌کردند و به قرائت آن در نماز‌های روزانه سفارش می‌کردند.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است: در دو رکعت نماز صبح، هر سوره‌ای را که دوست داری بخوان. ولی من دوست دارم سوره اخلاص و کافرون را بخوانم.
از امام صادق علیه السلام روایت شده است که ثواب تلاوت این سوره برابر با تلاوت یک چهارم قرآن است.
هر کس سوره کافرون و اخلاص را در نماز‌های واجب خود بخواند خداوند او و پدر و مادر و فرزندانش را می‌آمردزد و اگر از اشقیا باشد نامش در فهرست سعادتمندان قرار می‌گیرد و خداوند او را خوشبخت زنده می‌دارد و شهید می‌میراند و شهید محشور می‌کند؛ و نیز از ایشان روایت شده است: هر کس در هنگام خواب سوره کافرون و اخلاص را بخواند خداوند برای او امان نامه از شرک می‌نویسد.
فضیلت این سوره به قدری است که بازگشت از این سوره در نماز به سوره‌ی دیگر روا نیست.
از رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است: که شخصی به ایشان گفت: به من چیزی بیاموز که هنگام خواب بگویم.
حضرت فرمودند: هر گاه بخواهی بخوابی سوره کافرون را بخوان و بخواب که آن مایه ایمنی از شرک است.
آثار و برکات سوره کافرون
آثار و برکات این سوره شامل:۱) دیدن رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در خواب
از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده است: هر کس این سوره را در شب جمعه صد مرتبه قرائت نماید رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم را در خواب خواهد دید.۲) دور شدن شیطان از قاری این سوره
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: هر کس سوره کافرون را تلاوت نماید شیاطین از او دور شده و از سختی‌های بزرگ روز قیامت در عافیت می‌باشد.۳) استجابت دعا
رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمودند: هر کس هنگام طلوع خورشید ده مرتبه این سوره را بخواند وآنگاه دعا کند دعایش مستجاب می‌شود. 2.jpg "سوره کافرون")
شأن نزول و محتوای سوره کافرون
این سوره در مکّه نازل شده، و لحن و محتواى آن گواه روشنى بر این معنى است، همچنین شان نزولى که به خواست خدا بعدا به آن اشاره مى شود، دلیل دیگرى بر این مدعا است، و این که بعضى احتمال داده اند مدنى باشد، بسیار بعید به نظر مى رسد.لحن سوره، نشان مى دهد این سوره در زمانى نازل شده که مسلمانان در اقلیت بودند و کفار در اکثریت، و پیغمبر اکرم صلى الله علیه وآله از ناحیه آنها سخت در فشار بود، اصرار داشتند او را به سازش با شرک بکشانند، پیامبر صلى الله علیه وآله دست رد بر سینه همه آنها مى زند، و آنها را به کلى مأیوس مى کند، بدون آن که بخواهد با آنها درگیر شود.
این سرمشقى است براى همه مسلمانان که در هیچ شرائطى، در اساس دین و اسلام، با دشمنان سازش نکنند، و هر وقت چنین تمنائى از ناحیه آنها پیشنهاد شود، آنها را کاملا مأیوس کنند، مخصوصا در این سوره دو بار این معنى تأکید شده که: من معبودهاى شما را نمى پرستم و این تأکید براى مأیوس ساختن آنها است، همچنین دو بار تأکید شده: شما هرگز معبود من، خداى یگانه را نمى پرستید و این دلیلى است بر لجاجت آنها، و سرانجامش این است که: من و آئین توحیدیم، و شما و آئین پوسیده شرک آلودتان!
داستان سوره کافرون
روایاتى راجع به زخم زبان در (یا ایها الکافرون...) به گروهى معهود و معیناز کفار بوده و (و لا انتم عابدون ما اعبد) اخبار غیبى از آینده است.قل یا ایها الکافرون
ظاهرا خطاب به یک طبقه معهود و معین از کفار است نه تمامى کفار، به دلیل اینکه رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم را مامور کرده از دین آنان بیزارى جوید و خطابشان کند که شما هم از پذیرفتن دین من امتناع مى ورزید.لا اعبد ما تعبدون
از این آیه تا آخر سوره آن مطلبى است که در جمله (قل یا ایها الکافرون) مامور به گفتن آن است، و مراد از (ما تعبدون) بت هایى است که کفار مکه مى پرستیدند، و مفعول (تعبدون) ضمیرى است که به ماى موصول بر مى گردد، و با اینکه مى توانست بفرماید: (ما تعبدونه) اگر ضمیر را حذف کرده براى این بود که کلام دلالت بر آن مى کرده، حذف کرد تا قافیه آخر آیات هم درست در آید، و عین این سؤ ال و جواب در جمله هاى (اعبد) و (عبدتم) و (اعبد) مى آید چون در آنها هم باید مى فرمود: (اعبده) و (عبدتموه) و (اعبده).و جمله (لا اعبد) نفى استقبالى است، براى اینکه حرف (لا) مخصوص نفى آینده است، همچنان که حرف (ما) براى نفى حال است، و معناى آیه این است که من ابدا نمى پرستم آنچه را که شما بت پرستان امروز مى پرستید.
و لا انتم عابدون ما اعبد
این جمله نیز نفى استقبالى نسبت به پرستش کفار بر معبود رسول خدا صلى اللّه علیه و آله وسلم است، و این خبرى غیبى از این معنا است که کفار معهود، در آینده نیز به دین توحید در نمى آیند.این دو آیه با انضمام امر (قل) که در آغاز سوره است، این معنا را به دست مى دهد که گویا رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم به کفار فرموده: پروردگار من مرا دستور داده به اینکه به طور دائم او را بپرستم، و اینکه به شما خبر دهم که شما هرگز و تا ابد او را نمى پرستید، پس تا ابد اشتراکى بین من و شما در دین واقع نخواهد شد.
بنابر این آیه شریفه در معناى آیه (لقد حق القول على اکثرهم فهم لا یومنون)، و آیه شریفه زیر است که مى فرماید: (ان الذین کفروا سواء علیهم ءانذرتهم ام لم تنذرهم لا یومنون).
در آیه مورد بحث جا داشت بفرماید: (و لا انتم عابدون من اعبد - و شما نخواهید پرستید کسى را که من مى پرستم)، چون بین معبود رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم و معبود بت پرستان فرق بسیار است، یکى این است که معبود بت پرستان جماد و بى شعور است، و موصولى که از آن تعبیر مى کند موصول مخصوص بى شعوران یعنى کلمه (ما) است، وموصول مخصوص صاحبان شعور کلمه (من - کسى که) است، پس چرا در آیه مورد بحث بجاى این کلمه، کلمه (ما) را بکار برده؟ پاسخش این است که منظور صرفا مطابقت این آیه با آیه (لا اعبد ما تعبدون) است.
بحث روایتى
در الدر المنثور آمده که ابن جریر، ابن ابى حاتم، و ابن انبارى در کتاب (المصاحف)، از سعید بن میناء مولاى ابى البخترى روایت کرده اند که گفت: ولید بن مغیره و عاصى بن وائل و اسود بن مطلب و امیه بن خلف رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم را دیدند و گفتند: اى محمد بیا خدایانمان را روى هم بریزیم، ما خداى تو را بپرستیم و تو خدایان ما را در نتیجه غائله و کدورت بین ما بر طرف شود، همه در پرستش معبودها مشترک باشیم، و بالاخره یا معبود ما حق است و یا معبود تو، اگر معبود ما حق و صحیح تر بود سر تو بى کلاه نمانده، و از عبادت آنها حظى برده اى، و اگر معبود تو حق و صحیح تر از معبود ما باشد سر ما بى کلاه نمانده، از پرستش او بهره مند شده ایم. در پاسخ این پیشنهاد خداى تعالى این سوره را نازل کرد که بگو: هان اى کفار! من هرگز نمى پرستم آنچه را که شما مى پرستید، تا آخر سوره.مؤ لف: مرحوم شیخ در امالى به سند خود از میناء از عده اى از اصحاب امامیه قریب به این معنا را روایت کرده.
و در تفسیر قمى از پدرش از ابن ابى عمیر روایت کرده که گفت: ابو شاکر از ابى جعفر احول از سوره مورد بحث سؤ ال کرد، که مگر یک سخنگوى حکیم اینطور حرف مى زند که در یک سطر مطلبى را دو بار بگوید و تکرار کند؟ ابى جعفر احول جوابى از این اشکال نداشت.
ناگزیر به طرف مدینه روان شد، و در مدینه از امام صادق علیه السلام پرسید حضرت فرمود: سبب نزول این سوره و تکرار مطلبش این بود که قریش به رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم پیشنهاد کرده بود، بیا تا بر سر پرستش خدایان مصالحه اى کنیم، یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خداى تو را، باز یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خداى تو را، خداى تعالى در پاسخشان عین سخن آنان را یعنى تکرار مطلب را بکار برد، آنها گفته بودند یک سال تو خدایان ما را عبادت کن در پاسخ فرمود: (لا اعبد ما تعبدون)، آنها گفته بودند و یک سال ما خداى تو را، در پاسخ فرمود (و لا انتم عابدون ما اعبد)، آنها گفته بودند باز یک سال تو خدایان ما را عبادت کن در پاسخ فرمود: (و لا انا عابد ما عبدتم)، آنها گفته بودند و یک سال ما خداى تو را در پاسخشان فرمود: (و لا انتم عابدون ما اعبد لکم دینکم و لى دین).
ابوجعفر احول وقتى این پاسخ را شنید نزد ابى شاکر رفت، و جواب را بدو گفت، ابوشاکر گفت: این جواب مال تو نیست این را شتر از حجاز بدینجا حمل کرده، (یعنى تو نزد جعفر بن محمد رفته اى و پاسخ را از او گرفته اى).
مؤلف: مفاد تکرار در کلام قریش این است که بیا تا به آخر عمر یک سال تو خدایان ما را و یک سال ما خداى تو را بپرستیم. 3
پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.parsine.com
3.www.ommolketab.ir
