به بیان دیگر، در این دوران، ایران اسلامی با آسیبها و مخاطرات همهجانبهای در حوزههای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همراه شد که نتایح آن تا سالها بعد اثر خود را نشان میداد.
چه کسانی در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ثبتنام کردند؟
از 20 اردیبهشت ماه سال 1384 (به مدت 5 روز) و با اعلام رسمی وزارت کشور مبنی بر آغاز ثبتنام نامزدهای انتخابی، بار دیگر شور و شوق انتخابات ریاست جمهوری در جامعه رونق گرفت.در این دوره از انتخابات، که با حضور نمایندگان تمامی احزاب و گرایشهای مختلف سیاسی کشور همراه بود، قریب به 1014 نفر ضمن ثبتنام؛ مدارک خود را جهت بررسی به وزارت کشور تحویل دادند.
اکثریت افراد شرکت کننده در این انتخابات، بنا به نارضایتیهای پیش آمده از دولت پیشین و شرایط نامطلوب اقتصادی برای ثبتنام اقدام کرده بودند.
حماسهی ملت بزرگ ما در انتخابات نهمین انتخابات، پدیدهای شگفتانگیز بود. حضور حداکثری مردم در عرصهی انتخاب و نزدیک به شصت میلیون رأی را در دو مرحله به میدان این مسابقهی پربرکت آوردن جهاد بزرگ این ملت بود با مستکبران مداخلهجو که در محاسبهی شیطانی خود، مردم را بیتفاوت، جمهوری اسلامی را بیپشتوانه و انقلاب و امام را به غربت افتاده، میپنداشتند. ملت ایران این خواب و خیال را باطل کرد. انتخابات نهم سیلی ملت ایران بر گونهی دشمنانی بود که مردمسالاری برخاسته از ایمان اسلامی را برهمزنندهی جادوی تبلیغاتشان بر ضد اسلام میدانند و درخشش این ستاره را بر پیشانی نظام اسلامی برنمیتابند.با اتمام زمان قانونی ثبتنام در انتخابات، بررسی اولیه سوابق افراد در وزارت کشور آغاز و اسامی واجدین شرایط به شورای نگهبان ارجاع داده شد. شورای نگهبان نیز بر اساس قوانین مربوط به انتخابات ریاست جمهوری و با توجه ویژه به اصل 115 قانون اساسی، 6 نفر از این تعداد را واجد شرایط و صلاحیت آنها را برای شرکت در انتخابات تأیید کرد.
این 6 نفر عبارت بودند از: «آیتالله هاشمی رفسنجانی»، «علی اردشیر لاریجانی»، «محمود احمدی نژاد»، «محمد باقر قالیباف»، «محسن رضایی» و «مهدی کروبی».
در این دوره از انتخابات حواشی و وقایع خاص سیاسی، جامعه را با موجی از اعتراضات گسترده همراه کرد که در پی برخی ردصلاحیتها از سوی شورای نگهبان به اوج خود رسید.
«دکتر مصطفی معین» و «مهندس مهرعلیزاده» که هر دو از جبهه اصلاحطلبان در انتخابات ثبتنام کرده بودند، از سوی شورای نگهبان قانون اساسی و بنا به دلایل قانونی، رد صلاحیت شدند، اما چندی روز بعد و با درخواست کتبی «دکتر غلامعلی حدادعادل» (رییس مجلس شورای اسلامی) از رهبر معظم انقلاب؛ دستور بازبینی و تجدید نظر در احراز صلاحیت این 2 نفر صادر شد.
آیتالله هاشمی رفسنجانی
«هاشمی رفسنجانی» متولد 1313 و یکی از تأثیرگذارترین افراد در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. وی از سال 1337 مبارزات خود علیه رژیم پهلوی را با اعلام عملی مخالفت با انقلاب سفید شاه آغاز کرد و در این راستا بیش از 7 مرتبه دستگیر، زندانی و تبعید شد.وی در اسفند سال 1343 با انتشار کتابی با مضمون سرگذشت تاریخی کشور فلسطین و به جُرم اقدام علیه امنیت کشور توسط ساواک دستگیر و مورد شکنجه قرار گرفت.
«رفسنجانی» در طول دوره مبارزات ضد رژیم پهلوی یکی از نزدیکان امام راحل بود و درباره چگونگی آشنایی خود با امام میگوید: «زمینه آشنایی من با امام از همان سالهای اول تحصیل در قم فراهم شد. منزل اخوان مرعشی، مقابل منزل امام بود. پیش از آمدن به این منزل هم، با چهره امام آشنا بودم. ایشان چهره معروف و محترمی در حوزه علمیه بودند که هر کس وارد حوزه میشد، ایشان را میشناخت. با این همه، همسایگی ما با ایشان باعث زمینه آشنایی بیشتری شد.»
وی در برههای خاص به «حزب مؤتلفه اسلامی» گرایش پیدا کرد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از اعضای اصلی «حزب جمهوری اسلامی» شد.
«آیتالله رفسنجانی»، در اوایل انقلاب اسلامی، عضو هیئت 28 نفره موسس جامعه روحانیت مبارز، عضو «شورای انقلاب اسلامی» و از حامیان اصلی تسخیر سفارت آمریکا در تهران بود و همواره از این واقع تاریخی به عنوان یکی از بزرگترین اقدامات سازنده در تاریخ ایران اسلامی یاد میکرد.
وی نخستین رئیس مجلس شورای اسلامی ایران پس از انقلاب بود که در خرداد 1359 با کسب اکثریت آرا بر این جایگاه تکیه زد و در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، نماینده حضرت امام خمینی(ره) در شورای عالی دفاع بود.
«آیتالله رفسنجانی» که از سال 1372 تا 1380 طی 2 دوره متوالی ریاست جمهوری ایران اسلامی را بر عهده داشت، با شعار سازندگی و آبادانی ایران، بسیاری از سیاسیتهای خود را معطوف به این مهم نمود و همین روند زمینهساز رواج نظام سرمایهداری در کشور و افزایش شکاف طبقاتی شد که انتقادات فراوانی را متوجه نحوه سیاستگذاری وی کرد.
علی اردشیر لاریجانی
«علی لاریجانی» متولد 1336 در شهر نجف عراق بود. وی گرایش فزایندهای به تفکرات «آیتالله مرتضی مطهری» داشت و به توصیه ایشان در رشته فلسه به ادامه تحصیل پرداخت.«لاریجانی» دانش آموخته رشته علوم رایانه در مقطع کارشناسی و دکترای علوم فلسفه از دانشگاه تهران است و از نخستین روزهای به رسمیت شناخته شدن «حزب اصولگرایان» به این گرایش سیاسی پیوست.
وی با پیروزی انقلاب اسلامی، در سازمان صدا و سیما مشغول به کار شد و بنا به خدمات ارزندهای که در این سازمان داشت، از سال 1360 به سِمت ریاست واحد مرکزی خبر منصوب گشت.
«علی لاریجانی» در دوران ریاست جمهوری «آیتالله هاشمی رفسنجانی» به عنوان دومین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این دولت مشغول به کار شد و یک سال بعد، با دستور مقام معظم رهبری به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شد. وی همزمان با این سِمت، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز بود.
از دیگر مسئولیتهای «لاریجانی» پس از انقلاب اسلامی میتوان به «ریاست مجلس شورای اسلامی»، «دبیر شورای عالی امنیت ملی»، «نمایندهٔ رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی» و «استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی» اشاره کرد.
وی در دوران تبلیغات انتخاباتی خود، همواره بر کاهش نرخ تورم و اجرای رفاه عمومی تاکید داشت و معتقد بود که باید در جامعه شفافیت وجود داشته باشد تا فاصله بین مردم و مسئولان از میان برداشته شود.
محمود احمدی نژاد
«احمدی نژاد» متولد 1335 گرمسار است. وی در سال 1354 در رشته مهندسی راه و ساختمان وارد دانشگاه علم و صنعت شد. وی در سال 1376 توانست از همان دانشگاه دکترای رشته مهندسی و برنامهریزی حمل و نقل را اخذ کند.وی پیش از پیروزی انقلاب، از مبارزان انقلابی علیه رژیم پهلوی و عضو انجمن اسلامی دانشگاه و پیرو خط امام خمینی(ره) بود و دوران 8 سال دفاع مقدس، به صورت داوطلبانه در مناطق مختلف جنگی حضور پیدا کرد.
«احمدی نژاد» در اوایل دهه 60 معاون ماکو و خوی و پس از آن، مشاور استاندار کردستان شد و در سال 1372 مشاور فرهنگی وزیر فرهنگ و آموزش عالی دولت «آیتالله هاشمی رفسنجانی» را عهدهدار بود.
وی همواره بر طرح مسکن و اعطای واحدهای مسکونی به خانوارهای کمدرآمد تأکید و در این راستا طرحها و پروژههای بسیاری را به دولت ارائه داد و همین روند زمینهساز انتصاب وی به عنوان شهردار تهران در سال 1382 شد.
شعار انتخاباتی«احمدی نژاد» در انتخابات سال 1384 «میشود و میتوانیم» بود چرا که مهمترین دغدغه سیاسی وی، استقلال داخلی و تحقق آرمانهای اولیه انقلاب اسلامی، بالاخص «استقلال» عنوان میشد.
محمد باقر قالیباف
«قالیباف» متولد 1340 طرقبه است. وی در اویل پیروزی انقلاب اسلامی در حالی که 18 سال داشت برای دفاع از کشور، با پیوستن به گروههای بسیج راهی جبهه شد و سپس به عضویت سپاه پاسداران در آمد.وی همزمان با حضور در جبهه جنگ، تحصیلات دانشگاهی خود را ادامه و در سالهای بعد از جنگ موفق به اخذ مدرک دکترای رشته جغرافیای سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس شد.
«محمد باقر قالیباف» در سال 1373 فرماندهی قرارگاه سازندگی خاتمالانبیا را بر عهده گرفت و در این سِمت؛ دستاوردهای حائز اهمیتی را در کارنامه خود به ثبت رساند و به همین دلیل، 3 سال بعد (سال 1376) با حکم مقام معظم رهبری فرمانده نیروی هوایی سپاه پاسداران و پس از آن در سال 1379 به سِمت فرماندهی نیروی انتظامی کشور منصوب شد.
محسن رضایی
«رضایی» متولد 1333 سبزوار است. وی از اوایل دهه 50 مبارزات انقلابی خود را آغاز و چند بار از سوی ساواک دستگیر و تبعید شد.وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحصیلات دانشگاهی خود را تا مقطع دکتری اقتصاد در دانشگاه تهران ادامه داد.
«محسن رضایی» یکی از اعضای اصلی گروه مبارزاتی «منصورون» بود که با همراهی و همفکری افرادی همچون؛ «علی شمخانی» و «غلامعلی رشید» پایهگذاری شد. وی به همراه این دو تَن، در زندان طرح اولیه ایجاد این گروه را با هدف مبارزه علیه حکومت شاهنشاهی تدوین کردند.
این گروه مبارزاتی بعدها افراد شاخصی همچون؛ «محمدباقر ذوالقدر»، «محمد جهانآرا»، «سید احمد آوایی»، «غلامعلی رشید» و «محمد فلاح» را به خود جذب کرد.
وی در بدو ورود حضرت امام خمینی(ره) به ایران، از اعضای تیم حفاظت ایشان بود و از سال 1358 به عنوان نخستین فرمانده اطلاعات سپاه پاسداران مشغول به کار شد.
امام خمینی(ره) بنا به سابقه مبارزاتی «محسن رضایی»، وی را در سال 1360 به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب نمود.
مهدی کروبی
«کروبی» متولد 1316 در شهر الیگودرز است. وی بنا به سبک زندگی پدر و این که ایشان از روحانیون حوزه علمیه بودند، به علوم حوزوی علاقه وافری نشان میداد و در نهایت برای تحصیل وارد حوزه علمیه قم شد و در سالهای بعد؛ مدرک لیسانس فقه و حقوق اسلامی خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد.وی پیش از انقلاب و بنا بر حضور در جلسات گروههای سیاسی مخالف حکومت شاه، قریب به 9 بار به زندان افتاد.
«مهدی کروبی» در سال 1358 با کسب اکثریت آرای شهر الیگودرز به عنوان نماینده، وارد نخستین دوره مجلس شورای اسلامی شد و همزمان با این انتخاب؛ با حکم امام خمینی(ره) «بنیاد شهید انقلاب اسلامی» را با هدف کمک به خانوادههای شهدای جنگ تحمیلی تأسیس کرد.
وی در سال 1378 از سوی اصلاحطلبان وارد مجلس ششم شورای اسلامی شد و با کسب بالاترین آرا، ریاست مجلس را بر عهده گرفت.
دکتر مصطفی معین
«مصطفی معین» متولد فروردین ماه سال 1330 نجف آباد است. وی سال 1348 در رشته پزشکی وارد دانشگاه شیراز شد و تحصیلات خود را تا اخذ مدرک فوق تخصص در رشته ایمونولوژی بالینی ادامه داد.وی علاقه وافری به کمک به محرومان و درمان افراد کمدرآمد مناطق محروم داشت، از این رو، در ساعات پس از دانشگاه به حاشیههای شهر شیراز میرفت و در حوزه درمان خانوادههای بیبضاعت فعالیت میکرد.
«دکتر معین» همزمان با تحصیلات دانشگاهی، به فعالیتهای مبارزاتی علیه حکومت پهلوی میپرداخت و دیگر دانشجویان را نیز به این مسیر فرا میخواند.
وی پس از انقلاب، مسئولیتهایی همچون «رییس دانشگاه شیراز»، «نماینده مردم اصفهان در پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی»، «وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت محمد خاتمی» و «دبیر شورای مرکزی جهاد دانشگاهی» را عهدهدار شد.
وی با شعار انتخاباتی «دولت دموکراتیک و توسعه گرا» و با هدف تحقق حقوق اساسی عموم مردم وارد رقابت انتخابات ریاست جمهوری شد.
مهندس محسن مهرعلیزاده
«مهرعلیزاده» متولد 1335 آذربایجان شرقی است. وی در سال 1353 در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تبریز پذیرفته و با اتمام این مقطع تحصیلی، به ادامه تحصیلات خود تا مقطع دکترای مهندسی اقتصاد در دانشگاه «تیلبرگ» کشور هلند پرداخت.از جمله مسئولیتهای وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی میتوان به «رئیس سازمان تربیت بدنی» در دوران ریاست جمهوری «محمد خاتمی» و «استاندار خراسان» اشاره کرد.
«مهرعلیزاده» با شعار به کارگیری نخبگاه در مسئولیتهای حساس کشور و رفع بحران بیکاری و احیای اقتصاد بینالمللی برای ایران در این دوره از انتخابات شرکت کرد.
عنـوان |
سـن |
تحصیـلات |
سِمـت |
گرایش سیـاسی |
شعــار |
علی اکبر هاشمی رفسنجانی | 71 | ---- | نائب رییس مجلس خبرگان رهبری | روحانیون مبارز | سازندگی |
علی لاریجانی | 48 | دکترای فلسفه | رییس سازمان صدا و سیما | اصولگرا | دولت امید، هوای تازه |
محمود احمدی نژاد | 49 | دکترای مهندسی و برنامهریزی | شهردار تهران | اصولگرا | میشود و میتوانیم |
محمد باقر قالیباف | 44 | دکترای جغرافیای سیاسی | فرمانده نیروی انتظامی | اصولگرا | ---- |
محسن رضایی | 51 | دکترای اقتصاد | فرمانده سپاه پاسداران | مستقل | ---- |
مهدی کروبی | 68 | لیسانس فقه و حقوق اسلامی | رییس بنیاد شهید انقلاب اسلامی | اصلاحطلب | ---- |
مصطفی معین | 54 | پزشک | وزیر علوم، تحقیقات و فناوری | اصلاحطلب | دولت دموکراتیک و توسعه گرا |
محسن مهرعلیزاده | 49 | دکترای مهندسی اقتصاد | رئیس سازمان تربیت بدنی | اصلاحطلب | دولت رفاه |
حمایت احزاب سیاسی از نامزدها
در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، «هاشمی رفسنجانی» که وعده تأمین رفاه عمومی و ترمیم اوضاع معیشتی عموم مردم را میداد از سوی احزابی همچون؛ «حزب عدالت و توسعه»، «حزب کارگزاران سازندگی» و «جامعۀ روحانیت مبارز» حمایت میشد. این در حالی بود که جبهه پیروان خط امام و حزب موتلفه اسلامی حمایت همهجانبه خود را از «علی لاریجانی» اعلام کرده بودند.از دیگر سو، «محمد باقر قالیباف» سعی در جلب حمایت «شورای هماهنگی نیروهای انقلاب اسلامی» و «مجمع دانشوران ایران اسلامی» را داشت.
در این میان «محمود احمدی نژاد» که پیشتر تمام توان خود را در راستای محرومیتزدایی و تأمین مسکن محرومان به کار گرفته بود، مورد حمایت آحاد گستردهای از مردم شهرهای مختلف و احزابو گروههای سیاسی همچون؛ «اتحادیه انجمن اسلامی دانشجویان»، «جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی»، «جنبش عدالت خواه دانشجویی» و «ائتلاف آبادگران ایران اسلامی» قرار گرفته بود.
محسن رضایی نیز که مورد حمایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود در آستانه انتخابات، انصراف خود را رسمأ اعلام و از این رقابت سیاسی، کنارهگیری کرد.
برگزاری انتخابات ریاست جمهوری 1384
روز 27 خرداد سال 1384 فرا رسید و پس از هفتهها فراز و نشیب در راستای تایید و رد صلاجیت افراد ثبتنام شده در این دوره، انتخابات آغاز شد.در این روز، بیش از 27 میلیون واجد شرایط آرای خود را در صندوقهای رای انداختند و در نتیجه؛ ستاد انتخابات کشور نتیجه آرای ماخوذه را چنین اعلام کرد:
«علی اکبر هاشمی رفسنجانی» 6 میلیون و ۱۹۰ هزار و ۱۲۲ رای، «محمود احمدی نژاد» ۵ میلیون و ۷۱۸ هزار و ۱۲۹ رای، «مهدی کروبی» 5 میلیون و 70 هزار رای، «محمد باقر قالیباف» 4 میلیون و 95 هزار رای، «مصطفی معین» 4 میلیون و 84 هزار رای، «علی لاریجانی» 1 میلیون و 713 هزار رای، «محسن مهرعلیزاده» 1 میلیون و 288 هزار رای را به خود اختصاص دادند.
از آن جایی که آرای کسب شده توسط «آیتالله هاشمی رفسنجانی» و «محمود احمدی نژاد» اختلاف کمی داشت، بر اساس قانون انتخابات ریاست جمهوری و با تایید شورای نگهبان؛ سوم تیر ماه 1384 به عنوان روز برگزاری دومین دوره انتخابات تعیین شد که در نتیجه آن؛ «محمود احمدی نژاد» با اخذ بیش از 17 میلیون رای در رقابت با «آیتالله هاشمی رفسنجانی»، به عنوان نهمین رییس جمهور ایران انتخاب شد.
این دوره از انتخابات، نخستین دورهای بود که مردم ایران با مشارکت 60 درصدی، انتخابات 2 دورهای را تجربه کردند.
حکم تنفیذ نهمین دورهی ریاستجمهوری اسلامی ایران
با تایید نهایی نتیجه دور دوم انتخابات، از سوی وزارت کشور و ستاد انتخابات؛ حکم ریاست جمهوری «محمود احمدی نژاد» در تاریخ 12 مرداد سال 1384 از سوی مقام معظم رهبری تنفیذ شد که متن آن بدین شرح است:بسم الله الرحمن الرحیم
خدای حکیم قدیر را سپاس میگویم که با توفیق و هدایت خود، ملت ایران را در آزمون شکوهمندی دیگر، کامیاب و مفتخر ساخت و نهمین انتخابات ریاست جمهوری، مایهی عزت و افتخار ایران اسلامی گشت.
حماسهی ملت بزرگ ما در انتخابات نهمین انتخابات، پدیدهای شگفتانگیز بود. حضور حداکثری مردم در عرصهی انتخاب و نزدیک به شصت میلیون رأی را در دو مرحله به میدان این مسابقهی پربرکت آوردن جهاد بزرگ این ملت بود با مستکبران مداخلهجو که در محاسبهی شیطانی خود، مردم را بیتفاوت، جمهوری اسلامی را بیپشتوانه و انقلاب و امام را به غربت افتاده، میپنداشتند. ملت ایران این خواب و خیال را باطل کرد. انتخابات نهم سیلی ملت ایران بر گونهی دشمنانی بود که مردمسالاری برخاسته از ایمان اسلامی را برهمزنندهی جادوی تبلیغاتشان بر ضد اسلام میدانند و درخشش این ستاره را بر پیشانی نظام اسلامی برنمیتابند.
ایران اسلامی عزم و تصمیم خود، نشاط و سرزندگی خود، و حضور پرمعنا و مبارک خود را یکبار دیگر به رخ مستکبران کشید و شیطان بزرگ را یکبار دیگر ناکام ساخت.
انتخابات نهم جلوهای از اعتصام ملت ایران به حبلالله بود.
مردمسالاری اسلامی به برکت انقلاب و امام کبیر ما، به ما آموخته است که حضور مردمی در عرصهی گزینش مدیران کشور، عامل حراست از اقتدار ملی و حصاری مستحکم در برابر استیلاطلبی بیگانگان و دستاویزی مطمئن برای جلوگیری از لغزش و انحراف مدیران است. ملت ایران درس مردمسالاری را از اسلام فراگرفته و از بن دندان، مؤمن و متعهد به آن است، موانع این راه را با مجاهدت خویش، هموار کرده و سند آن را با خون عزیزترین جوانانش، به امضاء رسانده است.
اکنون به برکت الطاف کریمانهی حضرت حق – جلت الائه – و دعای مستجاب حضرت ولی الله الاعظم روحی فداه، همت مردم عزیز، دور تازهئی از مدیریت را در کشور ما رقم زده و میدان را برای تلاشی نو و مدیرانی تازهنفس، گشوده است.
ملت ما با اکثریتی قاطع، شخصیتی انقلابی و دانشمند و مدیری شایسته و کارآزموده و دارای سوابق مجاهدت صادقانه در صحنههای گوناگون را، به ریاست جمهوری برگزیده است. سخن صریح و قاطع و صادقانهی ایشان در تعهد به خدمتگزاری و رفع محرومیت و مبارزه با فساد، و لحن افتخارآمیز ایشان در پایبندی به اسلام و آرمانهای انقلاب، که با منش مردمی و سادهزیستی همراه بود، دلها و آراء مردم را متوجه ایشان کرد و مسوولیت مهم ریاست جمهوری را بر دوش ایشان نهاد.
اینجانب ضمن تبریک به ملت شریف و آزاده، رای آنان را تنفیذ و جناب آقای دکتر محمود احمدینژاد را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب میکنم. بدیهی است که رای ملت و تنفیذ اینجانب تا هنگامی است که ایشان به تعهد خود و صراط مستقیمی که تاکنون در آن حرکت کردهاند یعنی راه اسلام و آرمانهای نظام اسلامی و دفاع از حقوق ملت و ایستادگی در برابر مستکبران و زورگویان پایبند باشند که به توفیق الهی همواره چنین خواهد بود انشاء الله.
رییس جمهور محترم را به توکل به خداوند قادر و اغتنام فرصت زودگذر و اخلاص در عمل و به کارگیری همهی توان خود و بهرهگیری از ظرفیت عظیم انسانی کشور در راه دستیابی به هدفهای والائی که اعلام کردهاند، توصیه میکنم و کمک و هدایت الهی را برای ایشان و همهی مسوولان کشور مسالت مینمایم.
والسلام علیکم و رحمه الله / سید علی خامنهای
منابع:
1- وقایع مهم در زمان 6 رییس جمهور، پایگاه خبری تابناک2- آن چه در دولت اول خاتمی گذشت، خبرگزاری ایسنا
3- نهمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری 1384، پایگاه اطلاع رسانی انتخاب
4- متن حکم تنفیذ نهمین دورهی ریاستجمهوری اسلامی ایران، سایت حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری
5- کتاب انقلاب و روشنفکران، دفتر پژوهشهای موسسه کیهان