رشد دندان کودکان (بچه‌ها): انواع، تعداد، آناتومی و شکل

دندان‌های کودک نیز مانند دیگر اعضا بدن رشد می‌کند و به تبع درآمدن دندان‌های شیری و دائمی میزان و نحوه مراقبت از آنها نیز در گذر سالیان تغییر می‌کند.

دندان‌های شیری از آن رو اهمیت دارند که فضا را برای دندان‌های دائمی حفظ می‌کنند؛ به علاوه پوسیدگی دندان‌های شیری احتمال پوسیدگی دندان‌های دائمی را نیز افزایش می‌دهد. بنابراین متخصصان مرکز تخصصی اطفال و ارتودنسی کودکان والدین پیشنهاد می‌دهند که حتماً فرزندان خود را قبل از سن یک سالگی به نزد دندانپزشک اطفال ببرند.

دندان‌های شیری به کودک شما کمک می‌کنند که بتواند به طور عادی غذا را بجود و صحبت کند. همچنین دندان‌های شیری فضای کافی را برای رشد دندان‌های دائمی در آینده نگه می‌دارند.

اگر کودکان از سنین خردسالی مراقبت صحیح از دهان و دندان خود را بیاموزند، تا ده‌ها سال بعد می‌توانند از دندان‌های خود بهتر محافظت کنند. دندان‌های ما یکی از مهم‌ترین ضروریات برای زندگی سالم هستند که ما به اشکال مختلف از جمله برای غذا خوردن، خندیدن، صحبت کردن، نگه داشتن اشیاء یا پاره کردن چیزی، به آنها نیاز خواهیم داشت.

بدون داشتن دندان‌های سالم، ما اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهیم، دیگر نمی‌توانیم درست صحبت کنیم و از همه مهم‌تر، دیگر نمی‌توانیم از خوردن خیلی از غذاها لذت ببریم.

دندانپزشکان اطفال مرکز تخصصی اطفال و ارتودنسی کودکان دکتر قریشی کودک را با برخوردی دوستانه و آرامش بخش معاینه می‌کنند، در صورت لزوم جرم‌گیری را انجام می‌دهند و نحوه مسواک زدن و نخ دندان کشیدن صحیح را آموزش می‌دهند. به جرات می‌توان گفت که نیمی از جمعیت جهان هراسی بی‌دلیل از دندانپزشکی دارند. نکته مهم این است که والدین ترس و نگرانی خود را به کودکان منتقل نکنند. داشتن آگاهی و نگرش مثبت والدین تضمین کننده ارتباط و همکاری مناسب کودکان با دندانپزشک و شرط لازم سلامتی دهان و دندان در آینده است.

آناتومی دندان

هر دندان از دو بخش اصلی تاج و ریشه تشکیل می‌شود. تاج و ریشه در گردن دندان به یکدیگر می‌رسند که معمولاً دقیقاً زیر خط لثه است. بخش‌های مختلف دندان در ادامه توضیح داده می‌شود.

مینا

مینا سخت‌ترین و بیرونی‌ترین بخش دندان و سفید رنگ است. مینا عمدتاً از فسفات کلسیم یعنی یک ماده سخت معدنی تشکیل می‌شود و همان پوشش سفید رنگی است که روی تاج دندان مشاهده می‌کنیم. مینا به گونه‌ای شکل داده شده که به خوبی روی کاسپ (برآمدگی روی دندان) و پیت و فیشور (حفره‌ها و شیارها) دندان‌های آسیاب و آسیاب کوچک را بپوشاند. مینا سخت‌ترین ماده در بدن است و عصب ندارد، به همین دلیل آسیب دیدن یا لب پر شدن آن دردناک نیست. ضمناً رگی نیز در مینا وجود ندارد، بنابراین با لب پر شدن دندان تغییری در ظاهر آن ایجاد نمی‌شود، چون مینای دندان بر خلاف استخوان و عاج قادر به ترمیم و التیام خود نیست.

عاج

عاج لایه زیر مینا و ماده سخت شیری رنگی است که بخش عمده دندان را تشکیل می‌دهد. عاج از سلول‌های زنده‌ای تشکیل می‌شود که ماده معدنی سختی را ترشح می‌کنند. مینای روی تاج و سمنتوم روی ریشه عاج را پوشش می‌دهد. عاج عصب‌ها و رگ‌های خونی (پالپ) موجود در تاج و ریشه‌ها را دربرمی‌گیرد و محافظت می‌کند. عاج زنده است و امکان شکل‌گیری عاج بیشتر و در نتیجه دامن زدن به درد وجود دارد. لایه‌ی محافظ عاج ثانویه زمانی روی پالپ (مغز) دندان کشیده می‌شود که پوسیدگی، ساییدگی، خوردگی یا شکستگی وجود داشته باشد و عاج محافظی نداشته باشد. در این حالت دندان نسبت به تغییرات دما حساس می‌شود و درد می‌گیرد.

پالپ یا مغز دندان

به ساختار نرم‌تر و زنده دندان پالپ یا مغز دندان گفته می‌شود که مملو از رگ‌های خونی و عصب است. کانال‌های ریشه و اتاق پالپ تاج دندان در پالپ وجود دارد. هنگامی که پالپ به دلیل پوسیدگی یا آسیب‌های دیگر عفونی شود، می‌میرد و درد شدیدی شروع می‌شود که گاهی با آبسه کردن ریشه نیز همراه است.

چنانچه عصب کشی به موقع برای حفظ دندان انجام نشود، چاره‌ای جز کشیدن آن نخواهد بود.

سمنتوم

سمنتوم (سیمان) به لایه‌ای پیوندی گفته می‌شود که ریشه‌های دندان را محکم به لثه و استخوان فک متصل می‌کند. سمنتوم پوشش نازک کلسی شده‌ی ریشه‌ها است که در گردن دندان به مینا می‌رسد و در آن نیز عصبی وجود ندارد. سمنتوم عاج را در بخش ریشه پوشش می‌دهد.

لیگامان دور دندانی

لیگامان (رباط) بافتی است که دندان را محکم روی فک نگه می‌دارد. لیگامان دور دندانی ریشه‌ها را به استخوان لثوی فک متصل می‌کند و هم عصب و هم رگ خونی در آن وجود دارد. لیگامان در اصل لایه محافظی است که بین دندان و استخوان قرار گرفته است و حرکت جزیی دندان را ممکن می‌سازد. دندان‌ها به استخوان جوش نخورده‌اند و انعطاف‌پذیراند.

مراحل رشد دندان

چهار مرحله اصلی را می‌توان برای رشد دندان برشمرد:

مرحله اول: این مرحله در هفته ششم بارداری شروع می‌شود و ماده اصلی دندان شکل می‌گیرد.
مرحله دوم: بافت سخت اطراف دندان از ماه سوم یا چهارم بارداری شروع به شکل‌گیری می‌کند.
پس از تولد نوزاد: در این مرحله دندان‌ها از لثه بیرون می‌زند.

در پایان نیز دندان‌های شیری می‌افتد.

دندان‌های شیری

دندان‌های شیری نخستین گروه از دندان‌هایی هستند که در ابتدای زندگی درمی‌آیند و پس از چند سال، در بازه سنی 6 تا 12 سالگی با دندان‌ دائمی جایگزین می‌شوند. شکل‌گیری دندان‌های شیری در رحم مادر شروع می‌شود، اما جوانه زدن و بیرون زدن آنها از لثه در بازه سنی 6 تا 12 ماهگی اتفاق می‌افتد. تمام دندان‌های شیری تا 3 سالگی درمی‌آید.

تعداد دندان‌های شیری

هر کودک صاحب 20 دندان شیری می‌شود. دندان‌ها معمولاً به صورت موازی درمی‌آید، برای مثال وقتی دندان آسیای سمت چپ فک بالا درمی‌آید، دندان آسیای سمت راست بالا نیز باید تقریباً همزمان با سمت چپ دربیاید.

زمان درآمدن دندان‌های کودکان

هر چند رشد هر کودک با دیگری متفاوت است، اما در مجموع می‌توان گفت که دندان‌های شیری در بازه سنی ۶ تا ۱۲ ماهگی درمی‌آید. اکثر دندان‌های شیری تا ۳۳ ماهگی درآمده باشد. دندان‌های دختران سریع‌تر از پسران درمی‌آید. مراحل جوانه زدن و از لثه خارج شدن دندان به شرح زیر است:

* نخستین دندان معمولاً دندان پیشین میانی فک پایین است که دندان ثنایای مرکزی نام دارد و پس از آن دومین دندان ثنایای مرکزی فک پایین درمی‌آید.
* سپس چهار دندان ثنایای فک بالا درمی‌آید.
* بعد از آن نوبت چهار دندان آسیاب و دو دندان ثنایای جانبی (کنار ثنایای مرکزی) است.
* سپس نیش‌ها از لثه بیرون می‌زنند.
* در نهایت نیز معمولاً در سن دو سالگی چهار دندان آسیاب دوم یعنی آخرین دندان‌های شیری درمی‌آید.

زمان درآمدن دندان‌های دائمی

دندان‌های شیری حدود ۶ سالگی شروع به افتادن می‌کند. دندان‌های ثنایای مرکزی نخستین دندان‌هایی هستند که می‌افتند و دندان‌های آسیاب نخستین دندان‌های دائمی هستند که درمی‌آیند. آخرین دندان شیری، دندان نیش یا آسیاب دوم، معمولاً در ۱۲ سالگی می‌افتد. در نهایت ۳۲ دندان دائمی جایگزین دندان‌های شیری می‌شود.

انواع دندان

چهار نوع دندان مختلف در دهان وجود دارد:

دندان‌های ثنایا: این دندان‌ها در جلوی دهان هستند و سطح جونده تیزی دارند که برای قطعه قطعه کردن غذا و قابل جویدن کردن آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مجموع ۸ دندان ثنایا در دندان‌های شیری و دائمی وجود دارد.

دندان‌های نیش: این دندان‌ها در گوشه قوس دندانی قرار دارند و سطح جویدن تیز و مثلثی شکل دارند. عملکرد آنها گرفتن و تکه کردن غذا است. در مجموع ۴ دندان نیش در دندان‌های شیری و دائمی وجود دارد.

دندان‌های آسیاب کوچک: سطح جویدن این دندان‌ها بر خلاف نیش و ثنایا صاف است و عملکرد آنها تکه کردن و خرد و له کردن غذا است. هشت دندان دائمی آسیاب کوچک در دهان وجود دارد، و در دوره کودکی دندان شیری آسیاب کوچک نداریم.

دندان‌های آسیاب: این دندان‌ها بزرگترین دندان‌ها هستند که سطح جویدن صاف دارند و جویدن، له کردن و ساییدن غذا عملکرد آنها محسوب می‌شود. ۸ دندان آسیاب در دندان‌های شیری و ۱۲ دندان آسیاب در دندان‌های دائمی وجود دارد.

تعداد هر دندان

انسان بالغ معمولاً ۳۲ دندان دارد که تمام آنها به جز دندان‌های عقل تا سن ۱۳ سالگی درمی‌آید:

ثنایا (۸ عدد): چهار دندان میانی پیشین فکین بالا و پایین
نیش (۴ عدد): دندان‌های تیز کنار ثنایا
آسیاب کوچک (۸ عدد): دندان‌های بین نیش و آسیاب
آسیاب (۸ عدد): دندان‌های صاف عقب دهان که بهترین سایش را دارند.
دندان عقل یا آسیاب سوم (۴ عدد): این دندان‌ها در ۱۸ سالگی درمی‌آید و غالباً برای جلوگیری از جابجا و نامرتب شدن دیگر دندان‌ها کشیده می‌شود.

اندازه و شکل هر دندان

دندان‌ها از نظر شکل و اندازه با یکدیگر تفاوت دارند:

ثنایای پیشین: مانند اسکنه لبه صاف دارند.

نیش: دندان‌های بلند تیز بین ثنایا و آسیاب کوچک هستند.

آسیاب کوچک و آسیاب: بزرگتر و دارای کاسپ هستند. کاسپ بخش برآمده و نوک تیزی است که روی سطح دندان قرار دارد. وجه تمایز دندان‌های آسیاب و آسیاب کوچک با دندان‌های پیشین همین برآمدگی‌های مخروطی شکل کاسپ است.

دندان‌های آسیاب کوچک دو کاسپ دارند.

تعداد کاسپ دندان‌های آسیاب چهار عدد یا بیشتر است.

تفاوت دندان‌های شیری و دائمی

دندان‌های شیری کوچکتر از دندان‌ دائمی هستند، کاسپ آنها نوک تیزتر و رنگ آنها سفیدتر است. مینای دندان‌های شیری باریک‌تر و عاج آنها در برابر ساییدگی آسیب پذیرتر است. دندان‌های شیری اتاق پالپ نسبتاً بزرگ و ریشه‌های کوچک و ظریفی دارد.

منبع: سایت دکتر قریشی
سایت سیمادنت
سایت دکتر حجازی