شناسنامه تفسیر
نام معروف: روان جاوید در تفسیر قرآن مجیدمؤلف: میرزا محمد ثقفی تهرانی
تولد: ۱۳۱۳ق
وفات: ۱۴۰۶ق
مذهب: شیعه
زبان: فارسی
تعداد مجلدات: ۵ جلد
مشخصات نشر: تهران، دارالکتب اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۰ق/۱۳۲۹ش، قطع وزیری، چاپ دوم، شرکت سهامی چاپ، ۱۳۴۴ش، چاپ سوم، انتشارات برهان، ۱۳۵۸ ش -۱۳۵۶.
معرفی مفسر و تفسیر
میرزا محمد ثقفی تهرانی، از دانشمندان معاصر و از مجتهدین مبرز امامیه دوره معاصر محسوب می گردد. وی در تهران ولادت یافت. مقدمات و ادبیات و سطح فقه و اصول را نزد علمای بزرگی همچون آقا میرزاکوچک و اخوان ساوجیان به پایان رساند. در سال ۱۳۴۱ق برای تکمیل مدارج علمی به قم هجرت کرد. در این مدت یک دوره معقول را نزد سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و درس اصول فقه را نزد شیخ عبدالکریم حایری خواند و از محضر این دو عالم جلیل استفاده برد. افزون بر این تفسیر، حواشی بر تقریرات منظومه مرحوم قزوینی و غررالعوائد حواشی بر در رالفوائد حاج شیخ عبدالکریم حائری نگاشت. ایشان اهل ذوق بوده و شعر هم میسرائیده است.(1)تفسیر روان جاوید، از کتاب های فارسی دینی معاصر است که به زبان ساده و متناسب با فهم توده مردم آن عصر و نه زبان امروزی و نثر معیار نگاشته شده است. هدف مفسر تنها تبیین و روشنگری آیه و به دست دادن پیام قرآن و توجه به ابعاد هدایتی بوده است. به همین جهت مؤلف بر مباحث کلاسیک تفسیر، همچون مباحث ادبی، واژه شناسی، ریشه یابی لغت، فصاحت و بلاغت توجهی نکرده و در این مقوله ها وارد نشده است. البته هر مفسری خواه ناخواه کلمات مشکل قرآن را باید توضیح دهد، یا مواردی است که مباحث ادبی گریزناپذیر است، اما بدون شک فرق است میان این دسته از تفاسیر که عمدتا به مباحث بیانی می پردازند با روش بسیاری از قدما که تفاسیرشان را سراسر مباحث علمی و فنی فرا گرفته و موضوعات صرف، نحو، ریشه یابی لغت، معانی، بیان و بدیع مطرح است. برای تعیین مفادی از معنای آیه به اشعار عرب، استناد می جویند و به تفصیل وارد این مقوله ها می شوند.
الحق این شیوه در شکل افراطی آن نه مناسب با تفسیر است و نه کسی به این شکل برایش قابل تحمل است، به همین دلیل رفته رفته کاهش یافته، تا حدی که تنها در مواردی خاص آن هم تفاسیر علمی و تخصصی و نه تفاسیر عمومی این روش را به کار می گیرند.
البته کسانی اگر بخواهند می توانند به تفسیر کشاف و بحرالمحیط و مجمع البیان مراجعه کنند و این نوع بحث ها را ببیند. به ویژه آن که کتاب هایی تخصصی، مانند «اعراب القرآن» محیی الدین درویش و «الحدود فی اعراب القرآن» صافی نگارش یافته است.
به هر حال، تفسیر روان جاوید، تفسیری است تربیتی و هدایتی که با نثر فارسی متداول در حوزه ها نگارش یافته و عموم مباحث آن متناسب با حال و هوای دوران های گذشته جوامع دینی سامان یافته و کمتر در آن مباحث جدید اجتماعی و علمی و طرح شبهات جدید دیده می شود.
روش مفسر در شروع مطالب به این شکل است که پس از آوردن آیه یا آیاتی از قرآن مجید به ترتیب مصحف، نخست آیه را ترجمه می کند، چنان چه شأن نزولی یا روایتی از طریق اهل بیت (علیهم السلام) رسیده باشد، نقل می کند، آن گاه پیام آیه را شرح و توضیح می دهد، نتیجه گیری میکند و جنبه های هدایتی و اخلاقی را بازگو می نماید.
ثقفی در این کتاب با همه آنکه تفسیر موجزی است به بحث های موضوعی مستقل متناسب با آیه پرداخته و از آن جمله مباحثی در زمینه مسائل تاریخی، اخلاقی، اعتقادی و فقهی مطرح کرده و گاه به جنبه های استدلالی و عقلی توجه داشته و مناسب با تفسیری عامه پسند نکات استدلالی را آورده است.
پی‌نوشت:
۱. رازی گنجینه دانشمندان، ج ۴، ص۴۱۲، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۳ش
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 689-687
