روزه، یکی از واجبات الهی است که یک مکلف باید از اذان صبح تا اذان مغرب روزه باشد و هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام ندهد، روزه، فواید بسیاری هم برای جسم و روح ما دارد، گرسنگی سبب می شود که چربی های اضافه بدن از بین بروند، روزه برای سلامت قلب بسیار لازم است. گاهی اوقات فرد به دلیل بیماری یا عذر یا مسافرت یا مثل آن نتوانسته روزه ماه رمضان را انجام دهد، که باید قضای آن را انجام دهد؛ البته یک سری احکام خاص خود را داده که همه مراجع در این موارد احکام به خصوص خود را دارند.

در این راستا برآن شدیم تا احکام روزه قضا مراجع را جمع آوری کنیم، تا افراد بهتر و راحتر بتوانند از این مسائل بهره کافی ببرند، در مقالات قبل احکام روزه قضا آیت الله شبیری زنجانی و احکام روزه قضا آیت الله علوی گرگانی را بیان کرده بودیم و این بار احکام روزه آیت الله مکارم شیرازی را برای شما عزیزان ارائه خواهیم کرد:

1. جماع کردن در روزه قضا از روی فراموشی:

شخصی که قبل از اذان ظهر نیت روزه قضا کند و فراموش کند و جماع انجام دهد، آیا روزه او باطل می شود؟

پاسخ: روزه او درست است.

2. روزه قضا در مدت زمان بی هوشی:

شخصی به دلیل بیماری حدود یک ماه بی هوش بوده، آیا وقتی به هوش بیاید باید روزه هایش را قضا کند؟

پاسخ: در این مورد قضا ندارد.

3. ناتوانی در انجام تعداد زیاد روزه قضا:

فردی که تعداد روزهای بسیاری روزه بر ذمه دارد، چه حکمی برای روزه قضا هایش دارد؟

پاسخ: وظیفه اش همه روزه ها را قضا کند، و برای هر روز کفاره بدهد که کفاره روزه عمد و کفاره غیر عمد متفاوت است که در رساله حکم 1401 و 1402 به آن پرداخته شده؛ پس باید تا آخر عمرش هر اندازه که قادر بود و توانایی داشت روزه بگیرد، اما اگر روزه ها را نگیرد باید وصیت کند و چنانچه ناتوان شد دیگر روزه ها قضا ندارند و فقط کفاره دارند.

4. انجام ندادن روزه های قضا اینکه ناتوان شود:

شخصی روزه های قضایش را به موقع انجام نداده، تا اینکه قدرت انجام آن را از دست داده، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: اگر برای روزه هایی که انجام نداده با عذر شرعی بوده، باید برای هر روز دو مسکین غذا بدهد، و چنانچه عذرش عرفی بوده، فرزندانش می توانند بعدا برایش قضا کنند و نیازی به وصیت کردن نیست و چنانچه عذری نداشته و از روی عمد روزه ها را قضا نکرده باید برای هر روز 62 فقیر را غذا بدهد تا سیر شوند.

5. وقت انجام روزه قضا:

شخصی که به علت عذری روزه ماه رمضان را انجام نداده، تا چه وقت فرصت دارد که روزه های قضایش را انجام دهد؟

پاسخ: باید بعد ماه مبارک رمضان و بنا بر احتیاط واجب تا ماه رمضان بعدی انجام دهد، و چنانچه تا ماه رمضان بعد انجام نداده کفاره تاخیری هم باید بپردازد.

6. واجب بودن روزه قضا پدر بر پسر بزرگتر:

آیا بر پسر بزرگتر واجب است روزه های قضای پدر را انجام دهند، در مورد روزه های غیر قضا چه طور؟

پاسخ: بله بر پسر بزرگتر واجب است روزه هایی که والدینش به دلیل عذر شرعی ترک کرده اند و نتوانسته اند قضا کنند، انجام دهد، ولی درمورد غیر روزه قضا وظیفه ای بر دوش او نیست الا اینکه وصیت کرده باشند که باید طبق آن انجام دهد. البته بهتر است که فرزندان دیگر هم حتی اگر به آنها واجب نیست برای انجام این کار اقدام کنند.

7. انجام روزه نذر با وجود روزه قضا:

شخصی که روزه قضا دارد، آیا می تواند نیت روزه نذر کند؟

پاسخ: می تواند نیت روزه نذر کند در صورتی که بتواند، روزه های قضایش را انجام دهد، پس اگر ده روز روزه قضا داشته باشد، و تا ماه رمضان بعدی بیش از ده روز وقت باشد می تواند روزه نذر انجام دهد اما اگر فقط ده روز مانده به ماه رمضان فرصت باشد وظیفه او این است که روزه ها را قضا کند و نذر روزه مستحبی با اشکال روبرو می شود.

8. ادامه دار شدن بیماری تا ماه رمضان سال بعد:

شخصی که به دلیل عذر شرعی نتوانسته روزه ماه رمضانش را بگیرد، و عذر یا بیماری او تا ماه رمضان بعد باقی بماند، وظیفه او در برابر روزه هایش چیست؟

پاسخ: اگر به خاطرادامه دارشدن بیماری یا عذر تا ماه رمضان بعدی، نتواند روزه ماه رمضان انجام دهد، قضای روزه ها دیگر واجب نیست، اما باید کفاره یک مد طعام که حدود 750 گرم از گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد، اما اگر به علت مساله یا عذری دیگر مثلا مسافرتی برایش پیش بیاید، و این عذر تا ماه رمضان سال بعد بماند، بنا بر احتیاط واجب باید روزه ها را قضا کند و برای هر روزش به اندازه یک مد طعام به فقیر بدهد و نیز علت نگرفتن روزه به علت بیماری بوده و بیماری رفع شده باشد و عذر دیگری مثل مسافرت برایش پیش بیاید.

9. انجام ندادن عمدی قضای روزه تا ماه رمضان سال بعد:

شخصی که از روی عمد تا ماه رمضان سال بعد روزه نگیرد، چه وظیفه ای برای روزه های ماه رمضانش دارد؟

پاسخ: شخصی که از روی عمد یا به دلیل عذری نتواند روزه قضا ماه رمضان را انجام دهد این در صورتی است که عذر او برطرف شده باشد، باید بعدا روزه هایش را قضا کند و باید کفاره یک مد طعام را برای هر روزش به فقیر بدهد، و همچنین چنانچه برای انجام دادن روزه قضا سهل انکاری کند، تا اینکه زمان انجام آن کم شود و در همان زمان کم عذری برای او ایجاد شود، فقط قضای روزه ها بر او واجب است و باید انجام دهد.

10. روزه قضا گرفتن در روزی که روزه مستحبی ثواب بسیار دارد:

شخصی که روزه قضا بر ذمه دارد و این روزه را در روزی می گیرد که روزه مستحبی در آن ثواب بسیار دارد، آیا از ثواب این روز بهره مند می شود؟

پاسخ: شخصی که روزه قضا بر ذمه دارد نمی تواند نیت روزه مستحبی کند اما اگر در روزی که روزه مستحبی ثواب بسیار دارد، بخواهد روزه قضا بگیرد ان شاءالله از ثواب آن روز هم بی نصیب نخواهد شد.

11. روزه نگرفتن به علت انجام ندادن غسل به دلیل خجالت کشیدن:

فردی که جایی مهمان است و در هنگام شب جنب شود، اما به دلیل اینکه از صاحب خانه خجالت بکشد، که غسلش را انجام دهد و تیمم هم انجام نداده آیا کفاره هم باید بدهد؟

پاسخ: چنانچه در ذهنش بوده که به دلیل اضطرار می تواند غسلش را انجام ندهد و فقط قضا کفایت می کند.

12. ترک روزه به دلیل توصیه پزشک و مشخص شدن ضرر نداشتن روزه بعد از چند سال:

شخصی که به دلیل بیماری چند سال به توصیه پزشک روزه نمی گرفته اما پزشک دیگری بعد از این سال ها بیان کرده که روزه برای او مضر نیست و می توانسته روزه هایش را انجام بدهد، در این صورت وظیفه او برای روزه هایش چیست؟

پاسخ: بنابر احتیاط واجب باید روزه هایش را قضا کند.

13. خوردن آشامیدن قبل از گذشتن از حد ترخص در حال روزه داری:

شخصی در ماه مبارک رمضان قصد مسافرت کرده است، و نمی دانسته باید تا حد ترخص بگذرد و بعد غذا بخورد و نمی دانسته که خوردن و آشامیدن قبل از حد ترخص حرام است، آیا علاوه بر قضا کفاره هم لازم است؟

پاسخ: فقط قضای روزه ها کفایت می کند.

14. سالم شدن بیمار بعد از چند سال و حکم روزهای قضایش:

فردی که چند سالی بیمار بوده و می توانسته روزه بگیرد، وظیفه او بعد سالم شدنش برای روزه های قضایش چیست؟

پاسخ: چنانچه بیمار بعد از چند سال سالم شود، و تا ماه رمضان بعدی فرصت دارد باید روزه های سال آخر را انجام دهدئ برای روزهای سال های قبل فقط یک مد طعام کفایت می کند.

15. واجب بودن قضای روزهایی که به دلیل بیماری یا سفر ترک شده:

روزه هایی که به دلیل بیماری یا سفر انجام نشده است، آیا قضای آن واجب است؟

پاسخ: بله باید قضا کند.

16. فوت مکلف در ماه رمضان:

شخصی به دلیل بیماری یا حیض یا نفاس و یا مانند اینها نتواند روزه ماه رمضان را انجام دهد و تا قبل از به پایان رسیدن ماه رمضان از دنیا برود، آیا روزه هایی که انجام نشده قضا دارند؟

پاسخ: روزه هایی که به دلیل عذر شرعی نتوانسته بگیرد و در همان ماه رمضان فوت کند، قضا ندارد.

17. اولویت با کفاره دادن است یا انجام قضا؟

کسی که روزه قضا و روزه کفاره بر ذمه دارد، اولویت با کدام است، کدام را ابتدا انجام دهد؟

پاسخ: جنانچه وقت تنگ است که باید روزه قضا را انجام دهد و وقت هم اگر تنگ نبود، انجام قضای روزه بهتر است.

18. روزه قضای ایام نفاس:

شخصی که به دلیل نفاس نتوانسته روزه بگیرد، و بعد از آن هم به دلیل شیردهی نتوانسته قضای آن را انجام دهد، آیا قضا تبدیل به فدیه می شود؟

پاسخ: در جایی که عذر یا بیماری تا ماه رمضان سال بعد به طول بکشد، تبدیل به فدیه می شود، اما چنانچه روزه گرفتن برای خودش مضر نبوده و فقط به کودک ضرر می رسد، قضای روزه را باید انجام دهد.

19. نذر کردن انجام روزه قضا در مسافرت:

آیا شخصی که روزه قضا بر ذمه دارد، می تواند نذر کند که در مسافرت روزه قضا را انجام دهد؟

پاسخ: انجام این کار جایز نیست.

20. روزه انجام نشده سال اول به تکلیف رسیدن:

دختر خانمی که سال اولی که روزه بر او واجب نشده است را انجام نداده، آیا باید قضای آن را انجام دهد؟

پاسخ: کفاره بر ذمه او نیست، چه جاهل مقصر بوده و چه قاصر اما اگر از روی علم و دانایی روزهایش را انجام ندهد، کفاره دارد و در تمام شرایطی که بیان شد؛ قضا دارد و باید انجام شود.

21. اجازه از شوهر برای انجام روزه قضا:

خانمی که روزه قضا ماه رمضان بر ذمه دارد، آیا برای انجام آن باید از شوهرش اجازه بگیرد؟

پاسخ: وقتی که برای انجام روزه قضا وقت تنگ باشد، اجازه از همسر نیازی نیست و باید وظیفه اش را انجام دهد،اما وقتی که روزه نذر یا قضا دارد و وقت آن تنگ نیست، و انجام روزه برای حقوق شوهر مزاحمت ایجاد می کند، باید از و اجازه بگیرد، و درجایی دیگر اگر زمان برای انجام روزه به اندازه کافی باشد و بدون اطلاع دادن به همسر روزه را بگیرد و بعد از اذان ظهر ظهر همسر تقاضای تمکین و امثال آن را بکند، خانم باید روزه را نگه دارد و کامل کند.

22. تاخیر چند ساله انجام روزه قضا:
کسی که از چند سال قبل روزه هایش را انجام نداده، چه تکلیفی بر ذمه اوست؟
پاسخ: قضا روزه ها را باید انجام دهد و وبرای هر روز کفاره یک مد طعام را بپردازد و چند کفاره لازم نیست.

23. فراموش کردن تعداد روزهای قضا:

شخصی که نمی داند چند روز قضا بر ذمه دارد، چه تکلیفی بر ذمه او است؟

پاسخ: شخصی که فراموش کرده چند روز قضا بر ذمه دارد، مثلا نمی داند که سه روز روزه قضا دارد یا چها روز، زمان کمتر را انجام ده کفایت می کند و بیش از آن لازم نیست، البته انجام مقدار بیشتر مستحب می باشد، در صورتیکه قبلا تعداد روزهایی که قضا داشته می دانسته اما سهوا یا از روی سهل انکاری فراموش کرده، بنا بر احتیاط واجب مقدار بیشتر را قضا کند.

24. عاقل شدن دیوانه و روزه های زمان مجنون بودنش:

شخصی که دیوانه بوده بعد از چند سال سالم می شود؛ آیا روزه های زمان دیوانه بودنش را لازم است قضا کند؟

پاسخ: قضا ندارد.

25. روزه قضا کافر، زمان کافر بودنش:

اگر کافری مسلمان شود آیا باید روزه های زمان کافر بودنش را قضا کند؟

پاسخ: روزه زمان کافر بودنش لازم نیست که انجام دهد، ولی اگر مسلمانی که کافر شود و دوباره مسلمان شود، روزهای این مدت که مرتد شده باید قضا انجام دهد.

26.بازی با همسر و خروج منی در حال روزه داری:

فردی با همسر خود در حال بازی باشد و نیت استمناء نداشته و بدون قصد و تصادفا منی از بیرون آمده، آیا روزه او درست است؟

پاسخ: روزه اش درست است و قضا هم ندارد.

27.مضمضه کردن آب در دهان:

فردی هنگام روزه داری، بدون منظور یا برای خنک شدن آب را در دهانش می گرداند و بدون اختیار آب فرو می رود، آیا روزه او صحیح است؟

پاسخ: اگر بدون اختیار پایین رود باید روزه را قضا کند ولی چنانچه از یاد برو که روزه است، قضا ندارد و نیز برای وضو آب را در دهان بگرداند و بدون اختیار فرو رود قضای روزه براو واجب نمی شود.

28.روزه داری هنگام مسافرت:

فردی که فراموش کند که روزه است یا اینکه از یاد ببرد که روزه مسافر درست نیست، و روزه بگیرد، روزه او چه حکمی دارد؟

پاسخ: بنا بر احتیاط واجب باید روزه آن روز را قضا نماید.

29.نتوانستن انجام روزه قضا به دلیل بیماری یبوست:

از ماه رمضان سال قبل به دلیل خوردن قرض ال دی حدود ۱۳ روز روزه قضا دارم و چند ماهی است که به یبوست و شقاق دچار شدهام و نمی توانم روزه قضا را انجام بدهم، تکلیف بنده برای این ۱۳ روزه قضایم چیست؟

پاسخ: اگر زمان انجام روزه قضا را داشته اید و بعدا بیمار شده اید هم کفاره عذر را باید بدهید هم کفاره تاخیر و فعلا فقط کفاره تاخیر کفایت می کند.

30.افطار کردن روز قضا با احتمال اینکه اذان ظهر نشده:

چنانچه فردی که نیت روزه قضا کرده و قصد دارد که روزه اش را باطل کند اما شک دارد که اذان ظهر شده و روزه اش را افطار می کند و بعدا متوجه می شود که اذان شده بود، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: روزه او باطل است اما کفاره ای بر ذمه اش نیست.

31.افطار کردن روزه قضا در تنگی زمان برای انجام روزه قضا:

فردی که سه روز روزه قضا بر ذمه دارد و سه روز هم زمان مانده به ماه رمضان سال بعد است، اگر روزه قضایش را قبل از اذان افطار کند چه حکمی دارد؟

پاسخ: چنانچه پیش از ظهر روزه اش را باطل می کند باید کفاره تاخیر بدهد که برای هر روز یک مد طعام است و از گناهی که کرده توبه کند، چنانچه بعد از اذان ظهر روزه اش را افطار کند علاوه بر موارد فوق باید کفاره روزه قضا هم بر ذمه او قرار می گیرد که باید به ده فقیر به اندازه یک مد طعام و اگر نتوانست سه روز روزه پشت سر هم بگیرد۰ در هر دو صورت قضای روزه را باید بعدا انجام دهد.

32.انجام دادن یکی از مبطلات روزه از روی فراموشی هنگام انجام روزه قضا:

فردی که درحال گرفتن روزه قضا است و سهوا و از روی فراموشی یکی از کارهایی که روزه را باطل می کند مانند: غذا خوردن یا جماع کردن یا استمناء را انجام دهد، آیا روزه او صحیح است؟

پاسخ: روزه او صحیح است، اما باید کار های حرام را همیشه ترک کند.

33. باطل کردن روزه قضا:

کسی که نیت روزه قضا کرده، آیا هر وقت که خواست می تواند روزه اش را افطار کند؟

پاسخ: میتواند قبل از اذان ظهر، آن هم اگر وقت انجام آن تنگ نباشد افطار کند ولی برای بعد از اذان ظهر جایز نیست و برای روزه قضای غیر معینی اذان ظهر روزه اش را افطار نکند.

34.روزه قضایی که با غسل باطل گرفته شده:

فردی روزه قضایش را با غسل حیض یا غسل جنابتی که باطل بوده انجام داده و چند روز بعد متوجه شده، آیا روزه های او صحیح است؟

پاسخ: اگر وقت انجام روزه ها تنگ نباشد احتیاط واجب باید اعاده نماید، این حکم چه برای متوجه شدن همان روز یا برای چند وقت بعد باشد تفاوتی نمی کند.

35. سفر رفتن در زمان کم برای انجام روزه قضا:

فردی که زکام انجام روزه قضایش تنگ باشد، آیا می تواند به مسافرت برود؟

کسی که زمان برای انجام روزه قضایش کم باشد، مانند اینکه پنج روز مانده به ماه رمضان و او هم پنج روز روزه قضا داشته باشد، چنانچه به مسافرت برود کار حرامی انجام داده و باید هم قضا و هم کفاره تاخیر را باید بدهد.

36.به ترتیب گرفتن روزه قضا:

چنانچه چند ماه روزه قضا ماه رمضان بر ذمه داشته باشیم، آیا برای انجام آن باید ترتیب روزه ها را رعایت کنیم؟

پاسخ: هر کدام را که خواست اول بگیرد مشکلی ندارد، اما چنانچه وقت آخرین روزه های قضا آخرین ماه رمضان کم باشد بنا بر احتیاط ابتدا باید روزه سال آخر را انجام دهیم.

37.روزه نگرفتن به دلیل مستی:

شخصی به دلیل مستی روزه هایش را انجام ندهد، وظیفه‌اش چیست؟

پاسخ: قضای روزه ها بر او واجب است، حتی اگر ماده ای که با آن مست شده برای درمان بیماری بوده و اگر از قبل نیت روزه داشته باید با همان حال مستی روزه اش را تمام کند و احتیاط واجب روزه اش را قضا کند.

38. اولویت انجام روزه قضا کدام سال:

شخصی از چندین ماه رمضان روزه قضا بر ذمه دارد، کدام یک را باید ابتدا انجام دهد؟

پاسخ: هر کدام را ابتدا انجام دهد مشکلی ندارد اما چنانچه زمان روزه آخرین سال کم باشد احتیاطا آن را باید انجام دهد.

39.افطار کردن روزه قضا قبل و بعد از ظهر:

کسی که نیت روزه قضا کرده، آیا می تواند قبل از اذان ظهر روزه اش را باز کند؟

پاسخ: چنانچه زمان برای انجام روزه قضا کم و تنگ نباشد، می تواند پیش از ظهر روزه اش را افطار کند اما بعد از اذان ظهر نباید این کار را بکند، درمورد روزه ها ی واجب غیر معینی مثل روزه نذر هم بنابر احتیاط واجب بعد از اذان ظهر روزه اش را افطار نکند.

منابع:
1.سایت النهار
2.پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی
3. بسیج دانشجویی – دانشگاه علوم پزشکی کاشان