هر آنچه باید در مورد آزمایش پروستات، مزایا و معایب آن بدانید

آزمایش پروستات برای تشخیص چه بیماری هایی به کار می‌رود؟

آزمایش پروستات یا تست پروستات به‌منظور پیشگیری یا تشخیص سرطان پروستات انجام می‌شود. یکی از متداول‌ترین آزمایش پروستات، تست PSA، یک آزمایش خون است که در درجه اول برای غربالگری سرطان پروستات مورداستفاده قرار می‌گیرد. آزمایش PSA یکی از آزمایش‌های چکاپ بدن است.

پزشک متخصص جراح کلیه و مجاری ادرار با معاینه‌ی پروستات می‌تواند ورم یا التهاب پروستات را تشخیص دهد. همچنین در تشخیص سرطان پروستات، که دومین نوع شایع سرطان در بین مردان آمریکا است، موثر است.

معاینه پروستات برای تشخیص التهاب در آن انجام می‌شود تا در صورت دیده شدن مورد مشکوک آزمایش پروستات پیشنهاد شود.

این معاینه معمولا شامل معاینه‌ی دیجیتالی مقعد (DRE) و تست میزان آنتیژن مخصوص پروستات (PSA) می‌شود. اگر علائم ورم پروستات داشته باشید، پزشک از شما می‌خواهد معاینه شوید. بعضی از پزشکان این کار را به عنوان بخشی از چکآپ روتین انجام می‌دهند.

چندین آزمایش مختلف برای بررسی وضعیت سلامت پروستات انجام می‌شود. همه‌ی این آزمایش‌ها با اهداف زیر انجام می‌شوند:

* بررسی اندازه پروستات
* بررسی التهاب و بیماری‌های غده‌ی پروستات
* تشخیص سرطان پروستات.

پروستات غده‌ای است که بین مثانه و آلت تناسلی مردانه قرار گرفته است و مایعاتی ترشح می کند که از اسپر‌م‌ها محافظت و آنها را تغذیه می‌کند.

دلایل سرطان پروستات

تحقیقات وسیعی در دنیا در حال انجام است که ثابت کند علت اصلی سرطانی شدن پروستات ژنیتیکی است و تا حدودی در این زمینه به سرنخ هایی رسیده اند و آنچه امروزه به دلایل شناخته شده ای اعتقاد وجود دارد موارد زیر می باشد:

* چاقی یا سندرمم متابولیک یا سندرم x
* بی حرکتی و ورزش نکردن
* مصرف بیش از حد لبنیات لبنیات
* مصرف بیش از حد مواد پروتئینی
* عمل جنسی بیش از حد
* سابقه فامیلی سرطان در خانواده ابتلای پدر یا برادر و یا فامیل درجه 2
* کهولت سن

آزمایش پروستات شامل چه آزمایش‌هایی است؟

آزمایش PSA
آزمایش PSA خون مقدار آنتی ژن اختصاصی پروستات موجود در خون فرد را بررسی می کند. بالا بودن سطح آن می تواند بیانگر ابتلای او به سرطان پروستات باشد. با این حال، دلایل زیادی برای وجود مقدار زیاد PSA در خون وجود دارد به همین ترتیب نتایج آزمایش می توانند به یک تشخیص نادرست و درمان غیر ضروری منجر شوند.

بنابراین، انجمن اورولوژی، دیگر همچون گذشته انجام آزمایش PSA را برای غربالگری سرطان پروستات پیشنهاد نمی کنند. با این حال، آزمایش PSA هنوز برای موارد مشخصی مانند مردان در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان پروستات مناسب می باشد. همچنین، در صورتیکه تشخیص سرطان پروستات در فرد قبلا داده شده باشد، این آزمایش برای تعیین سطح یا مرحله سرطان پروستات می تواند کمک کننده باشد.

نمره گلیسون
در صورتی که فرد بیوپسی پروستات انجام داده باشد، یک نمره گلیسون دریافت خواهد کرد. پاتولوژیست ها (متخصصان آسیب شناسی) از این نمره برای طبقه بندی درجه سلول های سرطان پروستات استفاده می کنند. این درجه به معنای میزان شباهت سلول های غیر عادی به سرطان و میزان تهاجمی بودن رشد آن ها می باشد.

نمره گلیسون کمتر از 6 به این معناست که سلول ها علائم سرطان را بروز نداده و به همین دلیل خطر کم می باشد. در صورتیکه نمره گلیسون 7 یا بالاتر باشد، پزشک جهت ارزیابی سلول ها، نمره فرد و سطح PSA او را بررسی خواهد کرد.

برای مثال، نمره گلیسون 7 به همراه سطح PSA بین 10 تا 20 نانوگرم بر میلی لیتر (ng/mL) به این معناست که سلول های سرطانی شناسایی شده اند اما سرطان احتمالا تهاجمی نبوده و سلول هایی با سرعت رشد آهسته دارد. نمره گلیسون 8 یا بالاتر به همراه سطح PSA بالاتر از 20 نانوگرم بر میلی لیتر نشان دهنده توموری پیشرفته تر می باشد.

به این دلیل که بیوپسی یک روش تهاجمی است، ممکن است پزشک ابتدا از یک یا چند روش زیر برای غربالگری سرطان پروستات استفاده کند:

۱. سابقه پزشکی

متخصص ارولوژی در هنگام گرفتن سابقه پزشکی مفصل از شما ممکن است در مورد علائم، بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت و فشارخون بالا و یا مصرف الکل یا هر نوع تنباکو از شما سؤال کند. همچنین پزشک احتمالاً از شما می‌پرسد که آیا هیچ‌کدام از اعضای نزدیک خانواده مثل پدر، برادر یا عمو و دایی در سن جوانی یعنی زیر ۶۵ سالگی تشخیص سرطان پروستات داشته‌اند یا خیر. همچنین ممکن است سؤالات دیگری هم از شما پرسیده شود، مثلا اینکه آیا تجربه کاهش وزن یا تغییر در میل جنسی داشته‌اید یا خیر.

۲. بیوپسی پروستات

دقیق‌ترین آزمایش برای تشخیص سرطان پروستات، بیوپسی پروستات است. بیوپسی عبارت است از برداشتن یک نمونه از بافت پروستات و بررسی آن زیر میکروسکوپ. این کار به پزشک کمک می‌کند که بفهمد آیا رشد کنترل نشده‌ای در سلول‌های غده پروستات دیده می‌شود یا خیر.

پزشک در طول بیوپسی پروستات، تحت هدایت تصویربرداری و با استفاده از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و یا سونوگرافی ترانس رکتال (TRUS) یک سوزن خیلی نازک را به داخل پروستات فرو می‌برد تا نمونه‌ای کوچک از بافت را خارج کند. سپس بافت خارج شده برای بررسی سلول‌های سرطانی در یک آزمایشگاه آزمایش می‌کند. پزشک سوزن بیوپسی را از طریق رکتوم (بیوپسی ترانس رکتال) یا پوست بین اسکروتوم (کیسه بیضه) و مقعد (بیوپسی ترانس پرینال) فرو می‌برد.

۳. بیوپسی فیوژن پروستات تحت هدایت MRI / سونوگرافی

در این روش، برای مشاهده مناطق غیر عادی پروستات، بیمار چند روز یا چند هفته قبل از بیوپسی، تحت اسکن MRI قرار می‌گیرد. در طول بیوپسی از سونوگرافی ترانس رکتال برای دیدن پروستات و از یک برنامه کامپیوتری مخصوص برای ترکیب تصاویر MRI و سونوگرافی ترانس رکتال بر روی صفحه کامپیوتر استفاده می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند که از مناطق مشکوکی که بر روی صفحه کامپیوتر دیده می‌شوند، نمونه‌های بیوپسی بگیرد.

بیوپسی یکی از دقیق‌ترین انواع آزمایشات تشخیص سرطان پروستات است.

۴. تست ژنتیک برای افراد مستعد ابتلا به سرطان پروستات

امروزه برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که بعضی افراد مستعد ابتلا به سرطان پروستات برای بررسی تغییرات ژنتیکی ارثی مورد آزمایش قرار گیرند. این افراد شامل:

* افراد مشکوک به سندرم سرطان خانوادگی.
* افراد مبتلا به سرطان پروستات که ویژگی‌هایی با ریسک بالا دارند.
* یا افرادی که سرطان به دیگر قسمت‌های بدن آنها گسترش پیدا کرده است.

۵. تست‌های تصویربرداری برای سرطان پروستات

تست‌های تصویربرداری از اشعه ایکس، میدان‌های مغناطیسی، امواج صوتی یا مواد رادیواکتیو برای تولید تصاویر داخل بدن استفاده می‌کنند. از انواع تست‌های تصویربرداری برای بررسی وضعیت پروستات استفاده می‌شود. هدف از انجام این تست‌ها عبارت است از:

* بررسی سرطان در پروستات
* کمک به پزشک در مشاهده پروستات در طول برخی عمل‌ها، مثل بیوپسی پروستات یا انواع خاصی از درمان سرطان پروستات.
* بررسی گسترش سرطان پروستات به بخش‌های دیگر بدن.

اینکه ممکن است به کدام تست نیاز داشته باشید، بستگی به‌موقعیت دارد. برای مثال، بیوپسی پروستات معمولاً با سونوگرافی ترانس رکتال (TRUS) و یا MRI انجام می‌شود تا به هدایت بیوپسی کمک کند. اگر مشخص شود که مبتلا به سرطان پروستات هستید، ممکن است نیاز باشد برای بررسی گسترش احتمالی سرطان از دیگر بخش‌های بدن هم تصویربرداری شود. (افراد با نتیجه نرمال DRE، نتیجه PSA پایین و نمره پایین گلیسون ممکن است نیاز به هیچ تست دیگری نداشته باشند، چون احتمال گسترش سرطان در این افراد بسیار کم است).

تست‌های تصویربرداری که اغلب برای بررسی گسترش سرطان پروستات استفاده می‌شوند عبارت هستند از:

سونوگرافی ترانس رکتال
برای این تست، یک پروب کوچک حدودا به عرض یک انگشت و آغشته به ژل سونوگرافی داخل رکتوم قرار می‌گیرد. پروب امواج صوتی از خود ساطع می‌کند که وارد پروستات شده و تولید اکو می‌کنند. سپس پروب اکوها را دریافت کرده و یک کامپیوتر آنها را به یک تصویر سیاه و سفید از پروستات تبدیل می‌کند.

این تصویربرداری اغلب کمتر از ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و در مطب پزشک یا کلینیک خدمات سرپایی انجام می‌گیرد. وقتی پروب به داخل رکتوم فرو برده می‌شود، بیمار احساس فشار خواهد کرد اما معمولاً درد ندارد. ممکن است ناحیه رکتوم قبل از تصویربرداری بی‌حس شود.

سونوگرافی ترانس رکتال می‌تواند در موقعیت‌های مختلف زیر مورداستفاده قرار گیرد:
این روش گاهی برای بررسی نواحی مشکوک در افراد با نتیجه تست DRE یا PSA غیر عادی به کار می‌رود. اگر چه که ممکن است بعضی سرطان‌ها را هم نشان ندهد.

از این روش می‌توان در طول بیوپسی پروستات برای هدایت سوزن به داخل ناحیه پروستات استفاده کرد.

از این روش می‌توان برای اندازه‌گیری سایز غده پروستات استفاده کرد. این روش می‌تواند به تعیین دانسیته پروستات کمک کند (دانسیته PSA در بخش تست‌های غربالگری برای سرطان پروستات توضیح داده شده است).

از این روش به‌عنوان راهنما در طول برخی اشکال درمان مثل براکی تراپی (پرتو درمانی داخلی) یا کرایوتراپی استفاده می‌شود.

اشکال جدیدتر سونوگرافی ترانس رکتال مثل سونوگرافی داپلر رنگی حتی در برخی شرایط ممکن است مفیدتر هم باشد.

یکی از کاربردهای مهم ام ار ای پروستات، برای راهنمای دقیق سوزن بیوپسی پروستات است

MRI پروستات
اسکن ام آر ای با استفاده از امواج رادیویی و مگنت‌های قوی تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم بدن ایجاد می‌کند. اسکن MRI به پزشکان تصاویر بسیار واضحی از پروستات و نواحی مجاور آن می‌دهد. احتمال دارد که پزشک قبل از اسکن، یک ماده کنتراست به نام گادولینیوم به داخل سیاهرگ تزریق کند تا جزئیات را بهتر ببیند.

ام ‌آرآی می‌تواند در موقعیت‌های مختلف زیر مورداستفاده قرار بگیرد:
برای بیمارانی که تست غربالگری غیر نرمال دارند یا علائم احتمالی سرطان پروستات را دارند، از MRI برای تعیین لزوم یا عدم لزوم گرفتن بیوپسی پروستات استفاده می‌شود. نوع MRI که اغلب در این مورداستفاده می‌شود معروف به MRI مولتی پارامتریک است که در ادامه توضیح داده شده است.

اگر قرار به انجام بیوپسی پروستات باشد، ممکن است برای کمک به تعیین محل پروستات و مناطق هدفی که به‌احتمال زیاد درگیر سرطان شده‌اند، MRI انجام گیرد. این روش اغلب به‌عنوان بیوپسی فیوژن MRI / TRUS انجام می‌شود.

می‌توان در طول بیوپسی پروستات، از MRI برای کمک به راهنمایی سوزن به داخل پروستات استفاده کرد.

در صورتی که سرطان پروستات مشاهده شود، از MRI می‌توان برای کمک به تعیین مرحله (استیج) سرطان استفاده کرد. اسکن MRI می‌تواند نشان دهد که آیا سرطان به خارج از پروستات و به داخل کیسه‌های منی و دیگر بافت‌های مجاور گسترش‌یافته است یا خیر. این می‌تواند در تعیین گزینه‌های درمان خیلی مهم باشد. اما اسکن MRI معمولاً برای سرطان‌های پروستات تازه تشخیص داده شده‌ای که احتمالاً به پروستات محدود هستند، استفاده نمی‌شود.

برای بهبود دقت MRI، ممکن است از یک پروب به نام کویل اندورکتال استفاده شود، این پروب برای اسکن در داخل رکتوم قرار میگیرد. این کار ممکن است برای بعضی افراد ناراحت‌کننده باشد. در صورت نیاز، ممکن است به بیمار داروی آرام بخش داده شود تا احساس خواب آلودگی کند.

ام آر آی مولتی پارامتریک (چند پارامتری)
این تکنیک جدید MRI می‌تواند برای کمک به واضح‌تر نشان‌دادن مناطق احتمالی سرطان در پروستات و همچنین برای تخمین سرعت رشد سرطان مورداستفاده قرار گیرد. همچنین در صورت رشد سرطان به خارج از پروستات یا گسترش آن به بخش‌های دیگر بدن، به کمک MRI می‌توان آن مناطق را مشاهده کرد. در این تست، ابتدا برای دیدن آناتومی پروستات یک MRI استاندارد انجام می‌شود و سپس برای دیدن پارامترهای دیگر در بافت پروستات، حداقل یک نوع دیگر MRI برای مثال تصویرگری دیفیوژن (DWI)، تصویربرداری دینامیک بر پایه افزایش کنتراست (DCE) یا MRI اسپکتروسکوپی انجام می‌گیرد.

سپس برای تسهیل در پیدا کردن نقاط غیر عادی، نتایج اسکن‌های مختلف با هم مقایسه می‌شوند. زمانی که این تست برای کمک به تشخیص درگیری فرد با سرطان پروستات انجام می‌شود، نتایج معمولاً با استفاده از گزارش تصویربرداری پروستات، سیستم دیتا یا PI – rads گزارش می‌شود. در این سیستم، نواحی غیر عادی پروستات در یک طبقه‌بندی که از مقیاس PI – rads 1 (احتمال وجود سرطان بسیار کم) تا PI – rads 5 (احتمال وجود سرطان بسیار بالا) قرار می‌گیرند.

اسکن استخوان
اگر سرطان پروستات به بخش‌های دوردست بدن گسترش پیدا کند، معمولاً اول به استخوان‌ها می‌رسد. درصورتی‌که سرطان به استخوان‌ها رسیده باشد، اسکن استخوان به بررسی دقیق‌تر آن کمک می‌کند.

برای این تست، مقدار کمی ماده رادیواکتیو سطح پایین به بیمار تزریق می‌شود. این ماده بر روی مناطق آسیب‌دیده از سرطان در سرتاسر بدن می‌نشیند. یک دوربین مخصوص، رادیواکتیویته را شناسایی کرده و از اسکلت بدن شما عکس می‌گیرد.

ممکن است اسکن استخوان، سرطان را در استخوان بیمار نشان دهد، اما برای تشخیص دقیق ممکن است تست‌های دیگر مثل اشعه ایکس ساده، سی تی اسکن یا MRI یا حتی بیوپسی استخوان لازم باشد.

در تست سی تی اسکن پروستان، ساختار پروستات بررسی می‌شود.

برش نگاری با گسیل پوزیترون اسکن (PET)
اسکن PET شبیه به اسکن استخوان است، که در آن مقدار ناچیزی ماده رادیواکتیو موسوم به ردیاب به داخل خون تزریق شده که پس از آن با یک دوربین مخصوص شناسایی می‌شود. اما در اسکن PET از ردیاب‌های مختلفی استفاده می‌شود که عمدتاً در سلول‌های سرطانی جمع می‌شوند. متداول‌ترین ردیاب برای اسکن‌های PET استاندارد، ردیاب FDG است که نوعی شکر است. متأسفانه این نوع اسکن PET در پیدا کردن سلول‌های سرطانی پروستات خیلی مؤثر نیست.
به‌هرحال، اثبات شده است که ردیاب‌های جدیدتر مثل فلوسیکلووین F18، سدیم فلوراید F18 و کولینC11 در تشخیص سلول‌های سرطانی پروستات بهتر عمل می‌کنند.

دیگر ردیاب‌های جدیدتر مثل Ga ۶۸ PSMA – ۱۱ و ۱۸F – DCFPylکه به پیفلوفلاستات F18 یا پیلاریفای معروف است، به آنتی ژن غشایی اختصاصی پروستات (PSMA) متصل می‌شوند، این آنتی ژن پروتئینی است که اغلب به مقدار زیادی در سلول‌های سرطانی پروستات وجود دارد. تست‌هایی که با استفاده از این نوع ردیاب‌ها انجام می‌گیرند، اغلب به‌عنوان اسکن PSMA PET شناخته می‌شوند.

این نوع اسکن‌های PET جدید اغلب در صورتی استفاده می‌شوند که مشخص نباشد سرطان پروستات گسترش‌یافته است یا خیر و یا محل دقیق آن معلوم نباشد. مثلاً اگر نتایج اسکن استخوان واضح نباشد یا اگر سطح PSA در فرد، بعد از درمان اولیه بالا باشد، اما معلوم نباشد که سرطان در کدام قسمت بدن وجود دارد.

تصاویر حاصل از اسکن PET به‌دقت تصاویر سی تی اسکن و MRI نیست، اما اغلب می‌توانند مناطق درگیر سرطان را نشان دهند. بعضی از این دستگاه‌ها می‌توانند اسکن PET را به همراه (PET – MRI) یا به همراه سی تی اسکن (PET – CT) به طور هم‌زمان انجام دهند که می‌تواند جزئیات بیشتری را نشان دهد.
پزشکان هنوز در حال کار بر روی بهترین راه‌های استفاده از انواع جدیدتر اسکن PET هستند و حتی ممکن است بعضی از آنها فعلاً در همه مراکز تصویربرداری موجود نباشند.

سی تی اسکن پروستات
سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تولید تصاویر دقیق و سطح مقطعی از بدن استفاده می‌کند. این تست اغلب برای سرطان پروستات تازه تشخیص داده شده‌ای که بر اساس تست‌های دیگر (نتیجه DRE، سطح PSA و نمره گلیسون) احتمالاً به خود پروستات محدود است، استفاده نمی‌شود. بااین‌حال، گاهی سی تی اسکن می‌تواند نشان دهد که آیا سرطان پروستات به غدد لنفاوی مجاور گسترش پیدا کرده است یا نه. اگر سرطان پروستات بعد از درمان دوباره برگردد، معمولاً سی تی اسکن می‌تواند رشد آن را در داخل دیگر ارگان‌ها و بافت‌های لگن نشان دهد.

سی‌تی‌اسکن در به‌تصویرکشیدن غده پروستات، به‌اندازه تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) مفید نیست.

۶. معاینه دیجیتالی مقعد (DRE) یا تست پروستات با انگشت

یک معاینه فیزیکی کامل به پزشک این امکان را می‌دهد که با بررسی علائم بیماری، سلامت عمومی شما را ارزیابی کند.

به‌احتمال زیاد پزشک دستور یک معاینه دیجیتالی از مقعد (DER) را می‌دهد. پزشک در طول DRE دستکش پوشیده و انگشت خود را که آغشته به روان‌کننده است به داخل رکتوم فرو می‌برد و سعی می‌کند به دنبال هرگونه غده، ناهنجاری، یا هرگونه سفتی که نشان‌دهنده سرطان است، بگردد. این معاینه همچنین سر نخ‌هایی را در مورد اینکه آیا سرطان یک طرف پروستات را درگیر کرده یا هر دو طرف آن را و اینکه آیا به ساختارهای نزدیک هم گسترش‌یافته است یا خیر، در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

آمادگی برای معاینه دیجیتالی مقعد (DRE)

در صورت ابتلا به هموروئید یا فیشر آنال (شقاق مقعد)، تیم پزشکی را در جریان قرار دهید، چون DRE ممکن است این مشکلات را تشدید کند. به جز این آمادگی خاصی برای این آزمایش مقعدی پروستات لازم نیست.

معاینه مقعدی پروستات چگونه انجام می‌شود؟
در این روش معمولاً لازم است که بیمار لباس خود را از کمر به پایین در آورد. ممکن است متخصص از شخص بخواهد به پهلوی چپ دراز کشیده و زانوهای خود را داخل قفسه سینه جمع کند یا بایستد و روی یک میز خم شود.

سپس پزشک مراحل زیر را انجام می‌دهد:

* دستکش پوشیده و روی انگشت خود روان‌کننده می‌زند.
* ناحیه دور رکتوم را برای بررسی هرگونه مورد غیرطبیعی ارزیابی می‌کند.
* سپس انگشتش را آرام به داخل رکتوم فرو می‌کند.

پروستات را برای ارزیابی اندازه آن لمس کرده و غدد، نقاط نرم یا سخت، و دیگر ناهنجاری‌ها و اختلالات احتمالی را بررسی می‌نماید. اندازه طبیعی پروستات ۳ در ۳ در ۵ سانتی‌متر است.

روش DRE معمولاً دردناک نیست، اما ممکن است تا حدی ناراحت‌کننده باشد. انجام آن فقط چند دقیقه طول می‌کشد.

بعد از آزمایش مقعدی پروستات چیکار کنیم؟
بعد از معاینه، پزشک نتیجه را توضیح می‌دهد. و شخص معمولاً می‌تواند بلافاصله بعد از DRE به فعالیت‌های نرمال خود برگردد.

معمولاً ممکن است بیمار بعد از DRE از ناحیه مقعد کمی خونریزی داشته باشد، مخصوصا اگر دچار هموروئید یا فیشر آنال باشد. اگر خونریزی ادامه پیدا کند یا مقدار آن قابل‌توجه باشد، باید با پزشک تماس گرفته شود.

نتایج آزمایش پروستات به روش DRE
پزشک معمولاً نتایج DRE را بعد از معاینه توضیح می‌دهد. ممکن است همان روز از بیمار تست PSA هم گرفته شود. اگر پزشک صلاح بداند که برای تشخیص، چندین مرحله تست لازم است، این کار را بر اساس نتایج هر دو روش، یعنی DRE و PSA انجام خواهد داد.

البته باید توجه داشت که DRE اغلب نتایج مثبت کاذب هم دارد. اگر پزشک تغییراتی را در غده پروستات تشخیص دهد، این لزوماً نشان‌دهنده سرطان نیست و برای تشخیص قطعی نیاز به انجام آزمایشات تکمیلی است.

در تست دیجیتال مقعدی پروستات یا DRE پروستات به صورت فیزیکی و از راه مقعد بررسی می‌شود.

۷. آزمایش PSA

آزمایش خون در آزمایش پروستات؟ بله، ممکن است پزشک آزمایش‌هایی را برای تعیین شمارش سلول‌های خونی یا مارکرهای التهابی (مواد افزایش‌یافته در خون در واکنش به یک عفونت یا التهاب) تجویز کند. یکی از این تست‌های خون سطح یک نوع پروتئین به نام PSA را اندازه‌گیری می‌کند. این پروتئین هم توسط سلول‌های نرمال و هم توسط سلول‌های سرطانی در پروستات تولید می‌شود‌.

تست PSA ابتلای قطعی به سرطان پروستات را نشان نمی‌دهد؛ بنابراین این تست عموماً برای غربالگری گروه‌های پر ریسک و یا به‌عنوان تست اولیه مورداستفاده قرار می‌گیرد. سطح PSA در اکثر افرادی که به سرطان پروستات مبتلا نیستند، کمتر از ۴ نانو گرم در میلی‌لیتر است. اگر سطح PSA خون شخص بالاتر از ۱۰ نانو گرم در میلی‌لیتر باشد، امکان ابتلای او به سرطان پروستات تقریباً ۵۰ درصد است. بااین‌حال، ممکن است بعضی از مردان به سرطان پروستات مبتلا باشند ولی سطح PSA در آنها کمتر از ۴ باشد. علاوه بر این، سطح بالاتر PSA ممکن است در بیماری‌های غیر سرطانی مثل هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) هم مشاهده شود.

چرا تست PSA انجام می‌شود؟

سرطان پروستات بیماری شایعی است. تشخیص اولیه، ابزار مهمی در درمان مناسب و به‌موقع است. سرطان پروستات می‌تواند باعث بالارفتن سطح PSA شود. بااین‌حال، بسیاری از بیماری‌های غیر سرطانی هم ممکن است سطح PSA را افزایش دهند. تست PSA می‌تواند سطح بالای PSA را در خون تشخیص دهد. اما اطلاعات تشخیصی دقیقی در مورد بیماری پروستات ارائه نمی‌دهد.

تست PSA تنها یک ابزار برای غربالگری علائم اولیه سرطان پروستات است. دیگر تست غربالگری متداول که معمولاً علاوه بر تست PSA انجام می‌شود، معاینه دیجیتالی مقعد است.

نه تست PSA و نه معاینه دیجیتالی مقعد، هیچ‌کدام نمی‌توانند اطلاعات کافی برای تشخیص سرطان پروستات در اختیار پزشک قرار دهند. بعد از نتایج غیرعادی در این تست‌ها، پزشک ممکن است انجام بیوپسی پروستات را تجویز کند.

دیگر دلایل انجام تست PSA:

تست PSA همچنین در افراد مبتلا به سرطان پروستات برای بررسی موارد زیر انجام می‌شود:

* تشخیص اثربخشی درمان
* بررسی عود مکرر سرطان.

مزایای تست PSA

تست PSA می‌تواند به تشخیص سرطان پروستات در مراحل اولیه کمک کند. اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان آن آسان‌تر و احتمال بهبودی از آن هم بیشتر است. تشخیص و مداوای اولیه، نتایج درمان را بهبود می‌بخشد و تعداد مرگ‌های ناشی از سرطان پروستات را کاهش می‌دهد.

مسئله کلیدی، روند معمول سرطان پروستات است. سرطان پروستات معمولاً در طول سالیان، به‌کندی پیشرفت می‌کند. از این رو ممکن است سرطان پروستات داشته باشید، ولی هیچ علائمی نداشته باشید. به همین دلیل انجام آزمایش PSA به غربالگری زودهنگام این سرطان کمک می‌کند.

محدودیت‌های تست PSA

محدودیت‌های تست PSA شامل موارد زیر است:

۱. فاکتورهای بالابرنده PSA:
علاوه بر سرطان، بیماری‌های دیگری هم می‌توانند سطح PSA را بالا ببرند، از جمله:
بزرگ شدگی پروستات که به آن هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا BPH هم گفته می‌شود.
عفونت یا تورم در پروستات (پروستاتیت).
همچنین به طور نرمال سطح PSA با بالارفتن سن افزایش پیدا می‌کند.

۲. فاکتورهای پایین برنده PSA:
داروهای خاصی که برای درمان BPH یا بیماری‌های دستگاه ادراری مورداستفاده قرار می‌گیرند و دوزهای بالای برخی داروهای شیمی‌درمانی خاص ممکن است سطح PSA را کاهش دهند. چاقی هم ممکن است سطح PSA را پایین بیاورد.

۳. نتایج گمراه کننده با PSA:
آزمایش PSA همیشه نتیجه دقیقی را ارائه نمی‌دهد. افزایش سطح PSA همیشه به این معنی نیست که شما سرطان دارید. همینطور ممکن است سرطان پروستات داشته باشید و در عین حال سطح PSA خون شما نرمال باشد.

۴. تشخیص بیش از حد (overdiagnosis) با PSA:
بعضی سرطان‌های پروستات تشخیص داده شده با تست‌های PSA هرگز موجب بروز علائم یا منجر به مرگ نمی‌شوند. این سرطان‌های بدون علامت، تشخیص بیش از حد سرطان نامیده می‌شوند و به‌احتمال زیاد در سلامتی شخص خللی وارد نکرده و خطر مرگ ندارند.

نتیجه‌ی آزمایش PSA بالا الزاماً به معنای سرطان پروستات نیست. برخی از بیماریها مثل هایپرپلازی خوش خیم پروستات یا التهاب پروستات و افزایش سن، باعث افزایش سطح PSA در خون می‌شوند.

روش انجام آزمایش پروستات PSA

یک پرستار یا تکنسین پزشکی با یک سوزن، خون را از سیاهرگ و به‌احتمال زیاد سیاهرگ بازو بیرون می‌کشد. سپس این نمونه خون برای اندازه‌گیری سطح PSA در آزمایشگاه آنالیز می‌گردد.

تفسیر آزمایش PSA

نتیجه تست‌های PSA به صورت نانو گرم PSA در میلی‌لیتر خون (ng / mL) گزارش می‌شوند. هیچ نقطه مرزی خاصی بین سطح PSA نرمال و غیر نرمال وجود ندارد. ممکن است پزشک بر اساس نتیجه تست PSA بیوپسی پروستات را به بیمار توصیه کند.

انواع تست PSA

ممکن است پزشک قبل از تصمیم‌گیری برای انجام بیوپسی و تشخیص بافت سرطانی، از روش‌های دیگر تفسیر نتایج PSA استفاده کند. هدف از این روش‌ها بهبود دقت تست PSA به‌عنوان ابزاری برای غربالگری است.

انواع تست‌های PSA عبارت هستند از:

۱. سرعت افزایش PSA نسبت به زمان (PSA Velocity):
این یک تست مجزا نیست، بلکه اندازه‌گیری تغییرات در سطح PSA در طول زمان است. حتی وقتی که مقدار PSA کل بالاتر از ۴ نیست، سرعت بالای افزایش PSA نسبت به زمان به این معنی است که ممکن است شما سرطان داشته باشید و باید بیوپسی انجام شود.

یک افزایش سریع در PSA ممکن است به اشتباه، وجود سرطان یا یک فرم تهاجمی از سرطان را نشان دهد. بااین‌حال، مطالعات اخیر، اعتبار PSA Velocity را در تشخیص سرطان پروستات مورد شک و تردید قرار داده‌اند.

۲. درصد PSA آزاد:
PSA به دو شکل عمده در خون وجود دارد. یک فرم، چسبیده به پروتئین‌های خونی و فرم دیگر که آزادانه در خون حرکت می‌کند. تست درصد آزاد PSA مقدار PSA‌ آزاد را نسبت به سطح PSA ‌کل نشان می‌دهد. مقدار PSA ‌آزاد در مردان مبتلا به سرطان پروستات پایین‌تر است. اگر نتایج تست PSA در محدوده مرزی باشد (۴ تا ۱۰) و درصد آزاد PSA را پایین باشد (کمتر از ۱۰ درصد) نشان‌دهنده این است که بیمار به‌احتمال تقریباً ۵۰ درصد به سرطان پروستات مبتلا است. این بیمار احتمالاً باید تحت بیوپسی قرار گیرد. بعضی از پزشکان بیوپسی را برای مردانی که درصد آزاد PSA در آنها ۲۰ درصد یا کمتر است، توصیه می‌کنند.

۳. دانسیته (تراکم) PSA:
سرطان پروستات معمولاً در مقایسه با بیماری‌های خوش‌خیم پروستات به ازای حجم معینی از بافت آن، PSA بیشتری تولید می‌کند. دانسیته PSA برابر است با مقدار PSA تقسیم بر حجم پروستات. برای اندازه‌گیری دانسیته PSA عموما MRI یا سونوگرافی ترانس رکتال لازم است.

۴. تست ادراری PCA3:
آیا با آزمایش ادرار سرطان پروستات مشخص می شود؟ تست ادرار به دنبال ترکیبی از ژن‌ها است که در ۵۰ درصد مردان مبتلا به سرطان پروستات که تست PSA داده‌اند، مثبت می‌شود. این تست روش دیگری برای تصمیم‌گیری در مورد لزوم انجام بیوپسی است.

انواعی از تست PSA و برخی مقیاس‌های حاصل از این تست، برای تشخیص لزوم آنجام بیوپسی استفاده می‌شوند.

مشکلات مرتبط با آزمایش پروستات با PSA

دلایلی وجود دارد که پزشکان بر اساس آنها موافق لزوم انجام این تست نیستند. برای مثال شناسایی زود هنگام سرطان پروستات همیشه از شما محافظت نمی‌کند.

تست PSA اغلب تومورهای کوچک و در حال رشدی را شناسایی می‌کند که تهدید کننده نیستند. درمان این تومورها به هر شکل چه به صورت جراحی چه به وسیله تابش اشعه، فرد را در معرض عوارض جانبی و بیماری‌های خطرناکی قرار می‌دهد. علاوه بر این در صورت وجود تومور مهاجم یا در صورت گسترش آن به بخش‌های دوردست بدن، تشخیص سرطان کمکی به بیمار نمی‌کند.

جواب آزمایش پروستات همیشه دقیق نیستند.

اگر مبتلا به سرطان نباشید ولی سطح PSA در خون شما بالا باشد، نتایج تست می‌تواند نگرانی خیلی زیادی ایجاد کند و منجر به انجام تست‌های تکمیلی شود که شما در واقع اصلا به آنها نیاز نداشته‌اید. همچنین اگر شما واقعاً سرطان داشته باشید، یک نتیجه منفی کاذب می‌تواند مانع از دریافت درمان‌های لازم شود.

استفاده از تست خون PSA بعد از تشخیص سرطان پروستات

اگر چه که تست PSA اساساً برای غربال‌گری سرطان پروستات مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما می‌تواند در موارد زیر هم به پزشک کمک کند:

انتخاب درمان: تست PSA به همراه معاینه و تعیین استیج (مرحله) تومور، به تعیین میزان پیشرفت سرطان پروستات هم کمک می‌کند. نتایج این تست می‌تواند بر گزینه‌های درمان اثرگذار باشد.

بررسی موفقیت درمان: بعد از جراحی یا پرتو درمانی، پزشک می‌تواند برای مشاهده تأثیر درمان، به طور مرتب سطح PSA را چک کند. به طور نرمال اگر تمام سلول‌های سرطانی خارج شده یا نابود شوند، سطح PSA پایین می‌آید. افزایش سطح PSA بعد از جراحی یا پرتو درمانی می‌تواند به این معنی باشد که سلول‌های سرطانی پروستات وجود دارند و سرطان شما برگشته است.

اگر شما یک رویکرد درمان انتظاری را انتخاب کرده باشید، سطح PSA خون شما می‌تواند به پزشک نشان دهد که آیا بیماری در حال پیشرفت است یا خیر. اگر سطح PSA پیشرفت بیماری را نشان دهد، لازم است به یک درمان جدی فکر کنید.

در مدت هورمون تراپی هم سطح PSA می‌تواند نحوه عملکرد درمان و زمان مناسب برای انجام درمان‌های دیگر را نشان دهد.

مردان بالای ۵۰ ساله، هر دو سال یک‌بار حتماً باید آزمایش پروستات انجام دهند

چه کسانی باید آزمایش پروستات بدهند؟

به طور کلی، اگر شما ۵۰ سال یا بیشتر داشته باشید و دارای هرگونه علائم ادراری هم باشید، باید به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید. پزشک با شما صحبت می‌کند و در نهایت تصمیم می‌گیرد که پروستات را چک کنید یا نه.

این علایم عبارت هستند از:
* جریان ضعیف ادرار
* مشکل در گرفتن جلوی ادرار
* چکه چکه کردن ادرار بعد از اتمام آن
* نیاز به دفع ادرار بیشتر در شب یا دفع ادرار فوری
* مشکل در شروع ادرار کردن
* بی‌اختیاری ادرار (ریختن ادرار بدون خواست فرد)
* درد در هنگام ادرار
* وجود خون در ادرار.

چند وقت یکبار باید آزمایش پروستات انجام شود؟

اگر علائم سرطان پروستات را مشاهده کردید، با راهنمایی متخصص اورولوژی باید برای انجام آزمایش پروستات اقدام کنید. علاوه بر این بعد از سن خاصی یا در صورت وجود شرایط خاصی هم باید تست‌های غربالگری سرطان پروستات را انجام دهید. این شرایط عبارت‌اند از:

* اگر بین ۵۰ تا ۷۰ سال سن دارید، ولو اینکه هیچ سابقه خانوادگی نداشته باشید.
* اگر بین ۴۰ تا ۷۰ سال سن دارید و پدر یا برادر شما مبتلا به سرطان پروستات است.

اگر بیش از ۷۰ سال سن و سابقه خانوادگی سرطان پروستات دارید. یا اینکه قبلا یک تست PSA غیر عادی داشته‌اید و امید به زندگی شما بیش از ۱۰ سال است.
اینکه چکاپ پروستات داشته باشید یا نه به تصمیم شما بستگی دارد. تست‌های چک آپ سرطان پروستات ممکن است ناراحت‌کننده باشند. اما می‌توانند احتمال خطر را کاهش داده و جلوی مرگ در اثر سرطان را بگیرند.

اگر نتایج آزمایش نشان می‌دهند که در معرض خطر ابتلا به سرطان هستید، باید تصمیم بگیرید که می‌خواهید تست‌های بیشتری بدهید، و احتمالاً تحت درمان قرار بگیرید یا نه. در این تصمیم گیری باید این را در نظر بگیرید که کیفیت زندگی شما با یک سرطان کند پیش‌رونده بهتر است یا با درمان‌هایی که ممکن است بیش از سرطان به شما آسیب بزنند.

اگر مردی بالای ۵۰ سال سن دارد و یا به سرطان پروستات دچار است باید سالانه، آزمایش پروستات را انجام دهد. ولی اگر به بیماری سرطان دچار نیست و فقط از التهاب پروستات رنج می‌برد، دو سال یکبار باید اقدام کند.

اگر از نژاد آفریقایی-آمریکایی باشید یا یکی از اقوام درجه یک شما قبل از ۶۵ سالگی دچار سرطان پروستات شده باشد، بیشتر در معرض خطر قرار دارید. اگر بیشتر از یک نفر از اقوام درجه یک شما قبل از ۶۵ سالگی دچار سرطان پروستات شده باشد، بهتر است زودتر تحت معاینه قرار بگیرید.

طبق برآوردهای انجمن سرطان آمریکا، تعداد مبتلایان جدید به سرطان پروستات در سال ۲۰۱۶ در ایالت متحده ۱۸۰,۸۹۰ نفر بود. حدود ۲۶,۱۲۰ نفر جان خود را از دست می‌دهند.

قیمت آزمایش پروستات

قیمت آزمایش پروستات بسته به نوع آزمایش، موقعیت جغرافیایی و تخصص پزشک و نوع بیمه‌ی شما متفاوت است. برای دریافت قیمت دقیق آزمایش بهتر است با آزمایشگاه تماس بگیرید.

راهنمای مراجعه به پزشک

آزمایش پروستات یکی از مهم‌‎ترین آزمایشات غربالگری مردان است. لازم است آقایان بالای ۵۰ سال مستعد ابتلا به سرطان پروستات هر ساله این آزمایش را انجام دهند.

منبع: سایت دکترتو
سایت درمانکده
سایت دکتر قوامی