گفت‌وگو با دکتر عليرضا استقامتي ، فوق تخصص بيماري هاي غدد
رعايت رژيم غذايي مناسب در کنترل بيماري ديابت، ضروري و مهم است و چه افراد مبتلا به ديابت نوع 1 و چه بيماران ديابتي نوع 2 بايد به اين موضوع توجه ويژه‌اي داشته باشند. اما بسياري از ديابتي‌ها اگرچه در وعده‌هاي غذايي تعيين‌شده، موادغذايي لازم را دريافت مي‌کنند؛ باز هم بين اين وعده‌‌ها دچار گرسنگي مي‌شوند و نمي‌دانند که آيا از نظر طبي، آنها هم مجازند مانند افراد سالم، ميانوعده بخورند يا نه؟ و اگر پاسخ مثبت است، بايد چه ميان‌وعده‌اي بخورند؟ دکتر عليرضا استقامتي، فوق‌تخصص غدد و متابوليسم و عضو هيات‌علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، به اين سوال پاسخ مي‌دهد.
آقاي دکتر! ميانوعده در بيماران ديابتي چه تعريفي دارد؟
وعده‌هاي کوچکي که بين وعده صبحانه و ناهار و همچنين بين ناهار و شام قرار مي‌گيرند، ميانوعده ناميده مي‌شوند و البته در بيماران ديابتي نوع يک و دو تا حدود زيادي با هم تفاوت دارد.
چه تفاوتي؟
افراد مبتلا به ديابت نوع 2 در اکثر مواقع مشکل اضافه‌وزن دارند و به همين دليل بايد نسبت به کالري دريافتي روزانه اهميت دهند و حتي يک کالري هم بيشتر از رژيم غذايي‌شان مصرف نکنند. به همين دليل، ما در بيماران ديابتي نوع2، اعتقادي به ميانوعده نداريم اما در بيماران مبتلا به ديابت نوع يک، وضعيت تا حد زيادي متفاوت است؛ چرا که اغلب اين بيماران مشکل چاقي و اضافه‌وزن ندارند و از آنجا که انسولين تزريق مي‌کنند، بايد مراقب افت قندخونشان باشند و براي پيشگيري از بروز اين مشکل يا رفع آن، از ميان‌وعده‌هاي مجاز استفاده کنند.
کدام ميان‌وعده‌ها مجاز است؟
اصل اول، اين است که هيچ‌يک از بيماران ديابتي نمي‌توانند هر آنچه دوست دارند، بخورند و به کالري دريافتي‌شان بي‌توجه باشند. توصيه ما به بيماران ديابتي، به‌ويژه مبتلايان به ديابت نوع يک، اين است که هنگام گرسنگي خارج از وعده‌هاي غذايي، يک ميوه بخورند يا مقداري لبنيات (طبق رژيم غذايي و نه به صورت نامحدود) مصرف کنند. در عين حال، خوردن يک بيسکوييت کوچک يا لقمه‌اي نان و پنير و سبزي نيز مي‌تواند گزينه پيشنهادي مناسبي باشد.
آيا منع غذايي خاصي هم براي مصرف ميان‌وعده‌ها وجود دارد؟
ما هرگز به يک بيمار مبتلا به ديابت نمي‌گوييم که مثلا خوردن اين ماده غذايي ممنوع است و به هيچ‌وجه نمي‌توانيد آن را مصرف کنيد اما هميشه توصيه مي‌کنيم که چه در مصرف موادغذايي در وعده‌هاي خود و چه در مصرف ميان‌وعده‌ها حد اعتدال را رعايت کند و پرخوري نکند. حتي مصرف مواد شيرين هم براي ديابتي‌ها ممنوع نيست و اين بيماران مي‌توانند با تجويز پزشک معالج‌شان مقدار کمي شيريني بخورند؛ چرا که ما معتقديم اگر منع غذايي براي بيمار بگذاريم فرد ولع بيشتري پيدا مي‌کند و ميل به خوردن مواد شيرين در او افزايش مي‌يابد.
به عنوان مثال، بستني هم مي‌تواند جزو ميان‌وعده‌هاي افراد ديابتي باشد؟
مهم‌ترين نکته، محاسبه ميزان کالري‌هاي دريافتي روزانه ديابتي‌ها است. اول بايد حساب کنيم که يک بستني چند کالري دارد و ميزان کالري دريافتي بيمار ديابتي در طول روز چقدر بايد باشد. به عبارت ديگر، مي‌توان بستني را در ميان‌وعده‌هاي ديابتي‌ها قرار داد؛ به شرطي که بيمار مبتلا به ديابت فکر نکند که هر وقت اراده کرد مي‌تواند يک بستني بخورد و خيالش از افزايش قندخون راحت باشد؛ بلکه با تنظيم دوز انسولين خود قادر است تکه‌اي بستني به‌عنوان ميانوعده مصرف کند اما کوچک‌ترين زياده‌روي موجب افزايش قندخون و بروز مشکلات بعدي خواهد شد.
سن بيماران ديابتي هم در انتخاب نوع ميان‌وعده‌ها موثر است؟
بله؛ سن بيماران در انتخاب ميان‌وعده‌ها از اهميت خاصي برخوردار است. مثلا کودکان و نوجوانان ديابتي به دليل آنکه در سنين رشد قرار دارند، منع غذايي خاصي ندارند و مصرف ميانوعده در آنها بسيار مهم تلقي مي‌شود اما بايد از رژيم غذايي خود تبعيت کنند. البته رژيم غذايي براي 4 گروه 1 تا 3 ساله، 3 تا 7 ساله، کودکاني که در سنين مدرسه قرار دارند و همچنين کودکان و نوجوانان در سنين بلوغ متفاوت است و از فاکتورهاي ويژه‌اي تبعيت مي‌کند. به همين دليل توصيه مي‌شود افراد ديابتي در هر گروه سني براي مصرف مواد غذايي چه در قالب وعده‌هاي غذايي و چه در قالب ميان‌وعده‌ها حتما با پزشک معالج‌شان مشورت کنند. البته باز هم تاکيد مي‌کنم که مصرف ميان‌وعده‌ها در کودکان و نوجوانان بيشتر از ساير گروه‌هاي سني اهميت دارد و از کاهش قندخون جلوگيري مي‌کند و اگر درست انتخاب شود و ميان‌وعده‌اي مقوي باشد، مانع از اختلال‌هاي دوران رشد خواهد شد.
اين روزها در بسياري از فروشگاه‌هاي موسوم به سوپرمارکت‌هاي ديابتي، تنقلاتي يافت مي‌شود که روي آنها عبارت رژيمي يا ديابتي ديده مي‌شود. اين ميان‌وعده‌ها چقدر قابل‌اطمينان هستند؟
اگر منظورتان انواع شکلات‌ها و آبنبات‌هاي رژيمي يا ديابتي است، من مي‌گويم که اگر مصرف نشوند، بهتر است؛ زيرا درست است که در ترکيب اين ميان‌وعده‌ها به جاي گلوکز از قند مصنوعي (آسپارتام) استفاده شده اما اگر بيش از حد مجاز مصرف شوند، به واسطه کالري‌اي که دارند، مشکل‌آفرين خواهند بود. در عين حال مصرف مداوم آنها پوسيدگي دندان‌ها را به دنبال دارد. البته اگر مصرف اين تنقلات به صورت خيلي کم و تحت نظر پزشک باشد، مشکلي ايجاد نمي‌کند اما تجربه ثابت کرده که اکثر بيماران ديابتي به مصرف اين تنقلات شيرين عادت مي‌کنند و اگر اين ميان‌وعده‌هاي به اصطلاح رژيمي در اختيارشان نباشد، به سراغ شريني‌هاي ديگر مي‌روند و اين کار بسيار خطرناک است.
به گروهي از بهترين ميان‌وعده‌هايي که مي‌توانند جايگزين اين تنقلات رژيمي شوند، اشاره مي‌کنيد؟
سبزيجات، ميوه‌هاي کم‌کالري، لقمه‌هاي کوچک نان و پنير، 2 تا 3 عدد بيسکوييت کوچک، چاي کم‌رنگ، لبنيات کم‌چرب و انواع مغزها و ... اينها از جمله تنقلاتي هستند که بيماران ديابتي تحت نظر پزشک معالج‌شان مي‌توانند آنها را مصرف کنند. البته روزانه نمي‌توان همه اينها را مصرف کرد. بايد يکي از آنها انتخاب شود و بيماران ديابتي نوع 2 بايد به اين موضوع بيشتر دقت کنند؛ چرا که مشکل اضافه‌وزن در اکثر آنها وجود دارد.
منبع: www.salamat.com
/ن
