خلاصه نویسی چیست؟
خلاصه نویسی بخش گمشده مطالعه اصولی متن‌های درسی و غیر درسی است! در واقع خلاصه نویسی یک سری راهکار است که ما از آنها برای خلاصه کردن کتاب خوانده شده کمک می‌گیریم.هدف خلاصه نویسی در مرحله اول تثبیت دانسته‌ها در ذهن، سپس دسته بندی کردن مطالب کتاب و در نهایت مرور آسان‌تر آن به کمک خلاصه‌های نوشته شده است. در ادامه این مطلب به شما آموزش می‌دهم که چگونه خلاصه نویسی کنیم. اما پیش از آن، ببینیم چرا و چطور خلاصه‌نویسی می‌تواند به ما در درک بهتر مطالب یک کتاب کمک کند.
شاید دکتر هوشنگ خوش سیما را نشناسید. ایشان استاد دانشگاه بین المللی چابهار است که اتفاقا پژوهشی در زمینه «تاثیر خلاصه نویسی کتاب» در درک مفهومی کتاب‌ها انجام داده است. نتیجه پژوهش آقای خوش سیما (مقاله ایشان در وب سایت معتبر «ریسرچ گیت» چاپ شده) نشان داد:
یافته‌های من پس از تحقیق بر روی 61 دانشجوی ایرانی و تقسیم آنها به دو گروه و انجام آزمایش‌ها در نهایت نشان داد که استفاده از یک استراتژی خلاصه‌سازی در مطالعه کتاب‌ها، تاثیر قابل‌توجهی بر درک مفهومی دانشجویان دارد....
البته پژوهش‌های دیگری هم در زمینه تاثیر مثبت خلاصه‌نویسی در درک بهتر کتاب انجام شده که فعلا لزومی به بیان آنها نیست. بسیار خب! برویم سرا اصل مطلب!
چگونه خلاصه نویسی کنیم؟
همین ابتدای کار باید بگویم که خلاصه نویسی انواع و البته رویکردهای متفاوتی دارد. این یعنی ممکن است در یک مقاله با روشی آشنا شده و در مقاله دیگر در مورد خلاصه نویسی، یک روش کاملا متفاوت را یاد بگیرید.
چگونه با آمادگی کامل خلاصه نویسی کنیم؟
داشتن آمادگی کافی برای انجام هر کاری لازم است. برای اینکه یاد بگیریم چگونه خلاصه نویسی کنیم هم باید از قبل ابزار و وسایل مورد نیاز آن را فراهم کنیم. حتما قبل از هرچیز مداد، خودکار، کاغذ و در صورت نیاز ماژیک را در کنار خود قرار دهید. اگر در هنگام خلاصه نویسی کردن تمام این موارد در کنار شما باشند، آنگاه دیگر لازم نیست که مدام از سر جای خود بلند شده و دنبال آنها بگردید. این کار موجب دقت و افزایش تمرکز شما در حین خلاصه نویسی هم خواهد شد.
نکته دوم اما آمادگی ذهنی است. آمادگی برای خلاصه نویسی تنها محدود به فراهم کردن وسایل لازم نیست. بلکه شما باید حتما از قبل ذهن خود را برای آن آماده کنید. مثلا اگر قرار است که مطالب موجود در یک سخنرانی را خلاصه نویسی کنید، بهتر است که از قبل در مورد موضوع و یا فرد سخنران اطلاعاتی کسب کرده باشید. اینگونه شما از آمادگی ذهنی بیشتری هنگام نوشتن خلاصه‌هایتان برخوردار خواهید بود.
با قلم و خودکار بنویسید
شاید شما با گفتن این جمله که در عصر تکنولوژی چه کسی از قلم و خودکار و کاغذ برای خلاصه نویسی استفاده می‌کند بخواهید استفاده از موبایل و کامپیوتر توجیه کنید. اما نکته اصلی این است که زمانی که شما با مداد یا خودکار خلاصه نویسی می‌کنید، حرکت دست شما هم درون مغزتان ثبت خواهد شد. به همین دلیل هم هنگام مرور آنها، مطالب بهتر به یاد شما خواهد آمد.اما این موضوع هیچگونه تناقضی با یادداشت مطالب در لپ تاپ و کامپیوتر ندارد. برای اینکه هم مطالب بهتر در خاطر شما ضبط و ثبت شود و هم بتوانید همیشه آنها را داشته باشید، بهتر است که ابتدا آنها را با دست خلاصه نویسی کرده و سپس روی سیستم خود پاکنویس کنید. اینگونه از هر دو روش بهره برده‌اید.
چگونه به کمک کلمات کلیدی خلاصه نویسی کنیم
کلمات و ایده‌های اصلی هر متن می‌توانند به ما کمک کنند که چگونه خلاصه نویسی کنیم. کلمات کلیدی همانطور که از اسمشان پیداست مهمترین بخش های یک قسمت از مطالب درسی می‌باشند. به همین دلیل هم تمرکز بر روی آنها و پیدا کردنشان به شما کمک خواهد کرد تا زمان خود را بهتر مدیریت کنید. اما چگونه باید کلمات کلیدی را برای خلاصه نویسی کردن پیدا کرد؟ یک راهکار ساده برای انجام این کار این است که شما از خود بپرسید من به چه دلیل در حال مطالعه این کتاب یا شرکت در این سمینار هستم. اینگونه شما خواهید توانست خیلی زود کلمات کلیدی را پیدا کنید.دلیل اصلی این اتفاق این است که کلمات کلیدی معمولا کلمات یا عبارات کلیدی هستند که متن کتاب در حال توضیح دادن درباره آنها است. بدین ترتیب می‌توان گفت زمانی که شما ایده اصلی هر بخش را متوجه شوید به راحتی کلمه کلیدی آن را هم پیدا خواهید کرد. همین دلیل هم هست که ما معمولا برای صرفه جویی در زمان، انرژی و حتی هزینه خیلی زود به سراغ پیدا کردن این کلمات می‌رویم.
همچنین شما می‌توانید با ارتباط برقرار کردن بین مطالب جدید و مطالبی که قبلا مطالعه کرده‌اید به خوبی بستر را برای کشیدن یک نقشه ذهنی برای خودتان فراهم کنید.
مطلب را شخصی سازی کنید
سعی کنید مطالب را حتما با زبان، فرم و استایل خودتان بنویسید. این کار به شما کمک خواهد کرد بیشتر با منتفی که مطالعه کرده‌اید عجین شوید. مثلا تصور کنید که یک مقاله را مطالعه کرده و حالا قصد دارید که خلاصه‌ای از آن تهیه کنید. در این مواقع بهتر است به جای کپی پیست کردن از متن مقاله، مطالب را این بار به زبان خودتان بیان کنید. این کار موجب افزایش سرعت انتقال و ارتباط بین مغز و حافظه شما خواهد شد.
چگونه با پاکنویس کردن بهتر خلاصه نویسی کنیم
تمیز نوشتن مخصوصا زمانی که فرد سخنران یا معلم مشغول صحبت کردن است کار سختی است. به همین دلیل هم در چنین مواقعی معمولا نمی‌توان همپای معلم پیش رفت. برای همین هم بهتر است که همیشه یک کاغذ چرک نویس همراه خود داشته باشید. و در این کاغذ مطالب مهم را با هر دست خطی که دوست دارید بنویسید (البته جوری که بعدا خودتان بدانید چه چیزی نوشته اید. بعدا و سر فرصت، این موقعیت را خواهید داشت که مطالب را به خوبی دسته بندی و تمیز کنید.استفاده از رنگها می‌تواند به شما کمک کند تا مطالب را بهتر در حافظه دیداری خود ثبت کنید. این یعنی برای به یاد آوردن آنها هم مشکلی نخواهید داشت. همچنین استفاده از رنگها به شما کمک خواهد کرد تا از خستگی هنگام درس خواندن جلوگیری کنید.
بعد از اتمام، خلاصه خود را مرور کنید
بعد از اتمام خلاصه نویسی، وقت آن می‌رسد که یکبار آن را مرور کنید. این مرور کردن از چند جهت اهمیت دارد. اول اینکه به شما کمک می‌کند تا یکبار دیگر مطالب را خوانده و به حافظه کوتاه مدت خود بسپارید. دوم اینکه به شما کمک می‌کند که با مرور و مطالعه مطالبی که خودتان نوشته‌اید، اگر جایی مشکل در فهم، نگارش یا هرچیز دیگری داشتید، آنها را به خوبی و با استفاده از دانش خود برطرف کنید.اما چگونه می‌توان از این تکنیک حتی نفع بیشتری برد؟ اگر به صورت گروهی یا با دوست خود مطالعه کرده و به دنبال این هستید که چگونه خلاصه نویسی کنید، می‌توانید مطالب خلاصه شده خودتان را با دوستانتان به اشتراک بگذارید. اینگونه هم با نظرات مختلف آشنا شده اید، هم اینکه اگر مشکلی در بخشی از مطالب داشتید، به کمک این تکنیک برطرف خواهد شد.
چگونه با سوال پرسیدن از خود بهتر خلاصه نویسی کنیم
سوال پرسیدن یکی از بهترین کارهایی است که یک فرد در زندگی خود می‌تواند انجام دهد. اما منظور ما چه نوع سوال کردنی است؟ بعد از اینکه یکبار مطالبی که نوشته‌اید را خواندید، سعی کنید همان سوالاتی را از خودتان بپرسید که در ابتدا بر اساس آنها خلاصه نویسی کردید. این کار به شما کمک می‌کند که اشکالات خلاصه نویسی خود را متوجه شوید.همچنین اگر بخشی از درس بوده که متوجه نشده‌اید، می‌توانید از استاد خود در مورد آن سوال کنید. بدین ترتیب شما خلاصه خود را به خوبی اصلاح کرده‌اید.
چرا خلاصه نویسی کنیم؟
خب، فکر می‌کنم قبل از اینکه متن مقاله را تمام کنم، بهتر باشد اشاره کوتاهی هم داشته باشم به اینکه چرا اصلا باید خلاصه نویسی کنیم؟ در ادامه به طور خلاصه فواید خلاصه نویسی را توضیح می‌دهم:خلاصه نویسی کردن کتاب به شما اطمینان می‌دهد بخش‌های مختلف کتاب را درک کرده‌اید. در واقع در هنگام خلاصه نویسی متوجه می‌شوید کدام بخش‌های کتاب را به خوبی درک نکرده و برای آن زمان می‌گذارید،
زمانی که حین مطالعه کتاب اقدام به نکته برداری، علامت گذاری و تعیین کلمات کلیدی متن می‌کنید، ذهنتان را بیشتر برای درک مطالب به چالش می‌کشید
مرور کردن نکات خلاصه برداری شده نسبت به مرور کردن کل کتاب بسیار آسان‌تر است،
در زمان نیاز به مطالب کتاب مثل شب امتحان و…، خلاصه‌ها کمک زیادی به شما کرده و زمان را برایتان ذخیره می‌کنند،
بررسی خلاصه نویسی ها به شما کمک می‌کند بدون خستگی ذهنی، صرفا مطالب مهم را دریافت کنید.
منابع
https://www.kanoon.ir
https://www.bishtarazyek.com
https://soheilamani.com
