طرح مسأله و ضروت بحث
مسئله ی پژوهشی این مقاله این است که ورود فناوری ارتباطی و اطلاعاتی به منطقه ی کوهمره سرخی و از جمله طایفه ی دهدار چه تأثیری بر سبک زندگی افراد گذاشته است. به این معنا که ورود فناوری ارتباطی چگونه بر الگوهای همسرگزینی، شیوه ی گذران اوقات فراغت و مصرف کالاهای فرهنگی تأثیر گذاشته است.از این رو، هدف تحقیق این است که فناوری ارتباطی و اطلاعاتی چگونه و تا چه حد بر الگوهای همسر گزینی تأثیر داشته است؛ این که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی چگونه و تا حد بر شیوه ی مصرف تأثیر گذاشته است. این که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی چگونه و تا چه اندازه بر شیوه ی مصرف کالاهای فرهنگی تأثیر گذاشته است و آن را به صورت مدرن درآورده است.
طایفه ی دهدار به ویژه از زمان اجرای اصلاحات ارضی با شدت بیشتری در معرض اشاعه ی فناوری های ارتباطی قرار می گیرد. تعداد جمعیت مورد مطالعه 404 نفر بوده که تعدادی از آنها در روستای دهداری و تعدادی از آنها در شهر شیراز سکونت دارند. نتایج تحقیق نشان می دهد که افراد طایفه دهدار، حتی در معرض فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی مانند تلفن همراه، ماهواره و اینترنت نیز قرار گرفته اند و همین امر بر تغییر سبک زندگی آنها از سنتی به مدرن تأثیر گذاشته است.
توضیح آن که، نظام فرهنگی جوامع بشری در طی تاریخ هیچگاه ثابت و بدون تغییر نبوده است، بلکه همواره دستخوش تغییر و دگرگونی بوده است. از این رو، همه فرهنگ ها کم و بیش مراحلی از تغییر را پشت سر گذاشته اند(لینتون، 1378: 56). یکی از شیوه های بروز تغییرات در جوامع، اشاعه است. از این رو، اشاعه به معنای ورود عناصر یک فرهنگ به فرهنگ های دیگر است (Nanda and warms، 2002 : 89).
جدال مدرنیزاسیون و خرده فرهنگ ها در تاریخ معاصر ایران
هنگامی که فرهنگ ها در ارتباط با یکدیگر قرار می گیرند، معمولاً عناصر فرهنگی که دارای عناصر پیچیده تری است، وارد فرهنگ ساده تر و با درجه پیچیدگی گمتر می شود و سبب بروز تغییر و دگرگونی در آن فرهنگ می گردد (فرانک، 1359: 67-106، گاربارینو، 1377: 85- 74، امان اللهی، 1362، فکوهی، 1381: 157- 144، ریویر، 1379: 64- 59).ایرانیان به ویژه از زمان قاجار با مظاهر تمدن غرب به ویژه فناوری های ارتباطی آشنا شدند (کیانی و دیگران، 1383: 265). با این حال، ورود مدرنیزاسیون و فناوری های مدرن به ایران از دوره رضاشاه شدت می گیرد (کیانی و دیگران، 1383: 311- 265).
دولت مدرن نیز به عنوان یکی از مؤلفه های مدرنیته در ایران تشکیل می شود(Hall,Held and McLenan1996:32). با این همه، از زمان اجرای اصلاحات ارضی، ورود فرآیند مدرن سازی از جمله فناوری ارتباطی مدرن مانند رادیو، گرامافون، وسایل حمل و نقد مدرن، مدارس نوین و سایر ابزارهای مدرن به منطقه کوهمره سرخی و از جمله طایفه ی دهدار تسهیل شد.
از آنجا که جوامع غربی در طی چند دهه اخیر وارد دوران جامعه ی اطلاعاتی شده است. فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در این زمینه نقش تعیین کننده ای دارند، این گونه فناوری ها وارد ایران نیز شده است. از این رو، اشاعه ی این فناوری ها موجب شکل گیری سبک های زندگی جدید و متنوعی گردیده است. افراد بومی و مهاجر طایفه ی دهدار نیز تحت تأثیر آن قرار گرفته اند.
ملاحظات مفهومی و نظری: مروری بر قالب های مفهومی تغییرات اجتماعی
از اگوست کنت تا تونیس و سپس تا رایزمن تکیه ی متفکرین بر معرفت و تغییر شکل آن و بالاخره بر ارتباط جمعی بوده است (کازینو، 1364: 35). همانطور که مک لوهان و رایزمن بیان کرده اند، بشر عصر رسانه های همگانی از بیرون هدایت می شود، به سوی زندگی قبیله ای تازه ای منتها در سطحی جهانی در حرکت است. ولی نباید تصور کرد که این امر باعث یکسانی و مشابهت میان افراد خواهد شد. تعدد منابع اطلاعاتی و تنوع پیام ها برعکس، به نوعی شخصیت فردی را تقویت خواهد کرد (همان منبع: 187).امروزه بیشترین توجه، وقف اطلاعاتی شدن زندگی اجتماعی شده است (وبستر، 1382: 2). شاید برجسته ترین مشخصه ی عصر حاضر به لحاظ اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، افزایش اهمیت سیستم های به لحاظ فنی پیشرفته ی ارتباطات و اطلاعات باشد (مک چسنی، 1379: 29).
عمومی ترین تعریف از «جامعه ی اطلاعاتی» بر نوآوری چشمگیر فناوری تأکید می کند. تصور کلیدی این است که موفقیت علمی در پردازش، ذخیره و انتقال اطلاعات، کاربرد فناوری های اطلاعاتی را تقریباً به تمام گوشه و کنار جهان گسترش داده است (وبستر، 1382: 13).
توسعه ی ارتباط دیجیتالی و پیشرفت های فنی مربتط با آن، نظیر ارتباط از طریق تلفن همراه است که ارتباط را کم هزینه تر و دسترسی را بیشتر می کند. از سویی، دیجیتالی کردن ارتباطات، مردم را به ارتباط جهانی ترغیب کرده است.
ارتباط اطلاعاتی ابزاری برای انتقال اطلاعات دور برد
چرا که انتقال اطلاعات در سراسر جهان می تواند تقریباً به طور همزمان با بهایی نسبتاً ارزان صورت گیرد. این امر همچنین پیوند و ادغام عمودی را تشویق و ترغیب می کند، زیرا در راستای تبدیل تمامی اشکال ارتباط به قالب های دیجیتالی، محصولات رسانه ای را نیز راحت تر قابل انتقال می کند (مک چسنی، 1379: 14). بدون شک این تعریفی فنآورانه از «جامعه ی اطلاعاتی» است (همان منبع).ارتباط اطلاعاتی همچنین می تواند به تدریج امکان کنترل ارتباط به شیوه ی سنتی را تضعیف کند. زیرا به طور بالقوه توان آن را دارند که تولید و توزیع اطلاعات با کیفیت بالا را تسهیل کند، که در این میان چشمگیرترین تحول، پیدایش اینترنت بوده است. ارتباط دیجیتالی همچنین بنیانی را برای همگرایی بعدی رسانه ها و فناوری ارتباطی دوربرد (درجه اول سیستم ارتباط تلفنی) و صنایع رایانه ای فراهم ساخت (مک چسنی، 1379: 33).
در مورد شیوه ی اشاعه ی فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی تحقیقات زیادی انجام شده که به اختصار به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم. کورپلا می گوید برای ارزیابی مشکلات توسعه فناوری های اطلاعاتی در کشورهای در حال توسعه باید به اقتصاد سیاسی و شرایط مادی این کشورها در سیستم جهانی توجه کرد و بر روش شناسی مشارکتی و توانبخشی تأکید بیشتری نمود (korpela, 1996:29-42).
دیماجیو و همکارانش نیز در طی تحقیقی به این نتیجه رسیده اند که اینترنت را به گونه ی ویژه ای می تواند شیوه های ارتباطی را با شکل های محتوایی در یکدیگر ادغام کند. این که جامعه شناسان باید اینترنت را به گونه ای فعال تر مطالعه کنند. (Dimmagio,et al,2001: 307-330)
شرودر می گوید مصرف فناوری در زندگی روزمره به طور هم زمان، هم سبب یکسان سازی اوقات فراغت و اجتماع پذیری می شود و هم موجب تنوع بیشتر آن ها می گردد. همان طور که زندگی روزمره از تنوع بیشتری برخوردار می شود، به اوقات فراغت هم گرایش بیشتری پیدا می کند. از این رو، مصرف در زندگی روزمره از اهمیت بیشتری برخوردار می شود.
استیو درنه نیز ضمن مطالعه ای می گوید هند از سال 1991 شاهد گسترش انفجارآمیز رسانه های جدید بود. در طی این دهه، تلویزیون های ماهواره ای و فیلم های هالیودی به گونه ی گسترده ای قابل دسترسی شد. بسیاری از مفسران پیش بینی می کردند که گشودگی بر روی مدل های اقتصادی جدید موجب تغییر در نهادهای خانواده و جنسیت در هند خواهد شد (Derne، 2005:33-47).
انتخاب چارچوب نظری تحقیق
در این تحقیق ما از نظریه های گیدنز و دیوید چینی به عنوان چارچوب نظری استفاده کرده ایم که اینک به اختصار به شرح آنها می پردازیم. بر اساس دیدگاه گیدنز بازتولید اجتماعی، در جوامع سنتی به وسیله ی مکان مشروط شده بود، نه تنها زندگی روزمره ی افراد تا اندازه زیادی وابسته به سرزمین ها و فضاهای کوچک- در دهکده ها و شهرها- بود بلکه افراد دسترسی بسیار محدودی نسبت به افراد و رویدادهای دوردست داشتند.جهان خارج جنبه ی تغییرناپذیر، دوردست و ناملموس داشت. اما اکنون آگاهی روزمره، تجربه و عملکرد در یک زمینه جهانی شده اتفاق می افتد که در آن «مکان(4) تنها یک نقطه ی مرجع اجتماعی در میان بسیاری دیگر از نقاط مرجع است. تولید، تجارت و رسانه سبب می شود که نتایج کنش های انسانی را به هر نقطه و گوشه جهان ببرد.
افراد به هیچ وجه وابسته به عادت ها و رسومات محلی و مکان معین نیستند و کنش های آنها فراتر از سرزمین آشنایی می رود که در آن زندگی می کنند (Benton,1999:41).
مدرنیته از طریق ابزارهای جدید ارتباط و حمل و نقل است که زمان و مکان را از یکدیگر جدا کرده و مجدداً به لحاظ تاریخی آن ها را به شیوه ای اصیل در یکدیگر ادغام و ترکیب می کند. این فاصله ی زمانی و مکانی، امکان ایجاد ارتباط های تازه، میان ابعاد جهانی و محلی را فراهم می آورد (ibid:144).
همه ی ما اکنون نسبت به تغییرات ظاهراً گریزناپذیری آگاهی داریم که در زندگی ما در حال رخ دادن است. ما در جهانی زندگی می کنیم که با سرعتی شتابان به پیش می رود، یعنی جایی که یک بزرگراه اطلاعاتی (5)
از تلویزیون گرفته تا اینترنت در حال ایجاد یک دهکده ی جهانی هستند، که سبب افزایش ارتباط مادی و نمادی میان فرهنگ ها می شوند، بسیاری از نویسندگان معتقدند که این عصر اطلاعات جدید نشانگر یک جامعه ی پساصنعتی، پسامدرن است (Tucker,1998:125).
بدینسان امکان گسترش روابط اجتماعی در طی زمان و مکان فراهم آمد. نکته ی اصلی در درک این تغییر پارادایمی مدرن از شکل های محلی چهره به چهره ی سازماندهی زندگی اجتماعی «مکانیزم های از جا کننده (6) مانند پول و نظام های تخصصی است (نظام های تخصصی شامل فناوری های حمل و نقل و ارتباطات، که زمینه ی زندگی روزمره را شکل می دهد، اما مکانیزم آن را نمی توانیم درک یا کنترل کنیم) (Benton,199:41).
گسترش تاریخی مصرف، تحول انتخاب جوامع یا نابودی فرهنگ مصرف ؟
وقتی دنیای اجتماعی متحول می شود، به مفاهیمی نو برای درک آن نیازمندیم. مهم ترین تحول پدیدآمده در قرن اخیر گسترش تاریخی مصرف بوده است (فاضلی، 1382: 61). اگر در جوامع سنتی مردم جایگزین و بدیل اندکی برای انتخاب میان برنامه های زندگی داشتند اکنون مردم قادرند تا بین جایگزین های متفاوت دست به انتخاب بزنند، البته بی آن که با اطمینان بدانند که آنچه را که انتخاب کرده اند، به کجا منتهی خواهد شد (گیبینز و بوریمر، 1381: 101).چینی معتقد است که فرهنگ معاصر هنوز در معرض تغییرات اجتماعی و فرهنگی قرار دارد، به این معنا که جوامع توده ای معاصر از مرحله ی شیوه های زندگی (way of life) وارد مرحله ی سبک زندگی (lifestyle) شده است. ایده ی فرهنگ به عنوان کل شیوه زندگی که مبتنی بر سنت های مشترک و هویت اجتماعی بود، اکنون ظرفیت خود را برای تعریف وجود اجتماعی به عنوان یک تمامیت از دست داده است. امروز زندگی اجتماعی توسط پیوند میان فرهنگ و اجتماع مشخص می شود (chaney,2001:77quoted in Taylor,2002).
بر اساس دیدگاه چینی دیدگاه های سنتی درباره ی فرهنگ، جای خود را به شکل های اجتماعی جدیدی داده است. یکی از مصداق های مهم این شکل اجتماعی جدید، رشد سبک های زندگی است سبک های زندگی مبتنی بر منابعی است که توسط انتخاب ها در زمینه ی مصرف فراهم می شود.
این انتخاب ها در زمینه ی مصرف مبتنی بر ذخیره ی نمادی است که در فرهنگ معاصر ارائه می شود. در واقع، سبک زندگی برخلاف برداشت سنتی از شیوه ی زندگی مبتنی بر اوقات فراغت و صنایع فرهنگی و الگوهای مصرفی است. این سبک زندگی به گونه ای بازاندیشانه توسط کسانی پدیدآورده می شوند که در این زمینه ها سرمایه گذاری می کنند. در این جا، طرح های سبک زندگی ناپایدار هستند و قابل اصلاح مجدد می باشند (Taylor,2002:481).
هر سبک زندگی «... مستلزم مجموعه ای از عادت ها و جهت گیری ها و، بنابراین، برخوردار از نوعی وحدت است که علاوه بر اهمیت خاص خود از نظر تداوم امنیت وجودی- پیوند بین گزینش های فرعی موجود در یک الگوی کم و بیش منظم را نیز تأمین می کند (همان منبع: 121).
تعریف گیدنز درباره سبک زندگی
با برداشتی که گیدنز از مقوله ی سبک زندگی دارد، مطالعه ی سبک زندگی عبارت است از تلاش برای شناخت مجموعه ی منظمی از رفتارها با الگوهای کنش که افراد آن ها را انتخاب کرده و کنش شان در زندگی روزمره به واسطه آن ها هدایت می شود.مهم این است که چنین انتخاب هایی در هر سطحی وجود دارند و هیچ فرهنگی انتخاب افراد را کاملاً از آن ها نمی گیرد (فاضلی: 66).
آنتونی گیدنز معتقد است که سبک های زندگی کردارهایی هستند که به جریان عادی زندگی روزمره تبدیل شده اند. جریان هایی که در لباس پوشیدن، غذا خوردن، شیوه های کنش و محیط دلخواه برای ملاقات کردن دیگران جلوه می کنند.
اما وی یادآور می شود که چنین رفتارهایی بازتاب کننده هویت های شخصی، گروهی و اجتماعی اند (cockerham,et al,1997:321) به نقلی از فاضلی، 1382 (اشپارگان به تبعیت از گیدنز رفتاری را مشخصه ی سبک زندگی می داند که «روایتی از خود» (spaargaren,2000:328) به نقل از فاضلی، 1382 (در آن مستتر باشد، زیرا بسیاری از رفتارها به قصد برآوردن نیازهای اولیه انجام می شوند (فاضلی، 1382: 69).
در نهایت می توان گفت که سبک زندگی مبتنی بر منابعی است که توسط انتخاب ها در زمینه ی مصرف فراهم می شود، در واقع سبک زندگی مبتنی بر اوقات فراغت، صنایع فرهنگی و الگوهای مصرف است.
همچنین سبک زندگی مجموعه ی منظمی از رفتارها با الگوهای کنش است که افراد آن را انتخاب کرده و کنش شان در زندگی روزمره به واسطه ی آن ها هدایت می شود. در این تحقیق، سبک زندگی شامل مؤلفه هایی است که عبارتند از شیوه ی گذران اوقات فراغت، مصرف کالاهای فرهنگی و شیوه ی همسرگزینی.
مدل تجربی تحقیق
مدل سازی بخش جدایی ناپذیر ازعلوم اجتماعی است، زیرا مدل ها هم راهنمای توسعه ی نظریه و هم طرح تحقیق هستند. مدل ها برای دانشمندان علوم اجتماعی بسیار مهم هستند، ز یرا که با مدل سازی چارچوبی را ایجاد می کنند که از طریق آن سئوالات مهم ارزیابی قرار می شوند (Delbert and salkind,2002:46).مدل مفهومی تحقیق، نشانگر این است که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی چه تأثیری بر سبک زندگی دارند. در این مدل، فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی به عنوان متغیر مستقل و سبک زندگی به مثابه ی متغیر وابسته است.
نمودار(1): مدل مفهومی تحقیق
.jpg "تأثیر فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی بر سبک زندگی افراد یک منطقه")
از مدل مفهومی قضیه زیر استنتاج می شود:
- هرچه میزان استفاده از فناوری ارتباطی و اطلاعاتی بیشتر شود، سبک زندگی به صورت مدرن تر درمی آید.بر اساس مدل مفهومی تحقیق، مدل تجربی زیر ساخته شده است. در این مدل شاخص های فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی عبارتند از: رادیو، تلویزیون، ضبط صوت، ویدئو، ماهواره، تلفن ثابت، تلفن همراه و کامپیوتر. در مورد سبک زندگی نیز از شاخص هایی استفاده شده است که عبارتند از: شیوه ی همسرگزینی، مصرف کالاهای فرهنگی، شیوه ی گذران اوقات فراغت.
نمودار(2)- متغیرهای مستقل و وابسته
| متغیرهای مستقل | متغیر وابسته | ||
| رادیو | فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی | شیوه ی همسرگزینی | سبک زندگی |
| تلویزیون | |||
| ویدئو | |||
| تلفن ثابت | شیوه ی گذران اوقات فراغت | ||
| تلفن همراه | مصرف کالاهای فرهنگی | ||
| ضبط صوت | |||
| ماهواره | |||
| کامپیوتر | |||
| سن | متغیرهای زمینه ای | ||
| جنس | |||
| محل سکونت | |||
بر پایه ی مدل تجربی بالا، فرضیه های زیر استنتاج می شود.
- سن با میزان استفاده از فناوری ارتباطی رابطه دارد.- جنسیت با میزان استفاده از فناوری ارتباطی رابطه دارد.
- محل سکونت با میزان استفاده از فناوری ارتباطی رابطه دارد.
- میزان استفاد از فناوری ارتباطی با شیوه ی همسرگزینی رابطه دارد.
- میزان استفاده از فناوری ارتباطی با شیوه ی مصرف کالاهای فرهنگی رابطه دارد.
- میزان استفاده از فناوری ارتباطی با شیوه ی گذران اوقات فراغت رابطه دارد.
تعریف عملیاتی مفاهیم
فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی:
منظور از فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی فناوری هایی است که انسان ها هم برای برقراری ارتباط و هم برای انتقال اطلاعات از آنها استفاده می کنند.| فناوری ارتباطی و اطلاعاتی | |||||||
| رادیو | تلویزیون | ضبط صوت | ویدئو | ماهواره | تلفن ثابت | تلفن همراه | کامپیوتر |
سبک زندگی:
در نهایت می توان گفت که سبک زندگی مبتنی بر منابعی است که توسط انتخاب ها در زمینه ی مصرف فراهم می شود. در واقع سبک زندگی مبتنی بر اوقات فراغت، صنایع فرهنگی و الگوهای مصرف است.همچنین سبک زندگی، مجموعه منظمی از رفتارها با الگوهای کنش است که افراد آن را انتخاب می کنند و کنش شان در زندگی روزمره، به واسطه ی آن ها هدایت می شود. در این تحقیق، سبک زندگی شامل مؤلفه هایی است که عبارتند از شیوه ی گذران اوقات فراغت، مصرف کالاهای فرهنگی و شیوه ی همسرگزینی.
| سبک زندگی | ||
| شیوه ی گذران اوقات فراغت | شیوه ی همسرگزینی | مصرف کالاهای فرهنگی |
ملاحظات روش شناختی
روش های عملیاتی کردن و اندازه گیری
در این تحقیق از روش کمّی استفاده شده است. تکنیک مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده نیز پیمایش است و پرسشنامه نیز ابزار گردآوری داده ها بوده است.جامعه ی مورد مطالعه و حجم نمونه
جامعه ی مورد مطالعه را افراد طایفه ی دهدار تشکیل می دهند. این طایفه یکی از طوایف شش گانه (دهدار، ناصرو، جیحون، جبارزا، بُگی، شکرو) ایل سرخی است که در منطقه گوهمره سرخی واقع در جنوب غربی شیراز سکونت داشته است. کوهمره یکی از مناطق کوهستانی فارس است که از سه منطقه کوهمره سرخی، کوهمره جروق و کوهمره نودان تشکیل شده است (امان اللهی، 1367: 232).ایل سرخی در گذشته متشکل از شش طایفه بوده است. طایفه ی دهدار نیز یکی از طوایف شش گانه آن به شمار می رفت. بعد از اجرای اصلاحات ارضی، بخشی از افراد طایفه ی دهدار به سوی یکجانشینی و کشاورزی روی آوردند و در روستای دهداری شوراب مسکن گزیدند و بخشی نیز عمدتاً از سال های 1350 به بعد به تدریج به شهر شیراز مهاجرت کرده اند که اکنون در این شهر ساکن هستند. اکنون طبق سرشماری انجام شده طایفه ی دهدار شامل 151 خانوار است که تعداد 65 خانوار در روستای دهداری ساکن هستند، و تعداد 86 خانوار آن نیز به شهر شیراز مهاجرت کرده اند و در این شهر ساکن هستند.
در این تحقیق از روش سرشماری استفاده کرده ایم و به روش نمونه گیری نپرداخته ایم
از آنجا که معمولاً برای تعیین حجم نمونه به جدول لین مراجعه می شود اما در جدول لین، نمونه ای کمتر از 1000 مورد توجه نیست از این رو، و برای اطمینان، از طریق پست الکترونیک، از آقای لین نظرخواهی نمودیم.لین اظهار داشته است که از آنجا که جمعیت مورد مطالعه شما نسبتاً کوچک و کمتر از 1000 نفر است، پس بهتر است که کل جمعیت جامعه آماری را انتخاب کرده و دیگر لزومی به انجام نمونه گیری نیست.
از این رو، ما به جای نمونه گیری از روش سرشماری استفاده کردیم و تمام جمعیت این طایفه که سن اعضای آن بیشتر از 15 سال بود را مورد سرشماری قرار دادیم. در مجموع 440 نفر واحدهای مشاهده را تشکیل می دادند که از میان آن ها 404 نفر مورد مشاهده قرار گرفتند و پرسشنامه را پر کردند.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
اطلاعاتی که گردآوری شده پس از آماده سازی با استفاده از نرم افزار آمار spss 11.5 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. داده ها در ابتدا با استفاده از شاخص های چند متغیره مورد آزمون قرار گرفتند و نتایج به تفصیل در گزارش دیگری آمده که بخشی از آن در اینجا ارائه می شود. آمار توصیفی جامعه مورد توصیف قرار گرفت و سپس فرضیات تحقیق، به کمک آزمون F و رگرسیون مورد آزمون قرار گرفتند.تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق
این بخش از گزارش به تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق اختصاص دارد. در این بخش ضمن توصیف داده ها از طریق جدول فراوانی و شاخص های وضعی با استفاده از آمار استنباطی به آزمون فرضیه های تحقیق پرداخته می شود. اما قبل از آن، لازم است که خصوصیات اقتصادی و اجتماعی پاسخگویان مورد ارزیابی قرار گیرد.خصوصیات اقتصادی و اجتماعی پاسخگویان
ارزیابی جنسیت پاسخگویان نشان می دهد که تقریباً نیمی از آن مرد و نیمی نیز زن هستند. این در حالی است که 3 نفر نیز جنسیت خود را بیان ننموده اند.به رغم آن که اکثریت پاسخگویان در روستا متولد شده اند، اما بیشتر آن ها ساکن شهر هستند (7/52 درصد).
میزان استفاده ی پاسخگویان از انواع مختلف فناوری ارتباطی
نتایج تحقیق نشان می دهد پاسخگویان نه تنها از فناوری های ارتباطی مربوط به مراحل اولیه مدرنیته، استفاده می کنند، بلکه به تدریج از فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی مربوط به دوران مدرنیته متأخر نیز استفاده می کنند، چنانکه 5/20 درصد از آنها به کامپیوتر کار می کنند، و حتی 8/3 درصد آن ها بیشتر اوقات یا همیشه از این فناوری استفاده می کنند. 3/46 درصد آن ها از موبایل استفاده می کنند گرچه تنها 9/9 درصد آن ها بیشتر اوقات یا همیشه از این فناوری بهره می برند.ماهواره نیز از جمله فناوری های ارتباطی است که 7/48 درصد آزمودنی از آن استفاده می کنند هرچند که 7/9 درصد از افراد بیشتر اوقات و همیشه از آن استفاده می کنند. نتایج همچنین نشان می دهد که رادیو و ویدئو از جمله وسایل ارتباطی کم طرفدار است.
این در حالی است که تلویزیون و ضبط صوت و تلفن معمولی از جمله وسایل ارتباطی اند که بیشتر از همه مورد استفاده قرار می گیرند. به طوری که 69 درصد از افراد مورد ارزیابی همیشه یا اغلب اوقات از این وسیله ارتباطی استفاده می کنند. همچنین 6/46 درصد آن ها همیشه یا بیشتر اوقات از ضبط صوت استفاده می نمایند (جدول شماره ی 1).
جدول 1. میزان استفاده پاسخگویان از فناوری های ارتباطی
| نوع فناوری ارتباطی | هیچ وقت | به ندرت | گاهی اوقات | بیشتر اوقات | همیشه | بی جواب | |||||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | ||
| تلفن معمولی | 53 | 3/13 | 67 | 8/16 | 115 | 8/28 | 93 | 3/23 | 72 | 18 | 4 |
| تلفن همراه | 212 | 7/53 | 89 | 5/22 | 55 | 9/13 | 21 | 3/5 | 18 | 6/4 | 9 |
| کامپیوتر | 311 | 5/79 | 28 | 2/7 | 37 | 5/9 | 8 | 2 | 7 | 8/1 | 13 |
| تلویزیون | 37 | 4/9 | 17 | 3/4 | 68 | 3/17 | 111 | 2/28 | 160 | 7/40 | 11 |
| ماهواره | 200 | 3/51 | 76 | 5/19 | 156 | 5/19 | 16 | 1/4 | 22 | 6/5 | 14 |
| رادیو | 59 | 9/14 | 145 | 5/36 | 91 | 9/22 | 51 | 8/12 | 51 | 8/12 | 7 |
| ویدئو | 103 | 3/26 | 90 | 23 | 108 | 6/27 | 50 | 8/12 | 41 | 5/10 | 12 |
| ضبط صوت | 48 | 12 | 68 | 17 | 118 | 4/29 | 94 | 4/23 | 73 | 2/18 | 3 |
مطالعه ی سبک زندگی افراد مورد ارزیابی
متغیر وابسته ی ما در این تحقیق سبک زندگی است. این متغیر خود دارای سه بعد، شیوه ی همسرگزینی، نحوه ی گذران اوقات فراغت و نوع کالاهای فرهنگی مورد مصرف است. این بخش از گزارش به ارزیابی این ابعاد اختصاص دارد.نگرش پاسخگویان نسبت به گویه های طیف همسرگزینی
ارزیابی نگرش پاسخگویان نسبت به گویه های طیف همسرگزینی نشان می دهد که در برخی از ابعاد، آن ها تا حدود زیادی سنتی هستند، به طوری که 6/53 درصد آن ها در حد زیاد و خیلی زیاد ترجیح می دهند که همسرشان از اقوام و خویشان باشند.همچنین 63 درصد آن ها در حد کم و خیلی کم ترجیح می دهند همسرشان از هر دینی باشد. در برخی از ابعاد نیز پاسخگویان در حد زیادی مدرن هستند. به طور ی که 7/95 درصد آن ها در حد زیاد و خیلی زیاد اخلاق و رفتار مناسب را ملاک اصلی ازدواج می دانند. همچنین 8/92 درصد از افراد تفاهم با همسر را ملاک انتخاب می دانند.
همچنین 4/82 درصد نیز در حد زیاد و خیلی زیاد اصالت خانوادگی و 9/75 درصد نیز در حد زیاد و خیلی زیاد تحصیلات همسر را در انتخاب همسر مهم می دانند.
ارزیابی نحوه نگرش پاسخگویان نسبت به شیوه گذران اوقات فراغت
ارزیابی نگرش پاسخگویان نسبت گویه های طیف نشان می دهد که آن ها چندان وقتی را برای گذران اوقات فراغت مدرن و بازاندیشانه صرف نمی کنند. به طور ی که 4/88 درصد آن ها در حد کم و خیلی کم به بازی با آتاری و سگا می پردازند و 2/86 درصد آن ها در حد کم و خیلی کم به کارهای هنری می پردازند. همچنین 3/70 درصد آن ها نیز در حد کم و خیلی کم کتاب می خوانند و 8/68 درصد نیز در حد کم و خیلی کم روزنامه می خوانند.بیشترین شیوه گذران اوقات فراغت پاسخگویان رفتن به کوه و صحرا است. به طوری که 2/42 درصد آن ها در حد زیاد و خیلی زیاد از این طریق به گذران اوقات فراغت می پردازند و این در حالی است که 9/34 درصد نیز در حد کم و خیلی کم به این روش سنتی اوقات فراغت خود را سپری می کنند.
همچنین رفتن به دید و بازدید از دیگر شیوه های سنتی گذران اوقات فراغت است، به نحوی که 7/39 درصد از پاسخگویان در حد زیاد و خیلی زیاد از این طریق به گذران اوقات فراغت می پردازند. این در حالی است که 3/39 درصد افراد نیز در حد کم و خیلی کم به دید و بازدید یکدیگر می روند.
مطالعه ی نوع کالاهای فرهنگی مورد استفاده توسط پاسخگویان
غیر از نوع فناوری مورد استفاده و نحوه گذران اوقات فراغت که نشان دهنده ی سنتی یا مدرن بودن پاسخگویان است، نوع برنامه های فرهنگی که پاسخگویان بیشتر به آن گرایش دارند نیز نشان دهنده ی میزان سنتی بودن یا مدرن بودن افراد است.استفاده از برنامه های مربوط به خانواده و ازدواج بیشتر حاکی از سنت گرایی و استفاده از برنامه های معمول نظیر اخبار، برنامه های اقتصادی، علمی، فیلم و سریال، موسیقی و آواز و نظایر آن بیشتر حاکی از داشتن گرایشان مدرن و استفاده از برنامه های ورزشی و هنر و ادبیات بیشتر حاکی از داشتن گرایشات فرامدرن هستند.
قبل از ارزیابی میزان استفاده پاسخگویان از این برنامه ها لازم است پایایی و سازگاری درونی طیف ارزیابی شود. اما قلل از آن نکته ای که باید خاطرنشان کرد این است که هر یک از این برنامه ها ممکن است از چند طریق توسط فرد مورد استفاده قرار گیرد. به طور مثال، استفاده از آواز و موسیقی می تواند از طریق رادیو، تلویزیون، ویدئوف ضبط و صوت، ماهواره و اینترنت انجام پذیرد. اما برخی برنامه ها نظیر تماشای فیلم و سریال تنها از طریق تلویزیون، ویدئو، ماهواره و اینترنت امکان پذیر است.
لذا برای قابل مقایسه کردن میزان استفاده پاسخگویان از این برنامه ها، باید ابتدا مجموع نمره ای که فرد از میزان استفاده از هر یک از برنامه ها که از وسایل مختلف ارتباطی به دست می آورد محاسبه و بر تعداد آن وسائل تقسیم شود تا میانگین نمره استفاده فرد از آن برنامه به دست آید. با این توضیح به ارزیابی پایایی و سازگاری درونی طیف می پردازیم.
ارزیابی میزان استفاده از برنامه های فرهنگی
همان گونه که قبلاً ذکر شد از میان 9 برنامه، سه برنامه موسیقی و شو، برنامه تفریحی و سرگرمی و فیلم و سریال جنبه سنتی تر دارند، و هرچه که پاسخگویان بیشتر از این برنامه ها استفاده کنند، سنتی تر هستند، اما استفاده بیشتر از 6 برنامه دیگر نشانگر مدرن بودن فرد است. نتایج ارزیابی نشان می دهد که پاسخگویان در انتخاب برنامه ها بیشتر به برنامه های سنتی گرایش دارند تا برنامه های مدرن، به طوری که 5/86 درصد آن ها در حد کم و خیلی کم از برنامه های ادبی استفاده می کنند.همچنین 7/83 درصد آن ها در حد کم و خیلی کم به برنامه های اقتصادی علاقمند هستند و 76 درصد نیز در حد کم و خیلی کم به برنامه های علمی گرایش دارند. این در حالی است که 42 درصد آن ها در حد خیلی زیاد و خیلی زیاد به فیلم و سریال های تلویزیونی علاقمند بوده و مورد استفاده قرار می دهند. در حالی که 6/18 درصد در حد کم و خیلی کم به فیلم ها و سریال های تلویزیونی گرایش دارند.
ارزیابی عوامل مؤثر بر میزان استفاده از کالاهای فرهنگی
نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان می دهد که تحصیلات (R=0/517)، میزان استفاده از فناوری ارتباطی (R=0/492)، و سن پاسخگویان (R=-0/3)، با میزان استفاده آن ها از کالاهای فرهنگی رابطه ی معنی دار دارد.همان گونه که در جدول مشاهده می گردد، رابطه ی سن با متغیر وابسته منفی است و به این معناست که افراد جوان تر از کالاهای فرهنگی مدرن تری استفاده می کنند. همچنین افزایش در میزان تحصیلات و استفاده از فناوری ارتباطی باعث افزایش در استفاده از کالاهای فرهنگی مدرن تر و فرامدرن می شود.
جدول 2. ضریب همبستگی پیرسون بین میزان استفاده از کالاهای فرهنگی با متغیرهای مستقل نسبی و فاصله ای
| نام متغیر | تحصیلات | استفاده از فناوری ارتباطی | سن |
| ضریب همبستگی | 517/0 | 492/0 | 3-/0 |
| p-value | 000/0 | 000/0 | 000/0 |
نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می دهد که مردان بیش از زنان از کالاهای فرهنگی مدرن استفاده می کنند. به طوری که میانگین نمره ی آن ها از طیف مزبور 5/19 است. در حالی که این میانگین برای زنان 5/16 است. این تفاوت در سطح 99 درصد قابل تعمیم به کل جامعه آماری است.
جدول 3. آزمون معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از مصرف کالاهای فرهنگی بر حسب جنس
| جنس | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| مرد | 163 | 5/19 | 000/0 | 318و1 | 2/26 |
| زن | 157 | 5/16 |
افراد مجرد نیز بیش از افراد متأهل از کالاهای مصرفی مدرن استفاده می کنند. بر اساس جدول 9 میانگین نمره افراد مجرد از این طیف 8/19 است در حالی که این میانگین برای افراد متأهل 3/17 است. این تفاوت نیز در سطح 99 درصد معنی دار است.
جدول 4. آزمون معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از طیف استفاده از کالاهای فرهنگی بر حسب تأهل
| وضعیت متأهل | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| مجرد | 103 | 8/19 | 000/0 | 314و 1 | 4/14 |
| متأهل | 213 | 3/17 |
دانشجویان و محصلین نیز بیش از سایر گروه های فعالیتی از کالاهای فرهنگی مدرن و فرامدرن استفاده می کنند. این در حالی است که زنان خانه دار و افراد از کار افتاده کمتر از سایر گروه ها از این نوع کالاها استفاده می کنند.
ارزیابی عوامل مؤثر بر نحوه ی گذران اوقات فراغت
سطح تحصیلات (R=0/64)، میزان استفاده از فناوری ارتباطی (R=0/51)، و سن (R=-0/43) سه متغیر هستند که رابطه معنی دار با نحوه ی گذران اوقات فراغت دارند. بر اساس این نتایج با افزایش سن میزان گذران اوقات فراغت بازاندیشانه و مدرن کاهش می یابد. اما افزایش دو متغیر دیگر موجب افزایش گذران اوقات فراغت به شیوه مدرن و بازاندیشانه می گردد.
جدول 5. ضرایب همبستگی پیرسون بین میزان گذران اوقات فراغت و متغیرهای مستقل نسبی و فاصله ای
| نام متغیر | تحصیلات | استفاده از فناوری ارتباطی | سن |
| ضریب همبستگی | 64/0 | 51/0 | 43-/0 |
| p-value | 000/0 | 000/0 | 000/0 |
نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می دهد که جنسیت پاسخگویان رابطه ی معنی دار با نحوه ی گذران اوقات فراغت ندارد. اما شیوه ی گذران اوقات فراغت در بین ساکنین شهر بیشتر جنبه ی مدرن بازاندیشانه دارد، به گونه ای که میانگین نمره آنها 9/19 است، در حالی که این میانگین برای ساکنین روستا 5/16 است. این تفاوت در سطح 99 درصد معنی دار است.
جدول 6. آزمون معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از طیف نحوه گذران اوقات فراغت بر حسب محل زندگی
| محل زندگی | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| شهر | 175 | 9/19 | 000/0 | 327و1 | 9/29 |
| روستا | 154 | 5/16 |
همچنین متولدین شهر نیز اوقات فراغت خود را بیشتر به صورت مدرن و بازاندیشانه می گذرانند. به گونه ای که میانگین نمره ی آن ها از طیف 1/21 است. در حالی که این میانگین برای متولدین روستا 9/16 است. این تفاوت نیز در سطح 99 درصد قابل تعمیم به کل جامعه آماری است.
جدول 7. آزمون معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از طیف نحوه گذران اوقات فراغت بر حسب محل تولد
| محل تولد | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| شهر | 109 | 1/21 | 000/0 | 327 و1 | 76/40 |
| روستا | 220 | 9/16 |
همچنین افراد مجرد بیش از افراد متأهل اوقات فراغت خود را به شیوه مدرن می گذرانند (با میانگین نمره 22). تفاوت موجود بین میانگین نمره ی این دو گروه از طیف که 5/5 است. در سطح 99 درصد قابل تعمیم به کل جامعه آماری است. (جدول 8).
جدول 8. آزمون معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از طیف نحوه گذران اوقات فراغت بر حسب وضعیت تأهل
| وضعیت تأهل | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| مجرد | 110 | 22 | 000/0 | 327و 1 | 17/80 |
| متاهل | 216 | 5/16 |
ارزیابی عوامل مؤثر بر شیوه ی همسرگزینی
سه متغیر سطح تحصیلات (R=0/294)، میزان استفاده از فناوری ارتباطی (R=0/21) و سن (R=-0/2) متغیرهای نسبی و فاصله ای هستند که رابطه معنی دار با شیوه ی همسرگزینی دارند. متغیر سن رابطه منفی با شیوه ی همسرگزینی دارد و این بدان معنی نیست که افراد مسن تر در انتخاب خود بیشتر از ملاک های سنتی استفاده می کنند. اما افزایش در سطح تحصیلات و استفاده از فناوری ارتباطی موجب می شود که ملاک های همسرگزینی بیشتر مدرن گردد(جدول 9).
جدول 9. ضرایب همبستگی پیرسون بین شیوه های همسرگزینی با متغیرهای نسبی و فاصله ای
| نام متغیر | تحصیلات | استفاده از فناوری ارتباطی | سن |
| ضریب همبستگی | 249/0 | 21/0 | 2-/0 |
| p-value | 000/0 | 000/0 | 000/0 |
از میان متغیرهای اسمی سه متغیر محل سکونت، محل تولد و وضعیت تأهل رابطه معنی دار با شیوه همسرگزینی دارند.
نتایج حاصل نشان می دهد که ساکنین شهر، در انتخاب همسر خود ملاک های مدرن تری دارند، به گونه ای که میانگین نمره ی آن ها از طیف همسرگزینی 8/29 است. در حالی که این میانگین برای روستاییان 6/28 است (جدول 10)
جدول 10. آزمون های معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از طیف همسرگزینی برحسب محل سکونت آن ها
| محل سکونت | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| شهر | 180 | 8/29 | 003/0 | 337 و 1 | 03/9 |
| روستا | 159 | 6/28 |
همچنین متولدین روستا، در انتخاب همسر خود از ملاک های سنتی تری استفاده می کنند (با میانگین نمره 5/28). همان گونه که ملاحظه می گردد، میانگین نمره متولدین روستا 2/2 کمتر از متولدین شهری است که این تفاوت در سطح 99 درصد معنی دار است.
جدول 11. آزمون معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از طیف همسرگزینی برحسب محل تولد
| محل سکونت | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| شهر | 111 | 7/30 | 003/0 | 337و 1 | 4/24 |
| روستا | 228 | 5/28 |
نتایج ارزیابی همچنین حاکی از این است که افراد مجرد ملاک های مدرن تری برای انتخاب همسر دارند، به طوری که میانگین نمره ی آن ها از طیف همسرگزینی 1/30 است. حال آن که این میانگین برای افراد متأهل 9/28 است (جدول 12).
جدول 12. آزمون معنی داری تفاوت میانگین نمره پاسخگویان از طیف همسرگزینی بر حسب وضعیت تأهل
| وضعیت تأهل | تعداد | میانگین | درجه اطمینان | درجه آزادی | F |
| مجرد | 111 | 1/30 | 009/0 | 314 و1 | 9/6 |
| متأهل | 225 | 9/28 |
جمع بندی و نتیجه گیری
همه ی ما اکنون در جهانی زندگی می کنیم که با سرعت شتابان به پیش می رود، یعنی جایی که یک بزرگ راه اطلاعاتی از تلویزیون گرفته تا اینترنت سبب افزایش ارتباط مادی و نمادی میان فرهنگ ها می شوند. به نظر گیدنز بازتولید اجتماعی در جوامع سنتی توسط مکان مشروط شده و دسترسی افراد به مردم و سرزمین های دوردست محدود بود.تجربه و آگاهی بر پایه موقعیت مکانی استوار بود. اما اکنون آگاهی روزمره، تجربه و عملکرد در یک زمینه ی جهانی شده اتفاق می افتد و رسانه سبب می شود که نتایج کنش انسانی را به هر نقطه و گوشه جهان ببرد.
باتوجه به آنچه گفته شد، نتایج تحقیق نشان می دهد که از زمان اجرای اصلاحات ارضی، زمینه ورود فناوری های ارتباطی مدرن به طایفه ی دهدار تسهیل شد و روندی شتاب گونه به خود گرفت. در ابتدا گرامافون و رادیو وارد منطقه کوهمره گردید، از آن پس به تدریج ضبط صوت، تلفن ثابت و نظایر آن وارد این منطقه شده و طایفه دهدار هم در معرض اشاعه آن قرار می گیرد.
در چند دهه اخیر که جامه غربی وارد دوران عصر اطلاعات یا به تعبیر گیدنز وارد دوران مدرنیته متأخر گردیده است و فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی مانند تلفن همراه، ماهواره و اینترنت ظهور کرده است. این گونه فناوری ها وارد منطقه کوهمره نیز شده و طایفه ی دهدار هم در معرض اشاعه آن قرار گرفته است.
از این رو، افراد طایفه دهدار نه تنها از فناوری های مربوط به دوران مدرنیته ساده استفاده می کنند، بلکه به تدریج فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی مربوط به دوران مدرنیته متأخر را نیز به کار می گیرند.
نکته جالب آن است که یک طایفه از طریق کوچ نشینی زندگی را می گذرانده، در پرتو اشاعه، اکنون 5/20 درصد از افراد آن از کامپیوتر و 3/46 درصد از افراد آن نیز از موبایل استفاده می کنند، 7/48 درصد از افراد نیز از ماهواره استفاده می کنند.
ضبط صوت، تلفن معمولی و تلویزیون از جمله وسایل ارتباطی هستند که بیش از همه مورد استفاده قرار می گیرند. به طوری که 69 درصد از افراد همیشه یا اغلب از تلویزیون استفاده می کنند و 6/46 درصد از افراد نیز همیشه یا بیشتر اوقات از ضبط صوت استفاده می کنند.
در این تحقیق سبک زندگی دارای سه بعد است که عبارتند از
اوقات فراغت، شیوه همسرگزینی و مصرف کالاهای فرهنگی.
بر اساس نظر گیدنز مطالعه سبک زندگی عبارت است از تلاش برای شناختن مجموعه منتظمی از رفتارها با الگوهای کنش که افراد آن ها انتخاب کرده و کنش اشان در زندگی روزمره به واسطه آن ها هدایت می شود (فاضلی: 51).
در ارزیابی عواملی که بر میزان استفاده از کالاها تأثیر می گذارند، نتایجی که از آزمون همبستگی پیرسون بدست می آید، نشان می دهد که تحصیلات (R=0/517)، میزان استفاده از فناوری ارتباطی (R=0/492)، و سن پاسخگویان (R=-0/3) با میزان استفاده آن ها از کالاهای فرهنگی رابطه معنی دار دارد. همانگونه که نشان داده، رابطه سن با متغیر وابسته منفی است. به این معنا است که افراد جوان تر از کالاهای فرهنگی که بیشتر جنبه بازاندیشانه دارند، استفاده می کنند.
همچنین افزایش در میزان تحصیلات و استفاده از فناوری ارتباطی سبب افزایش در استفاده از کالاهای فرهنگی مدرن تر و بازاندیشانه تر می گردد. همچنین نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می دهد که مردان بیش از زنان از کالاهای فرهنگی مدرن استفاده می کنند. به گونه ای که میانگین نمره ی آن ها از طیف مزبور 5/19 است، در حالی که این میانگین برای زنان 5/16 است. این تفاوت در سطح 99 درصد معنی دار است.
همچنین افراد مجرد بیش از افراد متأهل از کالاهای فرهنگی استفاده می کنند. این تفاوت در سطح 99 درصد معنی دار است. دانشجویان و محصلین نیز بیش از سایر گروه های فعالیتی از کالاهای فرهنگی مدرن و بازاندیشانه استفاده می کنند.
مفاهیم جدید برای نیازمندی های جدید
در مورد سبک زندگی نیز باید گفت که وقتی دنیای اجتماعی متحول می شود، به مفاهیمی نو برای درک آن نیازمندیم. مهم ترین تحول پدیدآمده در قرن اخیر گسترش تاریخی مصرف بوده است. برای تحلیل این شرایط جدید نیازمند به مفاهیم جدیدی هستیم، که در این میان مفهوم سبک زندگی می تواند مفید باشد.در زمان کنونی نقش مردم در تصمیم گیری ها در زمینه ی نحوه گذران زندگی شان افزایش یافته است و اکنون قید و بندهای سنتی برداشته شده، قدرت افراد در انتخاب شیوه ی زندگی نیز بیشتر شده است. بر اساس نظر دیوید چینی سبک های زندگی مبتنی بر منابعی است که توسط انتخاب ها در زمینه مصرف فراهم می شود.
در واقع سبک زندگی برخلاف برداشت سنتی که از فرهنگ مبتنی بر اوقات فراغت، صنایع فرهنگی و الگوهای مصرفی است. گیدنز نیز سبک زندگی را مجموعه ی منتظمی از رفتارها با الگوهای کنش می داند که افراد آن ها را انتخاب کرده و به واسطه آن کنش شان در زندگی روزمره هدایت می شود.
گیدنز نیز معتقد است که سبک زندگی کردارهایی هستند که به جریان های عادی زندگی روزمره تبدیل شده اند.
از میان افراد شاغل، افرادی که دارای شغل اداری سطح بالا با میانگین 2/22 و افراد دارای شغل اداری سطح متوسط با میانگین 1/22، بیشترین استفاده کنندگان از کالاهای فرهنگی هستند. این در حالی است که کسبه کمترین میزان استفاده از این کالاها را دارند، و بیش از همه به مصرف کالاهای فرهنگی سنتی گرایش دارند.
تعریف اوقات فراغت در هر عصری متفاوت است و این یعنی طلوع جامعه فراغتی
پیش از آن که به اوقات فراغت بپردازیم، باید گفت که صنعتی شدن نگرش به اوقات فراغت را از آنچه که در دوره کهن و جامعه ماقبل سرمایه داری با آن مواجه بوده، تغییر داده است. برای مثال، ارسطو اوقات فراغت را معادل کار می دانسته است.اما در دوران مدرن، فراغت به معنی فرصتی برای وقت آزاد است. اما در عین حال، در جامعه مصرفی امروز نمی توان همان تعریفی از اوقات فراغت به کار برد که در آغاز جامعه صنعتی به کار می رفت. افزون بر آن، مناقشات درباره پست مدرنیسم و جهانی شدن بر اوقات فراغت هم متمرکز است. به این معنی که مصرف کننده معاصر یک نوع خاص و متناسب شیوه زندگی فراغتی در زندگی را آزاد ساخته است.
بنابراین، می توان از تحول در مفهوم فراغت و ظهور جامعه فراغتی سخن گفت (همان منبع). از سوی دیگر، بخش زیادی از اوقات فراغت به کالایی شدن زندگی بدل شده است که به رشد جامعه مصرفی دامن زده است. البته اوقات فراغت نیز میان جمعیت به گونه ای ناموزون توزین شده است (همان منبع).
در ارزیابی عوامل مؤثر بر نحوه گذران اوقات فراغت، سطح تحصیلات (R=0/64)، میزان استفاده از فناوری ارتباطی (R=0/51) و سن (43-/0) سه متغیری هستند که رابطه ی معنی دار با نحوه ی گذران اوقات فراغت دارند. بر اساس نتایج، با افزایش سن میزان گذران اوقات فراغت به صورت مدرن و باز اندیشانه نیز کاهش می یابد. اما افزایش دو متغیر دیگر موجب افزایش گذران اوقات فراغت به شیوه مدرن و بازاندیشانه می شود.
همچنین نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می دهد که جنسیت پاسخگویان رابطه معنی داری با نحوه گذران اوقات فراغت ندارد. اما شیوه ی گذران اوقات فراغت در بین افراد ساکن شهر بیشتر جنبه ی بازاندیشانه دارد. به گونه ای که میانگین نمره ی آن ها 9/19 است، حال آن که این میانگین برای ساکنین روستا 5/16 است. این تفاوت در سطح 99درصد معنی دار است.
همچنین افراد متولد شهر نیز بیشتر اوقات فراغت خود را به صورت مدرن و بازاندیشانه می گذرانند. به گونه ای که میانگین نمره ی آن ها از طیف 1/21 است. در حالی که این میانگین برای افراد متولد روستا 9/16 است. این تفاوت نیز در سطح 99 درصد قابل تعمیم به کل جامعه آماری است.
همچنین افراد مجرد بیشتر از افراد متأهل اوقات فراغت خود را به صورت مدرن و بازاندیشانه می گذرانند(با میانگین نمره 22). تفاوت موجود بین میانگین نمره این دو گروه از طیف 5/5 است و در سطح 99 درصد قابل تعمیم به کل جامعه آماری است.
نتایج همچنین حاکی از آن است که طلبه ها، دانشجویان و محصلین بیشتر اوقات فراغت خود را به شیوه مدرن می گذرانند. این در حالی است که افراد از کارافتاده و زنان خانه دار بیشتر از همه تمایل به این دارند که اوقات فراغت خود را به صورت سنتی بگذرانند.
دموکراسی احساسات هم طراز با سبک همسرگزینی !
اکنون به ارزیابی عوامل شیوه همسرگزینی می پردازیم. گیدنز معتقد است که جهانی شدن بر حقوق شخصی و خانواده تأثیرگذار است. او می گوید «این مطالب آنقدر که تصور می شود، با موضوع یکپارچگی جهانی بی ارتباط نیست» (گیدنز، 1379: 91). او ادامه می دهد که تجلی تغییراتی که به طور روزمره آن ها را مشاهده می کنید به نحو قابل توجهی بر خانواده تأثیر می گذارد.اگر این تغییرات را در کنار آنچه شرح دادم قرار دهید، چه نوع خانواده ای در حال ظهور است. فکر می کنم آنچه در حال رخ دادن است، حداقل امکانی است که آن را دموکراسی احساسات(7) می نامم. دموکراسی احساسات قراردان زندگی روزمره در موازات با معیارهای دموکراتیک تر است. اگر بشر می تواند دنیایی را خلق کند که در آن ارتباط خوب به صورت هنجار درمی آید، باید راجع به دموکراتیک کردن زندگی روزمره بحث کند. دموکراسی و ارتباط خوب هر دو با کیفیت های جدیدی درگیر می شوند (گیدنز: 104).
در اینجا به ارزیابی عوامل مؤثر بر همسرگزینی می پردازیم. سه متغیر سطح تحصیلات (R=0/294)، میزان استفاده از فناوری ارتباطی (R=0/21)، و سن (R=-0/2)، متغیرهای نسبی و فاصله ای هستند، که رابطه ی معنی دار با شیوه ی همسرگزینی دارند. متغیرهای سن رابطه منفی با همسرگزینی دارد.
این بدان معنی است که افراد مسن تر در انتخاب خود بیشتر از ملاک های سنتی استفاده می کنند. اما افزایش در سطح تحصیلات و استفاده از فناوری ارتباطی موجب می شود که ملاک های همسرگزینی بیشتر مدرن شود.
از میان متغیرهای اسمی سه متغیر محل سکونت، محل تولد و وضعیت تأهل دارای رابطه معنی دار با شیوه ی همسرگزینی هستند. نتایج همچنین نشان می دهند که افراد ساکن شهر در انتخاب همسر خود ملاک های مدرن تری دارند.
همچنین متولدین روستا در انتخاب همسر از ملاک های سنتی تری استفاده می کنند. نتایج ارزیابی همچنین حاکی از این است که افراد مجرد ملاک های مدرن تری در انتخاب همسر دارند.
نویسندگان: دکتر علی اصغر مقدس(1)، دکتر عبدالعلی لهسایی زاده(2)، دکتر اسفندیار غفاری نسب(3)
پی‌نوشت‌ها:
1- استادیار جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی، دانشگاه شیراز
2- استاد جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی، دانشگاه شیراز
3- استادیار جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی، دانشگاه شیراز
4- place
5- informationl highway
6- dis-embedding dimensions
7- democracy of the emothions.
منابع:
منابع فارسی
امان اللهی، سکندر(1367)، قوم لُر، تهران: آگاه.
امان اللهی، سکندر(1362)، نظام اجتماعی- سیاسی ایل بهاروند و تغییر و تحول آن. ایلات و عشایر، تهران: آگاه.
ریویر، کلود (1379). درآمدی بر انسانشناسی. ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نی.
سپانلو، ابوالفتح، (1374)، "الگوی توسعه و نظام شهری"، از کتاب توسعه، شماره 8: 27-20.
فاضلی، محمد(1382)، مصرف و سبک زندگی، تهران: صبح صادق.
فاضلی، نعمت ا... (1383)، "پیامدهای مدرنیته: تحلیلی بر تحولات وضعیت خانواده و الگوهای رفتار جنسی در بریتانیا"، فصلنامه مطالعات جوانان، شماره 6: 171-145.
فرانک، آندره گوندر (1359). جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی جامعه شناسی. ترجمه منوچهر سناجیان، تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
فکوهی، ناصر(1381). تاریخ اندیشه و نظریه های انسانشناسی. تهران: نی.
کاتوزیان، محمدعلی(1372). اقتصاد سیاسی ایران. تهران: مرکز.
کازینو، ژان(1364). قدرت تلویزیون، ترجمه علی اسدی، تهران: امیرکبیر.
کیانی و دیگران (1383)، "عشایر و هویت ایرانی"، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 1، 311- 265.
گاربارینو، مروین (1377). نظریه های مردم شناسی، ترجمه عباس محمدی اصل، تهران: آوای نو.
گیبینز، جان آر و بوریمر (1381). سیاست پست مدرنیته، ترجمه منصور انصاری، تهران: گام نو.
گیدنز، آنتونی (1379). جهانی رها شده. ترجمع علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب. تهران: علم و ادب. لینتون، رالف(1378). سیرتمدن، ترجمه پرویز مرزبان، تهران: علمی و فرهنگی.
مک چسنی، رابرت (1379). "مبارزه جهانی برای ارتباط دموکراتیک"، ترجمه خسرو پارسا، جامعه انفورماتیک و سرمایه داری: واقعیت و اسطوره. تهران: آگه
وبستر، فرانک(1382)، نظریه های جامعه اطلاعاتی، ترجمه مهدی داودی، تهران: وزارت امور خارجه.
منابع انگلیسی
Benton, Ted(1999),"Radical politics- Neither left nor Right?". In(eds). Theorising Modernity: Reflexivity, Identity and environment in Giddens Social theory Martin o' Brain, sue penna and colin Hay. London: Longman.
chaney, D.(2001),"From ways of Life to Lifestyle: Rethinking culture as Ideology and sensibility", in J. Lull(ed.) Culture in The communication Age, cited In Taylor, Lisa. (2002). pp.75-88.
cockerham, william (1997),"Lifestyle, social, class, demographic characteristics, and health behavior". ln David S. Ochman (ed). Handbook of Health Behavior Research I: personal and social Determiants. New york: plenum press,pp.253-265.
Derne Steve(2005),"The (Limited) effect of cultural globalization in India: implications for culture theory". poetics. vol. 33:33-47. 161.
Delbert, c.Miller and Neil J. Salkind (2002). Handbook of Research and Social Measurment. London: Sage.
Dimmaggio, paul, Eszter H Argittai, Neuman, Robinson, John. p.(2001), "Social Implication of the internet", in Anual Review of sociology. vol. 27:307-337.
Hall, S., D, Held, G, Mclennan(1996),"Introduction", In (eds) Stuart Hall,David Held and Tony McGrew. Modernity and its Future. Oxford: polity press.
korpela, M.(1996),"Traditional culture or Political economy? On the root causes of organizational obstacles of IT in developing countries", Information Technology for development, 79(1): 29-42/
Nanda, S .and R. Warms(2002). cultural Anthoropology. U. S. A: Wadsworth.
Spaargaren,Gert(2000),"Ecological Modernization Theory and Domestic Consumption",In Journal of Environmental policy and Planning, No.2, 323-335.
Schroeder, Ralf (2002),"The Consumption of technology in every day life: car, telephone and television in Sweden and America in comparative- historical perspective", Sociological Research online,7(4)(
Taylor,Lisa.(2002),"From ways of Life to Lifestyle", European Journal of Communication. vol,14,No.4:479-493.
Tucker,kenneth E,(1998). Anthony Giddens and Modern Social Theory. california: Sage publication Ltd. Ltd.
منبع: دوفصلنامه جهانی رسانه، شماره 5، بهار و تابستان 1387، صص 106-89.
