مقدمه:
بناهای مذهبی در بسیاری از شهرهای کشور اسلامی ایران به عنوان عاملی شاخص هویت اسلامی شناخته می شود در این راستا می توان نقش امامزاده ها را در تثبیت هویت و فرهنگ اسلامی بیان نمود.امام زاده ها از دیرباز سبب جذب جمعیت و تلاقی افکار و فرهنگ مردمی است که بخشی از باورهای اعتقادی و مذهبی شان در آن تجلی پیدا می کند.
در نگاه قرآن، احادیث و نیز بزرگان دین، زیارت امامزادگان از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار بوده و لذا بر این امر تاکید فراوان صورت گرفته است.
شاهچراغ یا شاه چراغ آرامگاهی معروف و متبرک است که امروزه به صورت یکی از مهمترین نقاط دیدنی شیراز تبدیل شده است. آرامگاه شاهچراغ محل خاکسپاری میر سید احمد، پسر امام موسی کاظم، امام هفتم شیعیان است
حضرت سید امیر احمد (ع) ملقب به شاهچراغ، فرزند بزرگوار امام موسی کاظم(ع) است که در میان فرزندان امام موسی کاظم (ع) به کرم و جلالت و شجاعت و عبادت معروف بود.
در این مطلب مختصر به جایگاه حضرت سید امیر احمد (ع) ملقب به شاهچراغ از منظر علما و بزرگان اشاره می کنیم و در ادامه به به آداب و کیفیت و فلسف زیارت امامزادگان وزیارت شاهچراغ اشاره خواهیم کرد.
شاهچراغ {احمد بن موسی (ع)} از منظر بزرگان و علما
شاهچراغ از منظر شیخ مفید (رحمه الله علیه)
وی دارای مقام و منزلتی بس عظیم بود و امام کاظم (علیه السلام) توجه و عنایت خاصی به او داشتند. قدیمی ترین گزارش از زندگانی وی را شیخ مفید (رحمه الله علیه) در کتاب ارشاد نوشته است، وی میگوید:احمد بن موسی مردی کریم و بزرگوار و پارسا بود، و حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) او را دوست میداشت و بردیگر فرزندان خود مقدّم میشمرد، و مزرعه ی خود را که به یسیریه معروف بود، به او بخشیده بود.
حسن بن محمد بن یحیی از قول جدّش برای من حدیث کردکه؛ شنیدم از اسماعیل فرزند حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام)
(اسماعیل بن موسی الکاظم (علیه السلام) از جمله علمای عصر خود بود ، وی در ماجرای قیام ابوالسرایا ، از طرف وی به فرمانروایی خطه فارس منصوب شد و بعد از شکست ابوالسرایا به مصر رفت ودر همان جا ساکن شد، وی تالیفات فراوانی دارد که مهمترین آنها جعفریان است) (1)
که می گفت: پدرم با فرزندان خود از مدینه به سوی یکی از املاک خود بیرون رفت و اسماعیل نام آن مِلک را بُرد، ولی یحیی گفت: جدّ من حسن بن محمد که راوی حدیث است، نام آن را فراموش کرد، اسماعیل گوید: ما در آنجا اتراق کردیم و
با احمد بن موسی بیست تن از خدم و حشم پدرم بودند و هرگاه احمد بر می خاست آنان با او برمی خاستند و هرگاه احمدمی نشست آنان نیز با او می نشستند، و از آن گذشته، پدرم نیز پیوسته نظرش به او بود.
و از وی غفلت نمی کرد، و ما از آن جا بازنگشتیم تا هنگامی که احمد از میان ما کوچ کرد و برفت، آنگاه ما نیز از آنجا برفتیم.(2)
شاهچراغ از منظر شیخ عباس قمی
شیخ عباس قمی (رحمه الله علیه) می فرماید: احمد بن موسی (علیهما السلام) معروف به شاهچراغ است که در داخل شهر شیراز مدفون است.و در ظاهر نیز از جهت قبّه و صحن و ضریح و خدّام و غیره، تعظیم و احترام دارد و این احقر در سال 1319 در مراجعت از بیت الله الحرام از شیراز برگشتم.
و در آن بلده، تربت پاک او را زیارت کردم و از باطن آن بزرگوار استمداد نمودم، و در نزدیکی قبر آنجناب مزاری دیگر است معروف است به میر سید محمّد برادر آن حضرت.
شاهچراغ از منظر صاحب روضات الجنات
صاحب روضات الجنات گفته: در بعض کتب رجالیّه است که احمد مدفون به شیراز است و مسمّی است به سیّدالسادات، و در این زمان مشهور شده به شاهچراغ، و به تحقیق به تواتر رسیده کرامات باهره از مرقد طاهرش، پس نقل کرده کلمات اشخاصی که تصریح کرده به آنکه احمد بن موسی در شیراز مدفون است.(3)جزایری می گوید: احمد بن موسی (علیه السلام) کریم بود،امام کاظم (علیه السلام) او را دوست می داشت و محمد بن موسی وارسته و پرهیزگار بود.(4)
شاهچراغ از منظر مقدسی اردبیلی (رحمه الله علیه) می فرماید
مقدسی اردبیلی (رحمه الله علیه) می فرماید: احمد بن موسی بزرگواری جلیل القدر بود که در نزد پدرش بر همه فرزندان مقدم بود.و پدر بزرگوارش او را در وصیّت ظاهری به عنوان وصیّ پس از خود تعیین کرده ولیکن در نسخه وصیّت مختومه که خاص امامت من عندالله است از وی نامی نبرده است،
در ذیل ترجمه محمّد شهرستانی برخی از شیعیان پس از حضرت موسی بن جعفر (علیهما السلام) او را امام می دانند و به امامت حضرت رضا (علیه السلام) معتقد نیستند.
شاهچراغ از منظر محدّث نیشابوری
همچنین می فرماید: محدّث نیشابوری مرقد احمد بن موسی (علیهما السلام) را در شیراز تأیید کرده و احمد، محمّد و حمزه را از یک مادر می دانند.(5)احمد بن موسی و محمد عابد در شیراز مدفونند و برادر دیگرشان حضرت حمزه (علیه السلام) در شهر ری تهران، و این سه از یک مادرهستند.
چگونگی ثواب و آداب زیارت امام زادگان ازجمله شاهچراغ
ثواب زیارت شاهچراغ {احمد بن موسی (ع)}
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرموده: ... کسی که امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) را زیارت کند مثل این است که امام علی (علیه السلام) را زیارت کرده باشد.و کسی که فرزندان امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) را زیارت کند مثل این است که امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) را زیارت کرده باشد (6)
و شایسته است دوستان و ارادتمندان به خاندان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) برای اجرگذاشتن به مزد رسالت آن نبیّ اعظم و به تبعیّت از فرمایش آن بزرگوار، انوار پراکنده، رفته و عرض ادب نمایند.
از این حدیث این طور استنباط می شود که زیارت کلیه فرزندان امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) مستحب است و فرزندان موسی بن جعفر (علیهم السلام) هم ، از فرزندان امام حسین (علیهم السلام) به شمار می روند.
از این رو مرحوم شیخ عباس قمی (رحمه الله علیه) در کتاب مفاتیح الجنان،(7) می فرماید: در زیارت امام زادگان عظام و شاهزادگان عالی مقام که قبورشان محلّ فیوضات و برکات و موضع نزول رحمت و عنایت الهیّه است .
و علمای اعلام تصریح فرمودهاند به استحباب زیارت قبور ایشان، و بحمدالله تعالی در غالب بلاد شیعه، قبورشان موجود، بلکه در قری و بریّه و اطراف کوه ها و درّه ها پیوسته ملاذ درماندگان و ملجأ واماندگان و پناه مظلومین و موجب تسلّی دل های پژمردگان بوده و خواهند بود تا یوم قیامت و از بسیاری از ایشان کرامات و خوارق عادات مشاهده شده است.
پس زیارت شاهچراغ و دیگر امامزادگان واجب التعظیم بنابر روایت پیامبر اکرم (ص) به منزله ی زیارت جد غریبشان امام حسن و امام حسین علیهم السلام می باشد.
فلسفه زیارت امامزادگان ازجمله شاهچراغ
یاد و زیارت پاکان و معصومان، و امامزادگان آدمی را در مسیر پاکی و عصمت قرار می دهد و انسان را بیش از پیش به خدا نزدیک می کند. چنان که در قرآن می خوانیم:«فی بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه...» (8)هم چنین متعلقان اولیای الهی مقدس و منشأ اثر دانسته می شوند. چنان که پیراهن حضرت یوسف(ع) پدر را بینا کرد. (9)
از این رو زیارت اولیا و تبرک جستن به آنها دارای اثر خواهد بود. هم چنین بر اساس آیه شریفه «هل جزاء الاحسان الا احسان..» (10)خواندن نماز و قرآن و هدیه ثواب آن به آن امام، به حتم دعای آن امام را در حق ما به دنبال خواهد داشت.
مسلماً زیارت پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) و فرزندان و امام زادگان آثار و اجر فراوان دارد و عرض ارادت به آنان و به زیارت آنان رفتن نوعی ارتباط معنوی بین زائر و ائمه(ع) است.
بنا به آن چه از روایات استفاده می شود ائمه معصومین(ع) حاضر و ناظر بر اعمال ما هستند و به خصوص عنایت خاصی نسبت به کسانی که به زیارت قبورشان می روند، دارند.
در ادامه تنها به یک فلسفه زیارت شاهچراغ در دنیای امروز اشاره هوایم کرد.مکانی که از دیدگاه دشمنان اهل بیت و از گزند آنان در این عصر در امان نبوده است
فلسفه سیاسی زیارت شاهچراغ و وصال خونین
در ۴ آبان ۱۴۰۱ش، حرم شاهچراغ مورد حمله فردی مسلح به اسلحه کلاشینکف قرار گرفت[(11) که منجر به کشته شدن سیزده تن و زخمی شدن سی تن شد. (12) داعش گروه تکفیری منشعب از القاعده، مسئولیت این حمله را به عهده گرفت. (13)در ۲۲ مرداد ۱۴۰۲ش برابر با ۲۶ محرم ۱۴۴۵ق حمله تروریستی به حرم شاهچراغ صورت گرفت که منجر به کشته‌شدن یک تن و زخمی‌شدن تعدادی شد. (14)
شهادت و بوی شهادت فلسفه زندگی مجاهدان شیعه است و دشمن زبودن هرگز دست از سر فرزندان شیعی بر نمی دارد. لذا در آستانه راهپیمایی اربعین حسینی بدنبال خاموش کردن رونق سفر به کربلا دست به عملیات مذ ببوحانه در حرم شاهچراغ می زنند...
از جمله نتایج زیارت در امکان زیارتی همانند شاهچراغ می توان به آموزش تسلیم ناپذیری، دلاوری و غیرت ورزی نسبت به اسلام، دفاع از فضیلت و کرامت انسانی، نشانگر اعتراض سیاسی بودن و جزآن اشاره کرد.
1- زیارت دین را به مردم یادآور می گردد و به یادشان می آورد که باید از سنّت نبوی و آیین محمّدی، که اهل بیت نبوّت و خاندان رسالت آن را پاس داشته اند، پیروی کرد.
2- زیارت درس عزّت طلبی، تسلیم ناپذیری، دلاوری و غیرت ورزی نسبت به اسلام و دفاع از فضیلت و کرامت انسانی و همچنین حرمت انسان ها را به انسان ها می آموزد.
نمونه آن می توان پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) به گروه توّابین اشاره کرد. چون توّابین به شمار نزدیک به چهار هزار تن و به فرماندهی سلیمان بن صُرد خزاعی، با شعار خونخواهی حسین بن علی (علیهما السلام) و کشتن قاتلان او قیام کردند،
در ربیع الأوّل سال 65 ق. به زیارت آرامگاه امام رفتند و در پیرامون این آرامگاه گرد آمدند. آنها یک شبانه روز در کربلا ماندند و سپس به عین الورده کوچیدند(15)
3- زیارت نشان دهنده ترس حاکمان ظالم از رفت و آمد مردم به امکان زیارتی است که تاریخ از این نمونه ها فراوان به یاد دارد: ابرهه برای انهدام کعبه حرکت کرد تا آن جا را ویران کند و صنعا معبد عمومی عرب و مرکز شرق گردد.
زمانی نیز که مردم برای زیارت آرامگاه امام حسین (علیه السلام) می رفتند. این امر خشم هارون را برانگیخت و او را بر آن داشت که از آن آرامگاه های پاک انتقام ستاند.
هارون مشتی از مردمی را که خداوند بر دل هایشان مهر نهاده و خوف خویش را از آنان ستانده بود، روانه ساخت تا مرقد آن امام را که چراغ هدایت راه نجات امّت بود ویران سازند.
فرستادگان هارون دو مسجدی را که بر مرقد امام و بر مرقد حضرت ابوالفضل (علیه السلام) برپا شده بود ویران ساختند و بنا و نشانی که از میراث فرهنگی امّت در آن جا بود از میان بردند.
هارون همچنین از آنان خواسته بود درخت سدری را که در کنار مرقد امام (علیه السلام) روییده بود قطع کنند و جای قبر را نیز با خاک یکسان سازند.
این هم، بدان هدف بود که زایران آن حضرت به بارگاه او راه نیابند و آهنگ زیارت او نکنند. هارون همچنین مردانی مسلّح گماشت تا مانع رسیدن مردم بدان مرقد نورانی شوند(16)
4- زیارت می تواند انگیزه مهمی برای آزادی یکی از مقدس ترین اماکن مذهبی، بیت المقدس، که سالیان درازی زیر سلطه و اشغال است، باشد.
5- زیارت می تواند نشانگر اعتراض سیاسی باشد. در شروع حرکت مشروطه پس از ایستادگی عین الدوله در برابر خواسته های مردم و روحانیت، آیت الله بهبهانی، آیت الله طباطبایی و آیت الله شیخ فضل الله نوری یک ماه در حرم حضرت عبدالعظیم متحصن شدند.
در نهایت علاء الدوله حاکم تهران عزل و بنا شد عدالتخانه تأسیس گردد. (17)در 25 جمادی الاول 1324ه.ق حدود هزار نفر که در رأس آنها آیت الله بهبهانی و آیت الله طباطبایی بودند به سوی قم حرکت کردند .
و مهاجرت کبیر را شروع نمودند که موجب شد مظفرالدین شاه، عین الدوله صدراعظم را برکنار کند و فرمان مشروطیت را هم صادر نماید(18)
6- زیارت می تواند سرآغاز مبارزات سیاسی مردم یک کشور باشد. اعتراض به ماجرای کشف حجاب در مسجد گوهر شاد مشهد که در بین شهرهای ایران به دلیل وجود حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) از تقدس خاصی برخوردار است و همه ساله میلیون ها نفر برای زیارت می آیند از این دست است.
7- زیارت می تواند مبنای ادعای کشوری برای رهبری جهان اسلام باشد. وجود مکه و مدینه در کشور عربستان موجب شده است که این کشور مدعی رهبری جهان اسلام باشد.
زیارت قبور صالحان و شاهچراغ در مضون روایات
از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که: «من زارنی بعد وفاتی کان کمن زارنی فی حیاتی وکنت له شهیداً و شافعاً یوم القیامه؛ هر کس مرا بعد از وفاتم زیارت کند.مثل کسی است که در زمان حیات من مرا زیارت کرده است و من شاهد برای او شفاعت کننده او در روز قیامت خواهم بود»(19)
امام صادق(ع) می فرماید:
«زیارت قبر امام حسین(ع) از بهترین اعمال است» و در حدیث دیگری می فرماید: «من اراد الله به الخیر قذف فی قلبه حب الحسین و حب زیارته و من اراد الله به السوء قذف فی قلبه بغض الحسین و بغض زیارته؛
هرگاه خداوند اراده خیری به بنده خود کند در قلب او محبت امام حسین(ع) و زیارت او را قرار می دهد»(20)
اینکه زیارت قبور صلحا و علما و امامزادگان در آموزه های دینی بسیار سفارش شده است. در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است:
«مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی زِیَارَتِنَا فَلْیَزُرْ صَالِحِی مَوَالِینَا یُکْتَبْ لَهُ ثَوَابُ زِیَارَتِنَا؛ (21) هر کس نتواند به دیدار ما آید، دوستان صالح ما را دیدن کند که ثواب زیارت ما برایش نوشته شود».
از امیرالمومنین(ع) نقل است: «زُورُوا مَوتاکُم؛ فإنّهُم یَفرَحُونَ بِزِیارَتِکُم و لْیَطلُبِ الرَّجُلُ حاجَتَهُ عِندَ قَبرِ أبیهِ و اُمِّهِ بعدَ ما یَدعُو لَهُما، اموات خود را زیارت کنید، زیرا آنان از دیدار شما خوشحال مى شوند؛(22)
انسان باید بعد از آن که بر سر قبر پدر و مادر خود برایشان دعا کرد، حاجت خود را[از خدا] بخواهد.»؛ یعنی یک فرد با حضور بر سر قبر پدر و مادر و توسل به آنها، می تواند حاجت بگیرید و طلب مغفرت کند تا ان شاء الله خداوند حاجت او را برآورده کند.
.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :مَن لَم یَقدِرْ على زِیارَتِنا فَلْیَزُرْ صالِحِی مَوالِینا ، یُکتَبْ لَهُ ثَوابُ زِیارَتِنا . (23)
امام صادق علیه السلام :هر که قادر به زیارت ما نیست ، دوستان صالح ما را زیارت کند ، که ثواب زیارت ما برایش نوشته مى شود
.الإمامُ الکاظمُ علیه السلام :مَن لَم یَستَطِعْ أن یَزُورَ قُبُورَنا فَلْیَزُرْ قُبُورَ صُلَحاءِ إخوانِنا . (24) .امام کاظم علیه السلام :هر که نتواند قبرهاى ما را زیارت کند ، قبور برادرانِ صالح ما را زیارت نماید .
کیفیّت زیارت امام زادگان ازجمله شاهچراغ
براى کیفیّت زیارت امام زادگان (غیر از حضرت ابوالفضل و حضرت على اکبر(علیهما السلام) که گذشت و حضرت معصومه(علیها السلام) که در ذیل خواهد آمد) روایت خاصّى نقل نشده است،لذا مرحوم «علاّمه مجلسى» مى گوید: مى توان آنان را با آنچه که سایر مؤمنان با آن زیارت مى شوند (و ذکر آن خواهد آمد) زیارت کرد و هم مى توان به آنچه از فضل و فضیلتشان بر زبان جارى مى شود آنان را مخاطب قرار داد و به ایشان و اجداد طاهرینشان (صلوات فرستاد و) توسّل جست و طلب شفاعت کرد.(25)
یادآورى: آنچه را در بیان «علاّمه مجلسى» آمده مى توان به سه طریق انجام داد:
الف) پس از طلب مغفرت و علوّ درجه براى امام زاده اى که به زیارتش تشرّف یافته ایم و قرائت فاتحه مى توان خدا را به شأن و مقام او قسم داد و حوایج خویش را طلب کرد.
ب) پس از طلب مغفرت و علوّ درجه، مى توان اوّلین امام معصومى که پدر یا جدّ آن امام زاده است را مخاطب قرار داد و پس از عرض سلام و ارادت و یا خواندن زیارتى از زیارت هاى جامعه، او را به این فرزند صاحب قبر، قسم داد و طلب شفاعت در پیشگاه خداوند نمود.
ج) نخست فاتحه بخوانند و سپس دو رکعت نماز بجا آورند و ثواب آن را هدیه به آن امام زاده کنند و بعد از آن دعا نمایند.(26)
آداب زیارت معصومین و امام زادگان (علیهما السلام )
1 - غسل کردن پیش از رفتن برای زیارت .2 - پرهیز نمودن از کلام بیهوده و لغو و پرهیز از مخاصمه و در طول مسیر.
3 - خواندن دعای وارده و مخصوص آن امام .
4 - طهارت از حدث اکبر و حدث اصغر(27)
5 - پوشیدن جامه های پاک ، پاکیزه و نو. بهتر است رنگ جامه سفید باشد.
6 - در حین رفتن به زیارت گام ها را کوتاه بردارد و با وقار حرکت کند و همچنین باید خاضع و خاشع باشد و سر به زیر راه برود و به بالا و اطراف خود توجه نکند ؛ یعنی به منزلت و عظمت زیارت فکر کند.
7 - خوشبو نمودن خود در غیر زیارت امام حسین (علیه السلام ).
8 - هنگام رفتن به حرم مطهر، زبان را به ذکر تکبیر، تحمید، تسبیح ، تهلیل و تمجید مشغول کند و با فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) دهان خود را معطر نماید.
9 - ایستادن بر در حرم شریف و اذن دخول طلبیدن و سعی کردن در به دست آوردن رقت قلب و خضوع به وسیله تصور و فکر در عظمت و جلالت قدر صاحب آن مرقد منور؛ به فکر این باشد که ایستادن او را می بیند.
کلام او را می شنود و جواب سلام او را می دهد. همچنین باید در محبت و لطفی که ایشان به شیعیان و زائران خود دارند، تدبیر کند و همچنین در خرابی های حال خود و خلاف هایی که نسبت به آن بزرگواران کرده است ، تاءمل کند.
10 - بوسیدن عتبه عالیه و آستانه مبارکه . سزاوار است برای خدا به شکرانه این که او را به این مکان رسانده است ، سجده کند.
11 - مقدم داشتن پای راست در وقت داخل شدن و مقدم داشتن پای چپ در وقت بیرون آمدن ؛ مانند مساجد.
12 - رفتن نزد ضریح مطهر به نحوی که بتواند خود را به آن بچسباند. توهم این که دور ایستادن ادب است ، وهم (غلط) است . زیرا در حدیث آمده است که تکیه کردن بر ضریح و بوسیدن آن شایسته است .
13 - ایستادن پشت به قبله و رو به قبر منور در وقت زیارت . ظاهرا این ادب مختص به معصوم (علیهما السلام ) است . وقتی از خواندن زیارت فارغ شد، گونه راست را به ضریح بگذارد و به حال تضرع ، دعا کند.
سپس گونه چپ را بگذارد و خدا را به حق صاحب قبر بخواند که او را از اهل شفاعت آن بزرگوار قرار دهد. آنگاه در دعا مبالغه کند. سپس به سمت سر مطهر برود و رو به قبله بایستد و دعا کند.
14 - ایستادن در وقت خواندن زیارت ؛ اگر عذری مثل ضعف و درد کمر و درد پا و غیره نداشته باشد.
15 - تکبیر گفتن هنگام دیدن قبر مطهر، پیش از شروع خواندن زیارت .
16 - خواندن زیارت وارده از سادات انام (علیهم السلام ) و ترک زیارت های ساخته شده بی اساس که بعضی بی خردان ، عوامانه آنها را با بعضی از زیارات تلفیق کرده اند.
17 - به جا آوردن نماز زیارت که اقل آن دو رکعت است .
18 - خواندن سوره ((یس )) در رکعت اول و سوره ((الرحمن )) در رکعت دوم ؛ در صورتی که برای آن زیارتی که نماز آن را می خواند، کیفیت مخصوصی ذکر نشده باشد.
19 - کسی که داخل حرم مطهر شود و ببیند که نماز جماعت برقرار شده است ، پیش از آنکه زیارت کند، ابتدا نماز بخواند. همچنین وظیفه ناظر حرم است که مردم را به نماز امر کند.
20 - تلاوت کردن قرآن نزد ضریح مطهر و هدیه کردن آن به روح مقدس مزور(28)
21 - ترک نمودن سخنان ناشایست و کلمات لغو و بیهوده و عدم اشتغال به صحبت های دنیوی که همیشه و در همه جا مذموم ، قبیح ، مانع رزق و باعث قساوت قلب است .
22 - بلند نکردن صدا در وقت زیارت .
23 - وداع کردن با امام (علیه السلام ) در وقت بیرون رفتن از شهری که آن حضرت در آن جا مدفون است .
24 - توبه و استغفار نمودن از گناهان و تصمیم به بهتر کردن حال ، کردار و گفتار خود بعد از فراغت از زیارت .
25 - انفاق کردن به قدر وسع بر خادمان آستانه شریفه .
26 - سزاوار است که خدام از اهل خیر و صلاح و صاحب دین و مروت باشند و آنچه را از زائران می بینند، تحمل نمایند و خشم خود را بر ایشان فرو نشانند و بر آنها تندی و درشتی ننمایند و بر رفع حوایج محتاجین اقدام و زائرین را راهنمایی کنند.
27 - انفاق و احسان بر فقرا، مجاورین و مساکین شهری که امام (علیه السلام ) در آن مدفون است ؛ خصوصا سادات و اهل علم .
28 - از جمله آداب ، تعجیل کردن در بیرون رفتن از حرم است ؛ در وقتی که حظ و بهره خود را از زیارت درک کرد تا برای رجوع بعدی شوق بیشتری داشته باشد.
29 - سزاوار است وقتی که زوار بسیار است ، کسانی که جلوتر هستند و به ضریح چسبیده اند، زیارت را کوتاه نمایند و زودتر بیرون روند تا دیگر زائراءن هم به قرب ضریح فایز گردند (29)
کیفیت زیارت شاهچراغ {احمد بن موسی (ع)}
چون قصد کردی زیارت کنی، یکی از فرزندان ائمّه (علیهم السلام) را، پس بایست و بگو:(30) (باید توجّه داشت که ابن طاووس (رحمه الله علیه) در کتاب مذکور جهت زیارت امامزادگان دو نوع زیارت نامه نقل کرده که هر دو را در این جا ذکر می نمائیم).زیارت اول شاهچراغ {احمد بن موسی (ع)}
بسم الله الرحمن الرحیم السَّلامُ عَلی جَدِّکَ المُصطَفی اَلسَّلامُ عَلی اَبیکَ المُرتَضی الِّرضا اَلسَّلامُ عَلی السَّیِّدَ ینِ الحَسَنِ وَ الحُسَینِ اَلسَّلامُ عَلی خَدیجَةَ اُمِّ سَیِّدَةِ نِسآءِ العالَمینَ.اَلسَّلامُ عَلی فاطِمَةَ اُمِّ الاَئِمَّةِ الطّاهِرینَ. اَلسَّلامُ عَلَی النُّفُوسِ الفاخِرَةِ وَ بُحُورِ العُلُومِ الزّاخِرَةِ وَ شُفَعائی فِی الآخِرَةِ وَ اَولِیائی عِندَ عَودِ الرُّوحِ اِلَی العِظامِ النّاَخِرَةِ اَئِمَّةِ الخَلقِ وَ وُلاةِ الحَقِّ. اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا الشَّخصُ الشَّریفِ اَلطّاهِرُ
الکَریمِ اَشهَدُ اَن لا اِلهَ اِلَّا اللهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَ رسُو لُهُ وَ مُصطَفاهُ وَ اَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّهُ وَ مُجتَباهُ وَ اَنَّ الاِمامَةَ فی وُلدِهِ اِلی یَومِ الدّینِ نَعلَمُ ذلِکَ عِلمَ الیَقینِ وَ نَحنُ لِذالِکَ مُعتَقِدُونَ وَ فی نَصرِهِم مُجتَهِدُونَ.
به نام خداوند بخشنده مهربان، سلام و تحیّت بر جدّ بزرگوارت محمّد مصطفی (صلی الله علیه و آله وسلم) ،سلام بر پدر بزرگوارت علی مرتضی (علیه السلام) که صاحب مقام کامل رضا است.
سلام بر دو سیّد (جوانان بهشت) حضرت حسن و حسین (علیهما السلام) سلام بر حضرت خدیجه کبری مادر گرامی فاطمه زهرا سیده زنان عالم، سلام بر حضرت فاطمه مادر ائمّة طاهرین (علیهم السلام) ،
سلام بر نفوس با فخر و شرافت که دریای معراج علوم الهی اند و شفیعان من در عالم آخرتند و یاران ودوستان من.بازگشت روح به استخوانهای پوسیدۀ مردگان و پیشوایان خالق و صاحب امر خلافت از جانب
حق. سلام بر تو ای شخص با شرافت پاک گوهر بزرگوار کریم، گواهی می دهم که خدائی جز خدای یکتانیست وبدرستی محمّد (صلی الله علیه و آله وسلم) بنده و رسول و برگزیدۀ اوست .
از تمام عالم، و گواهی دهم که علی مرتضی (علیه السلام) ولیّ خدا و برگزیدۀ اوست و گواهی دهم که مقام امامت (در امّت پیامبر) منحصر در فرزندان اوست تا روز قیامت، این علم یقینی من است و ما بر این عقیده هستیم و در یاری آنها کمال جهد و کوشش داریم.
زیارت دوم شاهچراغ {احمد بن موسی (ع)}
بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا السَّیِدُ الزَّکِیُّ الطّاهِرُ الوَلِیُّ وَ اَلدّاعِی الحَفِیُّ اَشهَدُ اَنَّکَ قُلتَ حَقّاً وَ نَطَقتَ صِدقاً وَ دَعَوتَ اِلی مَولایَ وَ مَولاکَ عَلانِیَةً وَ سِرًّا فازَ مُتَّبِعُکَ وَ نَجَی مُصَدِّقُکَ وَ خابَ وَ خَسِرَمُکَذِّبُکَ وَ المُتَخَلِّفُ عَنکَ اِشهَد لی بِهذِهِ الشَّهادَةِ لِاَ کُونَ مِنَ الفائِزینَ بِمَعرِفَتِکَوَطاعَتِکَ وَ تَصدیقِکَ وَ اتّبِاعِکَ وَالسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیّدِی وَ ابنَ سَیّدی اَنتَ بابُ اللهِ المُؤتیَ مِنهُ وَ اَلمأخوُذُ عَنهُ اَتَیتُکَ زائِراً وَ حاجاتی لَکَ مُستَودِعاًوَها اَنَا ذااَستَودِعُکَ دینی وَ اَمانَتی وَ خَواتیمَ عَمَلی وَ جَوامِعَ اَمَلی اِلی مُنتَهی اَجَلی وَ اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیِّدَ اَلسّاداتِ الاَعاظِمِ اَحمَدُ بنُ مُوسَی الکاظِمِ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُه.
سلام بر تو ای سید پاک و مطهر، ولیّ و دعوت کننده گواهی می دهم که حق را گفته ای و راستگو بوده ای و به سوی مولایم و مولایت آشکارا و نهان دعوت کرده ای.
پیروز گشت هر کس تو را پیروی کرد و نجات یافت هر کس تو را تایید کرد، نا امید شد و زیان دید آن که تو را دروغگو دانست و آنکه از تو روی گرداند.
شاهد گواهی من باش تا از برندگان معرفت و طاعت، و پیروان و تصدیق کنندگان تو باشم. سلام بر تو ای سرورو فرزند سرور من، تو دری هستی که خداوند از آن می دهد و می ستاید.
به زیارت تو آمدم تا نیازها، دین و امانت، امنیت و عاقبت کارهایم تا انتهای اجلم را از تو طلب واستدعا کنم. سلام برتوای سرور سروران بزرگوار احمد بن موسی کاظم رحمت و برکت خداوند برتو باد.
نتیجه:
در این مطلب از شاهچراغ مطالبی بیان کردیم از جمله دیدگاه بزرگان و علما در مورد شخصیت حضرت شاهچراغ علیه السلام همچنین به جایگاه سیاسی که یکی از فلسفه های وجودی امامزاده ها از جمله شاهچراغ در عصر حاضر می باشد اشاره شد.از طرفی به آداب زیارت، که مجموعه‌ای از رفتارها و گفتارهای شایسته است که در باب زیارت معصومین (علیهم‌السلام) در منابع روایی و حدیثی بیان شده استاشاره ای گردید.
ازجمله داشتن وضو و غسل زیارت، لباس پاکیزه پوشیدن، حضور قلب، ترک سخن بیهوده و لغو، اذن دخول و تسبیح خدا و صلوات بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) از جمله آداب مشترک زیارت معصومین (علیهم‌السلام) است.
ودر پایان هم به دو زیات نامه و کیفیت زیارت شاهچراغ (احمد بن موسی علیه السلام) اشاره نمودیم.
پی نوشت:
1.رک: تحلیلی از زندگانی امام موسی الکاظم، باقر شریف قرشی، ج 2، ص 4752.ارشاد، ج 2، ص 237.
3.رک: منتهی الآمال،ج 2، ص 232؛ روضات الجنّات فی احوال العلماء و السادات، ج 1، ص 42.
4.انوار نعمانیه، ج 1، ص 380.
5.منتهی الآمال، ج 2، ص 232؛ روضات الجنّات فی احوال العلماء والسادات، ج 1، ص 42
6.(بحارالانوار، ج 10، ص 18.
7.مفاتیح الجنان، ص 1105.
8. سوره (نور/ 36).
9.سوره یوسف/ 96.
10.سوره الرحمن/ 60.
11.برای نمونه نگاه کنید به «خبرگزاری فرانسه: داعش حمله تروریستی در شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبرگزاری فارس؛ «تیراندازی تروریستی در حرم شاهچراغ»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
12.«جدیدترین آمار رسمی شهدای حادثه تروریستی شاهچراغ تا ظهر امروز»، سایت همشهری آنلاین (سایت خبری روزنامه همشهری).
13.«Islamic State claims responsibility for shrine attack in Iran»، reuters.
14.«حادثه تروریستی در حرم شاهچراغ با یک شهید و 7 مجروح»ِ، خبرگزاری فارس.
15.صدر، بی تا: 23.
16.صدر، بی تا: 28
17.مدنی، 1380: 1/115.
18.مدنی: 1380: 1/ 116و117.
19.مجلسی، 1992: 97/ 143.
20.عاملی، 1409.
21. صفحه 359 از جلد 74 کتاب «بحارالانوار»
22.الخصال : ۶۱۸/۱۰ .
23.بحار الأنوار : ۷۴/۳۵۴/۲۹ .
24.بحار الأنوار : ۷۴/۳۱۱/۶۵
25. بحارالانوار، جلد 99، صفحه 277.
26. بحارالانوار، جلد 99، صفحه 277.
27.حدث اصغر به هر امری که وضو را باطل کند و موجب وضو برای نماز شود گفته می شود و حدث اکبر به هر امری که موجب غسل برای نماز شود، مانند احتلام و جماع ، اطلاق می گردد..
28.کسی که زیارتش می کنند.
29.مفاتیح الجنان ، در آداب زیارت ، ص 545-551.
30.علّامه مجلسی (رحمه الله علیه) در بحارالانوار، ج 102، ص 272. به نقل از مصباح الزّائر ابن طاووس، ص 502 .
منابع:
محمد جواد مهری، آفتاب شیراز( زندگینامه احمد بن موسی (علیهما السلام) و برادران) ، :پاییز 1382قم - انتشارات مشرقینhttps://makarem.ir/main.aspx?reader=1&lid=0&mid=12014&catid=6513&pid=61829
https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=4&mid=411557
امامزاده احمد بن موسی شاهچراغ: https://fa.wikifeqh.ir
https://hawzah.net/fa/Article/View/98223
http://shabestan.ir/detail/News/644915
https://boyernews.com/186101
http://hadith.net/post/33889
https://fa.wikishia.net/view
https://wiki.ahlolbait.com
