مشخصات

کشور	ایران
استان	اصفهان
شهرستان	اردستان
بخش	مرکزی
جمعیت	۱۵٬۷۴۴ نفر
مساحت	۱۱۵۹۱کیلومتر مربع
زبان گفتار	اوستایی
مذهب	شیعه
ارتفاع از سطح دریا	۱۲۳۸ متر
شرایط آب و هوا	گرم و خشک
پیش شماره تلفن	0362524
شناسه ملی خودرو	ایران ۲۳ ق
ره آورد	خربزه، طالبی، زعفران، پسته، لبنیات، نان خشک، سبد چوبی

اردستان مرکز شهرستان اردستان واقع در استان اصفهان است. این شهر در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شمال شهر اصفهان و در کنار جاده ارتباطی بندر عباس-تهران قرار گرفته است‌‌. شهرستان اردستان، در شمال استان اصفهان، در جنوب کویر نمک، در ۳۳ درجه و ۲۳ دقیقه پهنای شمالی و ۵۲ درجه و ۲۲ دقیقه طول شرقی نسبت به نیمروز گرینویچ قرار دارد. از شمال به استان سمنان و گرمسار، از غرب به شهرستان‌های آران و بیدگل و کاشان، نطنز و برخوار و میمه، از شرق به شهرستان نائین و از جنوب به شهرستان‌ کوهپایه و نائین محدود میشود. اردستان در مرکز کشور عزیزمان واقع شده و منطقه‌ای کویری به حساب می‌آید. این شهر از نظر پوشش گیاهی فقیر است، به همین دلیل آب و هوای گرم و خشکی دارد. وجود خاک سنگلاخی، شنزار و نمکزارهای فراوان در اردستان، باعث تبخیر بالا و بارندگی کم در این منطقه می‌شود. مردمی که در اردستان زندگی می کنند، عمدتاً از نژاد اصیل ایرانی هستند. یکی از دلایلی که می توان برای این گفته ذکر کرد، این است که زبان مردم اردستان اوستایی است و در آن اصطلاحات و لغات خارجی خیلی کم بکار می رود. این زبان از سال های خیلی دور بر جا مانده است و منشعب از زبان فارسی قدیم است. خودِ اردستانی ها در گویش محلی خود به اردستان ارسن، ارسون، اردستون، ارسون، اسوم و اسون می گویند. یکی از رایج ترین فعالیت هایی که اقتصاد مردم اردستان را تشکیل می دهد، کشاورزی و باغداری است. این فعالیت ها بیشتر به روش سنتی انجام می شود و بسیاری از مردم به این حرفه مشغول هستند. از جمله مشهورترین محصولات کشاورزی و باغداری اردستان عبارتند از: گندم و جو و صیفی کاری و دانه های روغنی و انواع درختان میوه مانند انار، انجیر، انگور، سیب، هلو، بادام، پسته و گردو می باشد و انار.

این شهرستان شامل بخش‌ های زیر می‌ باشد:

بخش ها:

بخش مرکزی، بخش مهاباد، بخش زواره

دهستان:

دهستان کچو، دهستان برزاوند، دهستان علیا، دهستان همبرات، دهستان سفلی، دهستان ریگستان

روستاها:

اردرانچه، اونج، بغم، پنارت، تورزن، چهارمیل، خاصه تراش، دچان، زاغل، شیرازان و ....

جای‌ های دیدنی شهرستان اردستان

قنات مون

قنات مون یک قنات دوطبقه ۸۰۰ ساله است. این قنات در یکی از قدیمی‌ترین محلات اردستان قرار دارد. قنات‌های بسیاری در مناطق کویری حضور داشتند که امروز خشک شده‌اند. قنات‌ها از چشمه‌ها تأمین می‌شود. قنات یکی از ابداع‌های مهم ایرانیان است. برای انتقال آب از سرچشمه تا مناطق مختلف، از قنات استفاده می‌شود. اگر از یک جوی آب بر روی سطح زمین به جای قنات استفاده می‌شد، آب در اثر تبخیر و گرمای آفتاب، از بین می‌رفت. به همین خاطر قنات‌ها زیر سطح خاک قرار دارند. این قنات ۳٫۵ الی ۴ کیلومتر طول دارد. بد نیست بدانید عمق چاه مادر این قنات به ۳۰ متر می‌رسد. در این قنات ۳۰ میله تعبیه شده است و امکان آبدهی ۶۰ لیتر در ثانیه را دارد. ساخت چنین قناتی در گذشته با امکانات بسیار محدود واقعاً ستودنی است. یکی از نکات جالب که درباره قنات مون باید به آن اشاره شود، قدمت آن است. بر اساس اسناد تاریخی، قدمت این قنات به دوران کیانیان، اشکانیان و ساسانیان باز می‌گردد. برخی چنین روایت می‌کنند که مقنی یزدی بانی ساخت این قنات است و برخی دیگر ساخت آن را به ارکان حکومتی نسبت می‌دهند. جالب است بدانید هنوز هم آب در این قنات جریان دارد و همانند روز اول دارای عملکردی مطلوب است. در این قنات دو کانال مختلف به چشم می‌خورد. کانال بالایی حدود ۲۰۰ متر از کانال پایینی دورتر است. آب این قنات قابل شرب، شیرین و بسیار خوش‌طعم است. زمانی که در گرمای تابستان از آب این قنات بنوشید، از خنکای آن قطعاً شگفت‌زده خواهید شد. لازم به ذکر است قنات مون یکی از آثار ملی ایران و آثار جهانی یونسکو به حساب می‌آید.

مسجد جامع اردستان

در سفر به هر شهر، بازدید از مسجد جامع آن را باید در برنامه سفرتان قرار دهید. مساجد جامع هر شهر معمولاً بزرگترین و زیباترین مساجد آن شهر هستند. این مسئله درباره مسجد جامع اردستان نیز صدق می‌کند. مسجد جامع اردستان در لیست آثار ملی ایران قرار دارد. این مسجد یک مسجد ۴ایوانی است. اگر به سبک ساخت این مسجد دقت کنید، می‌توانید متوجه الگوبرداری استادانه این مسجد از روی مسجد جامع اصفهان شوید. در ساخت هر دو مسجد، از سبک معماری رازی استفاده شده است. درباره مساجد ایران باید بدانید بسیاری از آن‌ها تغییر کاربری پیدا کرده‌اند. مسجد جامع اردستان نیز نمونه‌ای از همین نوع مسجد به حساب می‌آید. بر اساس اسناد تاریخی، مسجد جامع اردستان در گذشته یک آتشکده یا معبد زرتشتیان در دوره ساسانیان بوده است. پس از ظهور اسلام، این آشتکده را به مسجد تبدیل کردند. بخش‌های مخصوص عبادت زرتشتیان، به شبستان مسجد تبدیل شد. البته باید بدانید ساختمانی که امروز شاهد آن هستیم، به قرن هفتم الی هشتم قمری متعلق دانست. متأسفانه طی حمله وحشیانه مغول‌ها به ایران، این مسجد آسیب بسیاری را متحمل شد. در حقیقت این مسجد در قرن سوم از یک آتشکده به مسجد تغییر کاربری پیدا کرد. در دوران سلجوقی متأسفانه بخش بسیاری از آن آسیب دید. پس از آن با کمک دولت و همت مردم، این مسجد به شکلی که امروز شاهد آن هستیم بازسازی شد. این مسجد وسعت بسیاری دارد و اولین مسجد دوطبقه در تاریخ اسلام است. ظاهر این مسجد بسیار بی‌آلایش است و خبری از کاشیکاری‌های فیروزه‌ای در آن به چشم نمی‌خورد. با وجود این، با دیدن مسجد بی‌تردید سبک معماری آن را تحسین خواهید کرد.

منطقه حفاظت شده کهیاز

کهیاز نام یکی از زیباترین مناطق طبیعی و جاهای دیدنی اردستان است. این منطقه در ۵ کیلومتری شرق شهرستان اردستان قرار دارد. وسعت این منطقه به حدود ۴۲هزار هکتار می‌رسد. از سال ۱۳۸۱، سازمان حفاظت از محیط زیست، این منطقه را حفاظت‌شده اعلام کرد. از نظر طبیعی، در منطقه کهیاز پوشش گیاهی بسیار انبوه و متنوعی وجود دارد. قرارگیری موقعیت خاص منطقه در کنار پوشش گیاهی مناسب و منابع آب کافی، کهیاز را به مکانی امن و آرام برای زندگی حیوانات مختلف تبدیل کرده است. در این منطقه می‌توانید شاهد انواع گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای و انواع گل‌های منحصر‌به‌فرد باشید. اکوسیستم در این منطقه بسیار پویا است. در حقیقت هر کجا که انسان پای خود را از طبیعت بیرون بکشد، طبیعت روند معمول زندگی را ادامه خواهد داد. در این منطقه حیواناتی همانند قوچ، آهو، پلنگ، گرگ، کفتار و انواع پرندگان همانند کبک، زاغ، تیهو و سایر پرندگان زندگی می‌کنند. لازم به ذکر است منطقه حفاظت شده کهیاز را به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های پلنگ آسیایی می‌شناسند. همچنین قوچ ایرانی که از کمیاب‌ترین انواع قوچ در ایران هست نیز به‌وفور در این منطقه زندگی می‌کند. با وجود آنکه منطقه کهیاز یک منطقه حفاظت شده است و امکان شکار در آن وجود ندارد؛ اما حیوانات از دست شکارچیان غیرقانونی در امان نیستند. متأسفانه شکارچیانی بی‌رحم، قوچ‌های ایرانی را به دام مرگ می‌کشانند تا سر آن‌ها را برای تزئین به فروش برسانند. برای بازدید از این منطقه، نیاز به دریافت مجوز خاص هستید. همچنین بهتر است به‌خاطر حضور شکارچیان غیرمجاز، حتماً به‌صورت گروهی از این منطقه دیدن کنید. به‌علاوه اینکه مراقب باشید حیوانات از وجود شما مطلع نشوند.

آتشکده مهراردشیر

مناطق مرکزی ایران شاهد حضور قدیمی‌ترین تمدن‌های ایرانی هستند. مردم ایران در گذشته پیرو آیین مقدس زرتشت بودند. البته هنوز هم این آیین در بین مردم ایران رواج دارد. بد نیست بدانید آیین زرتشت نخستین آیینی در جهان بود که بت پرستی نمی‌کرد. به همین خاطر می‌توان آن را جزء ادیان آسمانی قرار دارد. از نظر ظاهری این دین شباهت بسیاری به اسلام دارد؛ با این تفاوت که به جای خداوند یکتا، از دو خدای خیر و شر، یعنی اهورا و مزدا تبعیت می‌کردند. جالب است بدانید اسطوره‌های آیین زرتشت اسطوره‌های ایرانی باستانی هستند. از دوران هخامنشیان تا ۱،۴۰۰ سال پیش، ایرانیان همگی پیرو آیین زرتشت بودند. در این آیین، اتش مقدس است. البته برخلاف باور بسیاری از مردم، ایرانیان آتش را نمی‌پرستیدند. بلکه برای پرستش خداوند از آتش که جنبه قداست و پاکی داشت استفاده می‌کردند. از‌ این‌ رو در مناطق تاریخی ایران می‌توانیم شاهد انواع آتشکده زرتشت باشیم. یکی از این آتشکده‌های باستانی جزء جاهای دیدنی اردستان به حساب می‌آید و آتشکده مهراردشیر نام دارد. قدمت این آتشکده به دوران ساسانی می‌رسد. گویا بهمن، پسر اسفندیار که او را با نام اردشیر درازدست هم می‌شناختد دستور داد تا این آتشکده را دقیقاً در همین مکان بنا کند. از نظر معنای لغوی، این آتشکده به‌معنای محل مقدس یا همان جای پاک و روشن است. متأسفانه این آتشکده سالهاست که بدون مراقب و نگهداری در گوشه‌ای تنها افتاده است. با وجود این هنوز هم بازدید از این آتشکده می‌تواند جذاب باشد. به خصوص بازدید از این برای پیروان زرتشت می‌تواند بسیار هیجان‌ انگیز باشد. دسترسی به این آتشکده نسبتاً دشوار است و به پیاده‌روی نیاز دارد. پس تابستان را برای بازدید انتخاب نکنید.

قلعه سنگ بست زواره

قلعه سنگ بست زواره یکی دیگر از زیباترین جاهای دیدنی اردستان است. همان طور که تا به اینجای مقاله متوجه شده‌اید، اردستان جزء مناطق تاریخی ایران است. پس باید انتظار تماشای آثار تاریخی متعددی را در این منطقه داشته باشید. با وجود این، متأسفانه جاهای دیدنی اردستان به اندازه سایر شهرهای ایران شهرت ندارند. به‌عنوان مثال همین قلعه سنگ بست زواره، بعد قلعه الموت قزوین، بزرگ‌ترین قلعه کشور به حساب می‌آید. قدمت این قلعه به دوران سلجوقیان می‌رسد. بر اساس اسناد تاریخی فردی با نام «ابوعلی دهدار زواره‌ای»، این قلعه را در زمینی به مساحت ۱،۵۰۰ مترمربع در دوطبقه بنا کرد. متأسفانه از این قلعه تاریخی چیز بسیاری باقی نمانده است. با وجود این هنوز هم بازدید از آن برای دوستداران ابنیه تاریخی می‌تواند جذاب باشد. ارتفاع دیوارهای این قلعه به حدود ۱۲ متر می‌رسد. در ساخت آن از خشت خام استفاده شده است. البته برای ساخت فندانسیون آن از سنگ و خاک استفاده کردند تا کاملاً مقاوم باشد. از نظر کلی، کاربرد اصلی قلعه سنگ بست زواره، کاربرد نظامی بوده است. با وجود این، قلعه سنگ بست دارای بخش‌های متعدد همانند بخش مسکونی، اصطبل، قراول‌خانه و چنین برج دیدبانی است.

کاخ سرخان آباد

کاخ سرخان آباد یکی دیگر از جاهای دیدنی اردستان است. البته همانند سایر جاهای دیدنی تاریخی این شهرستان، قدمت این کاخ زیبا به دوران ساسانی یا سلجوقیان باز نمی‌گردد. این کاخ به دوران قاجار و دوره حکومت ناصرالدین شاه تعلق دارد. کاخ سرخان آباد با بیست ستون رنگی از نظر معماری شباهت بسیاری به عمارت چهل ستون اصفهان دارد. این کاخ را می‌توان نمونه‌ای بارز از معماری تماشایی ایرانی دانست. در میان حیاط این کاخ، حوضی بزرگ و سنگی به چشم می‌خورد. مسئولان نیز با خوش‌ذوقی کامل، دور تا دور آن را با گلدان‌های سفالی قدیمی تزئین کرده‌اند. رو‌به‌روی حوض، ایوانی با بزرگ با پنجره چوبی مشکب به چشم می‌خورد. در دو طرف ایوان، دو درب ورودی دیده می‌شود. آب‌انبار و حمام اختصاصی کاخ در زیر ایوان اصلی ساختمان واقع شده است. پیش از ساخت کاخ سرخان، از زمین آن برای شکار و پیاده‌روی تابستانی شاهزادگان قجری استفاده می‌شد. بانی ساخت این کاخ هنوز هم به‌صورت دقیق مشخص نیست و احتمالات بسیاری درباره آن بیان می‌شود؛ اما به احتمال فراوان این کاخ به یکی از شاهزادگان دربار تعلق داشت. در این کاخ به‌خوبی تزئیناتی از جمله حکاکی، گلدوزی، گچبری، سقف‌بندی و مقرنس استفاده شده است. لازم به ذکر است این کاخ یک حمام، آسیاب و برجی بادی دوطبقه را در نزدیکی خود جای داده است. پس می‌توان گفت که ساکنین این خانه بی‌تردید جزء طبقه اشرافی بودند. بازدید از بخش‌های مختلف این کاخ امکان‌ پذیر است.

بازار آجری زواره

بازار آجری زواره یکی از دیگر از جاهای دیدنی تاریخی اردستان به حساب می‌آید. این بازار قدیمی در دوران سلجوقی بنا شده است. بازار حدود ۲۰۰ متر طول دارد و عرض آن به ۳٫۵ متر می‌رسد. در ساخت این بازار از سقف مخروطی استفاده کرده‌اند. بد نیست بدانید در دو طرف این بازار، کاروانسرا وجود داشت. البته امروزه یکی از آن‌ها تخریب شده و فقط امکان بازدید از یکی از آن‌ها وجود دارد. متأسفانه برخلاف بسیاری از بازارهای قدیمی که هنوز هم در آن داد و ستد انجام می‌شود، این بازار راکد و خالی باقی مانده است. بر اساس گفته مسئولان، به احتمال بسیار در آینده نزدیک شاهد احیای مجدد این بازار آجری خواهیم بود. گویا مسئولان قصد دارند تا این بازار را به بازارچه‌ای برای ارائه صنایع‌دستی مردم اصفهان و اردستان تبدیل کنند. البته پیش از این باید آن را به‌ خوبی بازسازی نمایند.

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان اردستان

محمد صادق اردستانی

محمد صادق اردستانی، معروف به حکیم پلویی، از شاگردان با واسطه ملاصدرا و از استادان مکتب فلسفی اصفهان است. از مهم‌ترین آثار وی می‌توان به حکمت صادقیه اشاره کرد که دربارهٔ نفس و قوای آن نگاشته شده‌است. محمد صادق اردستانی ، نبیرهٔ یکی از عارفان مشهور قرن نهم بنام جمال الدین اردستانی، از خانواده‌ای اهل کمال و فضل به دنیا آمده‌است. پدرش «حاج محمد» نام بوده‌است و اجداد وی غالباً اهل علم و کمال بوده‌اند. تولد وی حدس زده می‌شود که در اردستان بوده‌است ولی زمان مشخص آن معلوم نیست. ملا محمد صادق برای فراگیری علوم الهی به شهرهای گوناگونی سفر کرده‌است و از محضر عالمان بزرگی بهره گرفته‌است. اما بیشتر تحصیلات وی در اصفهان رقم خورده است. از استادان وی می‌توان به افرادی همچون ملا رجبعلی تبریزی در اصفهان، ملا محسن فیض در کاشان، ملا عبدالرزاق لاهیجی در قم، و ملا حسین تنکابنی اشاره کرد. حکیم اردستانی هم مشایی مشرب و هم صدرایی مشرب است. وی دارای فلسفه‌ای انتقادی است و در کتاب حکمت صادقیه به نقد آرای دیگر حکیمان در باب نفس و قوای آن پرداخته است. وی بر خلاف ابن سینا به تجرد قوه خیال باور داشته‌است و براهینی نیز برای آن ارائه کرده‌است. وی نظریه جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء بودن نفس نزد ملاصدرا را نیز نقد کرده‌است. از دیگر آثار وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: رساله‌ای در باب وجود، رساله‌ای در تفسیر آیه نور و رساله‌ای در مبدأ و معاد اشاره کرد. حکیم اردستانی سرانجام در سال ۱۱۳۵ همزمان با محاصره شهر اصفهان توسط افغان‌ ها، درگذشت. مقبره وی اکنون در تخت فولاد اصفهان است.