مشخصات

کشور	ایران
استان	اصفهان
شهرستان	گلپایگان
بخش	مرکزی
جمعیت	۱۳۴٬۵۴۶ نفر
مساحت	۲۴۲۱ کیلومتر مربع
زبان گفتار	فارسی با لهجه گلپایگانی
مذهب	شیعۀ اثنی عشری
ارتفاع از سطح دریا	۱۹۲۴ متر
شرایط آب و هوا	کوهستانی، نیمه خشک و سرد
پیش شماره تلفن	۰۳۱
شناسه ملی خودرو	ایران۲۳ ص
ره آورد	منبت گلپایگان، معرق کاری لبنیات گلپایگان، خشکبار سنتی، کباب

گلپایگان، مرکز شهرستان گلپایگان در استان اصفهان است. این شهر در شمال غرب استان اصفهان قرار دارد و یکی از شهر های مهم این استان است. شهرستان گلپایگان با پهنه ای در حدود ۲ هزار و ۴۲۱ کیلومتر مربع در غرب استان اصفهان واقع گردیده، ارتفاع آن از سطح دریا ۱۹۲۴ متر است و از شمال و مغرب به استان مرکزی، از شرق به شهرستان برخوار و میمه و از جنوب به شهرستان خوانسار محدود است. این شهرستان از نواحی نیمه بیابانی است و به دلیل نزدیکی به کویر مرکزی ایران، بارندگی در آن کم و دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم می باشد.فاصلۀ گلپایگان تا اصفهان ۱۸۶ کیلومتر است. گلپایگان از شهرهای قدیمی ایران بشمار می رود و در دورۀ ساسانی و بخصوص در اواخر حکومت این سلسله، موقعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مهمی یافته و بخصوص از لحاظ استراتژیک برای دولت مرکزی بسیار مهم بوده است. پس از ظهور اسلام در نخستین دهه های قرن اول هجری قمری، گلپایگان بدست مسلمانان افتاد و مردم این منطقه با اشتیاق فراوان به این دین الهی روی آوردند. در دورۀ سلجوقیان که اصفهان به پایتختی برگزیده شد، گلپایگان مورد توجه قرار گرفت و در زمان سلطنت (محمد بن ملکشاه) مسجد جامع عظیمی در این شهر ساخته شد. پس از آن این شهر به دلیل حملۀ مغولان و تیموریان از عمران و آبادی فاصله گرفت، ولی مجدداً در روزگار صفویه و پس از انتخاب مجدد اصفهان به پایتختی، گلپایگان به دلیل آب و هوای مناسب و موقعیت نزدیک به پایتخت به شکوه گذشته خود بازگشت. در زمان قاجار، علیرغم کاسته شدن از توجه طبقۀ حاکمه، گلپایگان همچنان از شهرهای مهم ایران بشمار می رفت. در حال حاضر گلپایگان از شهرهای بسیار مهم استان بشمار می رود و بدلیل جاذبه های گردشگری زیاد، می تواند به یکی از قطبهای این صنعت در استان اصفهان تبدیل گردد. عمده فعالیتهای اقتصادی مردم گلپایگان و پیرامون آن کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و فعالیت های صنعتی می باشد که فراورده های کشاورزی آن: گندم، جو، حبوبات ، سیب زمینی و گونه های مختلف میوه بوده و کارخانجاتی چون فراورده های لبنی ، ماشین سازی، تولید پولیکا، موزاییک سازی، سنگ بری و تولید گچ در این شهرستان فعال هستند. تعداد قابل توجهی گاوداری و مرغ داری صنعتی نیز در این شهر به توسعه و عمران آن کمک می کنند. در روستاهای غربی و جنوب غربی منطقه نیز، پرورش زنبور عسل معمول است، بطوری که حتی شهرهای اطراف این شهرستان نیز از گل های منطقۀ گلپایگان بهرۀ کافی می برند. فرش بافی، گلیم بافی، گیوه دوزی و منبت کاری است و بهترین سوغات شهرستان گلپایگان، گیوه و جاجیم می باشد. همچنین لازم به تذکر است که کباب شهرستان گلپایگان نیز در بین مسافران و گردشگران شهرت بسیار دارد. جمعیت شهرستان گلپایگان، بنا به سرشماری سال 1395 هجری شمسی، ۱۳۴٬۵۴۶ نفر بوده است. مردم گلپایگان مسلمان و پیرو مذهب شیعۀ اثنی عشری هستند. این مردم سخت متدین و پایبند به دین مبین اسلام بوده و در بجا آوردن فرایض دینی مقید می باشند. لباس سنتی مردم این منطقه، به مانند دیگر شهرستان های استان اصفهان می باشد که متأسفانه در زمان حاضر تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده است. اعتقادات زیاد مذهبی مردمان گلپایگان، سبب گشته است، مراسم مذهبی باشکوه خاصی برگزار گردد. از جملۀ این مراسم، تاسوعا و عاشورای حسینی، بیست و یکم ماه رمضان و سایر سوگواریها و اعیاد می باشند. در گلپایگان مردم اکثراً به زبان فارسی با لهجه محلی صحبت می‌کنند. لهجه گلپایگانی از زیر مجموعه‌های لهجه‌های جنوب غربی ایران به حساب می‌آید. مردم بیشتر، گلپایگان را به‌خاطر کباب مخصوص و ماست محلی‌اش می‌شناسند. کباب گلپایگان نه تنها در این شهر، بلکه در دیگر نقاط ایران هم تبدیل به یک برند تجاری شده و رستوران‌های زیادی در سراسر کشور این کباب را طبخ می‌کنند. جالب است بدانید، گلپایگان غذاهای لذیذ و خوشمزه دیگری هم دارد و گردشگران می‌توانند با سفر به این شهر و خوردن غذاهای محلی‌اش، لذت سفر خود را افزایش دهند. از دیگر غذاهای محلی گلپایگان می‌توان به مواردی نظیر آش ترخینه، خورشت نخود آله، شله بریان با زیره، آش سماق، قیمه ریزه، حلیم گوشت عدس و اوماج سرکه چغندر اشاره کرد. موقعیت جغرافیایی گلپایگان باعث شده تا این شهر آب و هوایی کوهستانی، نیمه خشک و سرد داشته باشد. بنابراین در این شهر، زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی گرم و خشک خواهیم داشت. دمای هوا در زمستان تا 21- درجه سانتی‌گراد می‌رسد و در تابستان دما به 37.5+ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. در مجموع هوای بیابان‌های گرم و خشک از ناحیه شرقی و کوهستان‌های پربرف و سرد از ناحیه غربی هوای شهر گلپایگان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. گلپایگان شهری چهار فصل است، در فصل بهار با طبیعت نوپا، رویش شکوفه‌های بهاری و بارش پراکنده باران مواجه می‌شویم و در فصل پاییز هم شاهد طبیعت هزار رنگ و هوایی نسبتا خنک خواهیم بود. در فصل تابستان هوایی گرم و طبیعتی سرسبز داریم و گلپایگان، در فصل زمستان هم گویی جامه سفید بر تن کرده است. با این اوصاف متوجه شدیم که طبیعت گلپایگان در تمامی فصول شگفتی‌های مخصوص به‌خود را دارد و نظر هر گردشگری را به خود جلب خواهد کرد. اگر تحمل سرما و گرمای شدید این شهر را ندارید، بهتر است در دو فصل بهار و پاییز به گلپایگان سفر کنید.

این شهرستان شامل بخش‌ های زیر می‌ باشد:

بخش ها:

مرکزی

شهرها:

گوگد و گلشهر

دهستان:

دهستان جلگه، دهستان کنار رودخانه و دهستان نیوان

روستاها:

اسفاجرد، حاجیله، خاکه، دم اسمان، رباط قالقان، رکابدار، زرنجان، غرقه، قالقان، ماکوله و ....

جای‌ های دیدنی شهرستان گلپایگان

مسجد جامع گلپایگان

این مسجد تاریخی یکی از بناهای تاریخی و زیبای ایران است که قدمت آن به دوران سلجوقیان می‌رسد. این مسجد در تاریخ 508 هجری قمری به دستور «ابونصر ابراهیم بن محمد بابا عبدالملک» ساخته شد. مسجد جامع گلپایگان از معماری بی‌نظیر، کاشی کاری‌های زیبا و کتیبه‌هایی متعلق به دوران سلجوقی برخوردار است. این مسجد بر روی آتشکده‌ای متعلق به دوره ساسانی ساخته شده و آن را در سال ۱۳۱۲ شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت کرده‌ اند.

مناره گلپایگان

مناره گلپایگان که باعنوان میل گلپایگان هم شناخته می‌شود، با 18 متر طول از بلندترین سازه‌های تاریخی ایران به‌شمار می‌آید. این بنای تاریخی به دوران سلجوقیان تعلق دارد و در قدیم با چراغی که در بالای آن روشن بود، به کاروانیان برای پیدا کردن مسیر کمک می‌کرد. در مناره گلپایگان، دو در، پلکانی داخل مناره، کتیبه‌ای به خط کوفی بدون تاریخ منقوش به آیات قرآن به خط کوفی و دو راه پله با ۶۴ پله مشاهده می‌شود.

بازار چهارسوق

بازار چهارسوق گلپایگان یا بازار سنتی گلپایگان، از بخش‌های مختلفی چون بازار مسگرها، بازار اصلی، بازار گیوه‌دوزان، بازار کوزه‌گرها، بازار فرش‌فروشان و بازارهای متعدد دیگر تشکیل شده است. جالب است بدانید، در ساخت این بازار زیبا و قدیمی با دهانه‌ای وسیع، طاق‌بندی و سقف آجری‌اش از اصول معماری متعلق به دوران سلجوقیان استفاده شده است.

امامزاده هفده تن

بقعه‌ امامزادگان هفده تن متعلق به قرن یازدهم هجری است و به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده است. این اثر تاریخی متشکل از ایوان، غرفه‌هایی در دو طبقه، گلدسته، چهار در، چند کتیبه و گنبد است. این بقعه تاریخی به‌دلیل معماری ظریف و هنرمندانه‌اش، نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. کاشی‌کاری بسیار زیبا بر بنای هشت‌گوش گنبد، جلوه بسیار زیبایی به این مکان مقدس بخشیده است. سنگ‌نبشته ورودی بقعه نشان می‌دهد که این مکان، محل دفن امام‌زاده‌هایی از فرزندان امام حسن مجتبی (علیه السلام)، امام صادق (علیه السلام)، امام کاظم (علیه السلام)، امام حسین (علیه السلام) و فرزندان جعفر طیار است.

بقعه‌ امامزاده سیدالسادات

بارگاه امامزاده سیدالسادات با قدمتی 800 ساله، از دیگر جاذبه‌های مذهبی و تاریخی گلپایگان است. این مکان محل دفن سه نفر از فرزندان امام موسی کاظم (علیه السلام) به نام‌های امامزاده اسحاق، امامزاده منصور و امامزاده رضا است. ایوان، غرفه‌ها در دو طبقه، گنبدی به ارتفاع ۹ متر، گلدسته، ۳ در ورودی و سنگ‌نوشته‌ ورودی بقعه، از بخش‌های مختلف این مکان مذهبی هستند. از ویژگی‌های چشم‌گیر امامزاده سیدالسادات، گنبد فیروزه‌ای آن است که با کاشی‌کاری هنرمندانه، جلوه بسیار زیبایی به این بنا بخشیده است.

ارگ تاریخی گوگد

ارگ تاریخی گوگد یا ارگ علیخانی از دیگر ابنیه‌های تاریخی گلپایگان با قدمتی 400 ساله است. این بنای ساخته شده از خشت و گل، در 5 کیلومتری مسیر گلپایگان به تهران و در شهر گوگد واقع شده است. جالب است بدانید که ارگ گوگد در زمان صلح به‌عنوان کاروانسرا و در زمان جنگ به‌عنوان دژی نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت و امروزه به عنوان مهمانسرا، میزبان گردشگران داخلی و خارجی است. این بنای تاریخی از بخش‌های مختلفی چون در ورودی، حوض آب، شاه‌نشین، سیستم امنیتی، چاه، چندین بنا در پیرامون فضای داخلی، طبقاتی در بالا و پایین ارگ تشکیل شده است.

دریاچه سد گلپایگان

دریاچه سد گلپایگان که در گذشته سد شاه اسماعیل نام داشت، به اوایل قرن ۱۴ خورشیدی تعلق دارد. این سد تاریخی به‌عنوان اولین سد مخزنی خاکی و نخستین سد مدرن ایران شناخته شده است. این سد در سال‌های 1323 تا 1336 شمسی با استفاده از روش‌های سنتی ساخته شد. هدف از احداث این سد، جلوگیری از خسارت ناشی از سیل و تامین آب کشاورزی برای اراضی کشاورزان منطقه بوده است. موقعیت قرارگیری سد گلپایگان روی رودخانه اناربار (قم رود)، باعث شده تا این سد به یکی از مناطق گردشگری گلپایگان تبدیل شود.

تنگ غرقاب

تنگه غرقاب در بخش مرکزی گلپایگان واقع شده و در دل خود ابنیه‌های تاریخی چون 9 قلعه، دو کبوترخانه و یک حمام متعلق به دوره صفویه را جای داده است. در این روستا، نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌هایی متعلق به قرن 7 تا 8 هجری قمری دیده می‌شود. با مشاهده این سنگ‌نوشته‌ها، به بخشی از رمزها، اسرار زندگی و حتی رازهایی از شکار گذشتگان پی‌می‌برید و از رموز شکار حیوانات، نقش‌های قوچ و بز‌کوهی، آهوان و غیره باخبر می‌شوید.

روستای وانشان

روستای وانشان، از دیگر از مکان‌‌های سرسبز و تاریخی شهرستان گلپایگان است که در جنوب شرقی گلپایگان و در نزدیکی مزرعه‌ امیریه قرار گرفته است. ساکنین روستا به گویش وانشانی یا ونیشونی صحبت می‌کنند. طبق آثار باستانی به دست آمده در روستا قدمت آن به 3 هزار سال پیش می‌رسد. از جاذبه‌های این روستای زیبا می‌توان به لمبی، دزی، چشمه گردکونی، دیگا، بابادودورشاه، کوه محد حیدر، مزرعه امیریه، حسن آباد، قلعه جمال، بقعه‌ی قریه وانشان که محل دفن امامزاده ابوالفتح (علیه السلام) است و درختی کهن‌ سال در مجاورت دیوار امامزاده اشاره کرد.

غار قلعه جمال

از جاذبه‌های طبیعی گلپایگان است. این غار در پنج کیلومتری جنوب غربی گلپایگان و در دل کوهی به همین نام قرار گرفته و از شگفتی‌های اعجاب‌آور و حیرت‌انگیز طبیعت گلپایگان به‌شمار می‌آید.

پارک ساحلی گلپایگان

در حاشیه رودخانه اناربار، بین پل قاضی زاهد و پل آزادگان پارک ساحلی گلپایگان، با مساحتی معادل با هشت هکتار قرار گرفته است. در این پارک امکاناتی چون شهربازی، نمازخانه، سرویس بهداشتی، پیست اسکیت و استراحتگاه‌های فصلی وجود دارد و از مکان‌های دیدنی گلپایگان به‌شمار می‌ آیند.

پارک جنگلی گلپایگان

پارک جنگلی گلپایگان به دلیل قرار گرفتن در بیرون از شهر و آب‌وهوای پاک و مطبوعش، لقب بهشت ایران را به خود گرفته است. این پارک دارای امکانات رفاهی متعدد و آبشار مصنوعی است و از جاذبه‌های گردشگری این شهر محسوب می‌ شود.

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان گلپایگان

آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی

در روستای سعید آباد گلپایگان و در سال 1295 هـ.ق. در خانواده ای مذهبی کودکی دیده به جهان گشود که او را سید جمال الدین نامیدند. آیت الله گلپایگانی چند سالی را در گلپایگان به درس و تحصیل اشتغال داشت تا در سال 1311هـ.ق در حالیکه 16 سال بیشتر نداشت عازم اصفهان گردید و به مدرسه علمیه الماسیه قدم نهاد.رفته رفته جدیت وافرش در کسب علوم اهل بیت علیهم السلام و نیز هوش سرشارش، اساتید مدرسه را مورد توجه قرار داد. در سال 1319 هـ.ق و در سن 23 سالگی، به جانب عراق حرکت نمود. پس از آنکه مرجع عالی قدر تشیع مرحوم آیت الله العظمی آقا سید ابو الحسن اصفهانی در سال 1365هـ.ق رحلت نمود مرحوم آیت الله آقا سید جمال الدین گلپایگانی به مقام مرجعیت شیعه نائل شد و عده زیادی از شیعیان در عراق و ایران از وی تقلید می کردند. آن عارف کامل در اواخر عمر شریفش علاوه بر مواجه گشتن با گرفتاریهای زیاد، دچار کسالت شدید قلبی و نیز ناراحتی در برخی اعضاء و جوارح گردید و مدتها به بیماری تورم پروستات مبتلاء بود. سرانجام پس از تحمل دردهای طاقت فرسا با کوله باری از تقوا، زهد و فضائل عالی اخلاقی و عرفانی در تاریخ 19 محرم الحرام سال 1377هـجری .قمری در سن 82 سالگی چشم از جهان فانی فرو بست و به سرای باقی شتافت.

محمدرضا نکونام

وی زاده سال ۱۳۲۷ در گلپایگان است و از فقهای معاصر شیعه که در علومی همچون فقه، اصول، فلسفه، حکمت، عرفان، جامعه شناسی، روان شناسی، تفسیر قرآن و دیگر علوم که در اکثر زمینه‌ های علمی و معرفتی می‌ باشد. بیش از ۱۰۰ عنوان از آثار وی بچاپ رسیده است و اکنون از مدرسان حوزه علمیه قم است.