زیارت اربعین را صفوان از امام صادق علیه السلام نقل کرده اند و مرحوم شیخ طوسی (1) نقل کرده اند که در آن معارف بلندی آمده است و در این نوشتار مختصر، به اجمال برخی از آن موارد شرح داده می شود:
این زیارت نه تنها برای بیان ارادت و احترام به شهدای کربلا است، بلکه پیام‌های عمیق و ارزشمندی نیز از این زیارت برمی‌آید.
از جمله پیام‌هایی که زیارت اربعین از عاشورای حسینی به ما منتقل می‌کند، اهمیت و ارزش دفاع از حق و برابری در برابر ستم و ظلم است. این زیارت به ما آموزش می‌دهد که باید در مقابل ستم و ظلم ایستادگی کرده و به دفاع از حق و عدالت اقدام نماییم.
همچنین، زیارت اربعین به ما تحمل در برابر دشواری‌ها و آزمون‌های زندگی را آموزش می‌دهد و اهمیت ایمان، صبر و استقامت را تأکید می‌کند. این زیارت ما را به تحمل مشکلات و مصائب زندگی تشویق می‌کند و ما را به یاد آورد که هیچ موانعی نباید مانع از پیروی از ارزش‌های اخلاقی و انسانی ما شود.
به طور کلی، زیارت اربعین پیام‌های مهمی از عاشورای حسینی به ما منتقل می‌کند که به ما کمک می‌کند تا در مسیر رسیدن به اهداف الهی و انسانیتی خود قدم برداریم و به عنوان پیروان امام حسین (علیه السلام) عمل کنیم.
در این نوشتار مختصر، به اجمال به برخی ازموضوعات زیارت اربعین، که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در آن بیان شده است اشاره خواهیم کرد.
معارف زیارت اربعین
چهار بخش کلی زیارت اربعین
در بخش اول زیارت، سلام آغازین این زیارت نامه همانند سایر زیارت نامه های واردشده، بر پیامبران برگزیده خداوند و امامان: است .و این خود ادب بزرگی است که در تمامی زیارات، به آن سفیران هدایت، سلام داده می شود؛ چون تمامی پیامبران حامل خط نورانی بندگی خداوند ند و باید آن بزرگان را گرامی داشت.
در بخش دوم زیارت، به معرفی امام حسین علیه السلام و هدف و فلسفه قیام ایشان اختصاص دارد: «و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة؛
کسی که نهایت تلاش را در دعوت مردمان برای هدایت به کار برد و برای آنان به هر نحو ممکن خیرخواهی کرد تاآنجاکه در نهایت خون خویش و جان عزیزش را برای بیداری مردم از نادانی و گمراهی فدا کرد.
بخش سوم زیارت لشکریان مقابل امام حسین علیه السلام را معرفی می کند: از مردمانی دنیاطلب، دین به دنیافروش، پیروان طاغوت و هوس ران، اهل اختلاف و نفاق و گروهی جهنمی.
در بخش چهارم زیارت آمده است: «أشهد أنک کنت نوراً فی الاصلاب الشامخه و الارحام المطهره....» این فراز، هم عمق ایمان شیعه به خداوند سبحان را ابراز می دارد.
و هم اوج پاکی و طهارت امامان شیعه را درحالی که مخالفان ائمه اطهار: و غاصبان خلافت علی علیه السلام هیچ کدام، این ویژگی نورانی و افتخار بزرگ را ندارند.
اگرچه این دعا و زیارت کوتاه است؛ اما معانی ژرفی را القا می کند. پس در راه ترویج و فرهنگ زیارت ائمه اطهار: که چون خورشیدی فروزان بر بام قرون قرار گرفته اند و به هدایت و بیدارگری مردم و شکوفایی اندیشه بشریت مشغول اند، باید بیشتر کوشید و چنان باید آنان را ستود که شایسته شان است.
زیارت اربعین، زیارتی عمیق و مهم است که شیعه در نشر قیام عاشورا و بازشناسی فلسفه قیام و معرفی امام مظلوم و شهیدش، آن را پاسداری می کند.
یقین به ظهور امام زمان
«وَاَشْهَدُ اَنَّ الاَْئِمَّةَ مِنْ وُلْدِکَ کَلِمَةُ التَّقْوی وَاَعْلامُ الْهُدی: گواهی دهم که همانا امامان از فرزندانت، روح و حقیقت تقوا و نشانه های هدایت اند».(2(وَالْعُرْوَةُ الْوُثْقی وَالْحُجَّةُ علی اَهْلِ الدُّنْیا وَاَشْهَدُ اَنّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَبِاِیابِکُمْ مُوقِنٌ و رشته های محکم (حق و فضیلت) و حجت هایی بر مردم دنیا هستند و گواهی می دهم که من به شما ایمان دارم و به بازگشتتان یقین.
در فرازی از این زیارت از خدا می خواهیم تا ما نیز براساس اعتقاداتی که به رجعت داریم، هنگامی که امام مهدی(ظهور می کند یار و یاور وی باشیم.
برای این منظور ابتدا ایمان و اعتقاد قلبی خود را به ظهور حجت ابراز می کنیم. در انتها از خداوند می خواهیم به ما این توفیق را بدهد هنگام حضور امام مهدی) ما نیز یاور وی باشیم و همراه دوستان وی او را همراهی کنیم و از خدا می خواهیم ما را در صف دشمنان آن حضرت قرار ندهد.
تجدید بیعت با سرور شهیدان
اللهم انّی اُشهِدُکَ اَنّی وَلیٌ لِمَن والاهُ؛ خدایا! من تو را گواه می گیرم هرآن که حسین علیه السلام را دوست دارد، دوست می دارم»(3)وعَدُوٌ لِمَن عاداهُ؛ و دشمنم با هرکسی که دشمن اوست، بِابی انتَ وَ اُمّی یابنَ رَسولِ الله؛ پدر و مادرم به فدایت ای فرزند پیامبر اکرم.
این اذکار؛ یعنی پیروی ما از آن بزرگواران در حدی است که در تمام شداید و سختی ها و گرفتاری ها و همچنین در تمام شادی ها و آرامش ها با شما، بلکه عین شما هستیم.
مگر ممکن است پیرو حقیقی هنگام صلح و آرامش همراه اهل بیت باشد و در جنگ و محاربه، بی توجه به آنها یا رودرروی آنها؟! مگر ممکن است شیعه راستین، در جنگ با آن بزرگواران باشد و در صلح به مخالفت با آنان برخیزد؟!
هرگز این چنین نیست؛ زیرا معنای حقیقی شیعه، پیروی از اهل بیت در تمام اوضاع است و پیرو واقعی، روحش با امام خود یکی می شود؛ لذا صلح امام صلح شیعه و جنگ امام جنگ شیعه می شود.
چنان که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پس از آنکه خامس آل عبا را زیر کسا جمع کرد، فرمود: «اللّهم انّ هؤلاء اهل بیتی و خاصّتی و حامّتی، لحمهم لحمی و دمهم دمی، یؤلمنی ما یؤلمهم و یحزننی ما یحزنهم، انا حربٌ لمن حاربهم و سلمٌ لمن سالمهم و عدوٌّ لمن عاداهم و محبٌّ لمن
.
احبّهم، انّهم منی و انا منهم...» زمانی که تمامی آنان (پنج تن) گرد آمدند و تعداد کامل شد، رسول خدا طرفین عبا را گرفت و با دست راست خود به سوی آسمان اشاره کردند:
«پروردگارا اینان اهل بیت و خاصان و یاوران من هستند، گوشت آنان گوشت من و خون آنان خون من است، آنچه ایشان را بیازارد مرا آزرده است؛
آنچه آنان را به زحمت افکند، مرا به زحمت افکنده؛ هرکه با آن بجنگد، با من جنگیده و هر که با آنان در سلم و صلح باشد، با من در سلم و صلح است؛ هرکه با آنان دشمنی ورزد با من دشمنی ورزیده؛ هرکه آنان را دوست بدارد مرا دوست داشته است. من از آنانم و آنان از من.
اهداف قیام امام حسین علیه السلام «... و بَذلَ مُهجَت_َهُ فیکَ لیَست_َنق_ِذَ عِبادکَ مِنَ الجَهالةِ وَ حَیرَةِ الض_َلالة َ؛(3) خدایا! جانش را در راه تو بخشید تا بندگانت را از نادانی، سرگردانی و گمراهی نجات دهد».
امام حسین علیه السلام قبل از خروج از مکه خطاب به برادرش محمد حنفیه وصیت نامه ای نوشت که ضمن آن اهداف خود را از قیام اعلام می دارد. در آنجا می فرماید: «من برای اصلاح دین جدّم رسول الله و امربه معروف و نهی ازمنکر قیام می کنم.
با مطالعه تاریخ زمان امام حسین علیه السلام درمی یابیم که در دین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تغییرات بسیاری ایجاد و بدعت های فراوانی نهاده شده بود.
امام برای اینکه حقیقت دین رسول اکرم حفظ شود و دینی سالم به نسل های بعدی رسانده شود، هیچ راهی نداشت جز اینکه قیام کند و بدین وسیله اعلام کند حقیقت دین اسلام به یغما برده شده و دین کنونی، دینی است.
تحریف شده که خلفا به واسطه آن، راهی برای حکومت نامشروع خود یافته اند. پس امام قیام می کند تا پیام دین واقعی را به گوش افرادی برساند که خواهان شنیدن حقیقت هستند برساند.
روز تجدید عزاداری
اربعین روز تجدید عزاداری برای سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین است. امام رضا علیه السلام درباره اهمیت سوگواری و تعزیه برای آن حضرت علیه السلام فرمود:«مَنْ تَذَکَّرَ مُصَابَنَا وَ بَکَی لِمَا ارْتُکِبَ مِنَّا کَانَ مَعَنَا فِی دَرَجَتِنَا یوْمَ الْقِیامَةِ وَ مَنْ ذُکِّرَ بِمُصَابِنَا فَبَکَی وَ أَبْکَی لَمْ تَبْکِ عَینُهُ یوْمَ تَبْکِی الْعُیونُ وَ مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یحْیا فِیهِ أَمْرُنَا لَمْ یمُتْ قَلْبُهُ یوْمَ تَمُوتُ.
الْقُلُوبُ؛ کسی که متذکر مصایب ما شود و به دلیل ستم هایی که بر ما وارد شده گریه کند، در روز قیامت با ما خواهد بود و مقام و درجه ما را خواهد داشت و کسی که مصیبت های ما را بیان کند و خود بگریدو
و دیگران را بگریاند؛ در روزی که همه چشم ها گریان است، چشم او نگرید و هرکسی در مجلسی بنشیند که در آن مجلس، امر ما را زنده می کنند؛ روزی که قلب ها می میرند، قلب او نخواهد مرد (4)
نخستین زائر جابربن عبدالله انصاری و اربعین
جابربن عبدالله انصاری، از اصحاب رسول خدا و شیعه امیرمؤمنان علی علیه السلام است. وی در جنگ بدر و هجده جنگ دیگر کنار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم جنگید.او در جنگ صفّین در رکاب حضرت علی علیه السلام حضور داشت. جابر از یاران وفادار حسین علیه السلام و امام زین العابدین علیه السلام و امام باقر علیه السلام نیز بود و سلام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را به امام محمدباقر علیه السلام رسانیده است.
وی نخستین شخصی است که از مدینه به زیارت قبر مطهر سیدالشهدا علیه السلام رفت. جابر در بیستم صفر سال 62 هجری (اربعین امام حسین علیه السلام )، به زیارت مرقد مطهر امام حسین علیه السلام شتافت.
و هنگام رسیدن به کربلا در کنار شط فرات غسل کرد. سپس به کنار قبر مطهر امام حسین آمد و چون بینایی خویش را از دست داده بود، به غلام خویش گفت:
دست مرا روی قبر سیدالشهدا علیه السلام بگذار. غلام وی می گوید: [چون دستش را روی قبر گذاشتم]، از حال رفت و غش کرد. پس از اینکه به صورت او آب پاشیدم و حالش به جا آمد، سه مرتبه فریاد زد: «یا حسین» و سپس فرمود: «آیا دوست، پاسخ دوستش را نمی دهد؟».(5)
شخصیت جابربن عبدالله از دیدگاه اهل سنت
جابربن عبدالله، هم از دیدگاه شیعه و هم از نگاه بزرگان اهل سنت ستوده و معظم شده است. ابن عساکر در _تاریخ دمشق_ می نویسد: «او جوان ترین فرد از 70 نفر انصار بود که در عقبه شرکت داشت.و با رسول خدا صلی الله علیه و آله بیعت کرد و از 27 غزوه که پیامبر در آن شرکت کرد، جابر در 16 غزوه حضور داشت و گاهی پدرش او را سرپرست سایر برادران
وی و عیال می گماشت، تا اینکه پدرش در جنگ احد به شهادت رسید. سپس او در تمام جنگ ها شرکت جست». مسعودی نیز در _مُرُوُج الذَّهَب_ می نویسد:
«او به دمشق رفت و با معاویه ملاقات داشت و معاویه از سخنان او بسیار ناراحت شد. سپس معاویه ششصد دینار برای وی فرستاد و جابر آن را نپذیرفت و پس داد.» جزری هم در _اسدالغابه_ نوشته است:
«جابر در آخر عمر خویش بینایی خود را از دست داد و پس از مرگش، ابان بن عثمان، امیر مدینه، بر جسد او نماز گزارد. وی پس از وفات رسول خدا صلی الله علیه و آله در انتظار عملی شدن وعده پیامبر بود که به او خبر داده بود:
«تو یکی از فرزندان مرا درک خواهی کرد که نام و شمایل وی شبیه من است. سلام مرا به او برسان.» جابر آن قدر زنده ماند تا امام محمدباقر علیه السلام باشد، زیارت کرد».
حَمْدَوَیهِ از امام صادق علیه السلام روایت می کند: «جابر از یاران صدیق اهل بیت: بود.» او در مسجد پیامبر می نشست و با صدای بلند می گفت:
«یا باقرالعلم! یا باقرالعلم!» مردم مدینه می گفتند: جابر هذیان می گوید و او می گفت: «به خدا سوگند که هرگز هذیان نمی گویم. شنیدم رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
«تو به زودی مردی از اهل بیت مرا درک می کنی که همنام من است و شمایل مرا دارد و باقرالعلوم است.» این است که من در انتظار به سر می برم و بیهوده سخن نمی گویم.
در روایت آمده است پس از ولادت سیدالشهدا علیه السلام ، جابر به محضر حضرت فاطمه زهرا علیها السلام رسید تا مقدم مولود را تبریک بگوید.
لوح سبزی در دست حضرت دید که در آن اسم های همه امامان نوشته شده بود. او با اجازه حضرت زهرا علیها السلام از روی آن، نسخه ای نگاشت و برای خود نگاه داشت».
همچنین از محمدبن مسعود روایت شده است: جابر با سخنان خود مردم را به دوستی و پیروی از امیرالمؤمنان علی علیه السلام دعوت می کرد و در کوچه ها و مجالس مدینه بر عصای خود تکیه می داد و از فضایل علی علیه السلام سخن می گفت.(6)
جابر، نخستین زائر حسین علیه السلام جابربن عبدالله انصاری، از صحابه پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و از اصحاب جوان پیغمبر بود.
او در جنگ خندق، 16 سال داشت و هنگام وفات رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تقریباً بیست ودو _ سه ساله بود؛ بنابراین در سال 61 هجری قمری، جابر هفتادوچندساله بوده است.
او حدود 12 سال از اباعبدالله بزرگ تر بود و با آن حضرت خیلی انس داشت. جابر که در اواخر عمر کور شده بود، با محدث بزرگواری که مرد بود به نام عطیه عوفی به کربلا آمد .
و قبل از آنکه به زیارت تربت حسین علیه السلام برود، سراغ فرات رفت، غسل زیارت کرد و با سُعد(7) خودش را خوش بو کرد.
عطیه می گوید: «وقتی جابر از فرات بیرون آمد، گام ها را آهسته برمی داشت و در هر گامی، ذکری از اذکار الهی بر زبانش بود به نزدیکی قبر مقدس حسین علیه السلام رسید: آنگاه دو _ سه بار فریاد کشید:
حبیبی یا حسین؛ دوستم، حسین جان! بعد گفت: حبیب لا یجیب حبیبه؟! دوست، جواب دوستش را چرا نمی دهد؟ من جابر، دوست تو و رفیق دیرین تو هستم. پیر غلام تو هستم. چرا جواب مرا نمی دهی؟
بعد گفت: عزیزم، حسینم! حق داری جواب دوستت را ندهی. من می دانم با رگ های گردن تو چه کردند. من می دانم سر مقدس تو از بدن جداست. گفت و گفت تا افتاد و بی هوش شد.
وقتی به هوش آمد، سرش را برگرداند به این طرف و آن طرف و مثل کسی که با چشم باطن می بیند، گفت «اَلْسَّلامُ عَلَیکُمْ اَیتُهَا اَلاَرْواحَ الَّتی حَلَّتْ بِفِناءِ الْحُسَینِ؛ سلام من بر شما مردانی که روح خودتان را فدای حسین کردید.
بعد از آن گفت: «و من شهادت می دهم که ما هم با شما در این کار شریک هستیم.» عطیه از گفته جابر تعجب کرد ما با اینها در این کار شریک باشیم یعنی چه؟!
به جابر گفت: معنی جمله ات را نفهمیدم. ما که جهاد نکردیم. ما که قبضه شمشیر به دست نگرفیتم، چرا شریک باشیم؟! جابر جواب داد: «در اسلام اصلی وجود دارد که من از پیغمبر شنیدم. ایشان فرمود:
هرکسی که واقعاً عملی را دوست بدارد،روحش هماهنگ باشد، در این عمل شریک است. من اگر در رکاب حسین علیه السلام شرکت نکردم، نمی توانستم شرکت کنم، از من جهاد برداشته شده بود،.
ولی روح من پرواز می کرد که در رکاب حسین علیه السلام باشد. چون روح ما با روح حسین بود، من حق دارم ادعا کنم که ما با آنها در این عمل شریک هستیم».(8)
اربعین؛ تجدید میثاق با شهدا
سه روز عزاداری بر مزار عزیزان، قبل از عزیمت به مدینه پیام دارد. حرکت این کاروان در مسیر کربلا به کوفه، کوفه به شام و شام به مدینه پیام داشته است و بزرگ ترین پیام، زنده نگه داشتن یاد شهدا و ادامه دادن راه آنان و ابلاغ پیام شهیدان به جهانیان است.بی شک، بزرگداشت اربعین حسینی تنها بر پا داشتن عَلَم عزای او و اشک ریختن در ماتم او نیست، بلکه در ورای این صورت ظاهر، که بسیار نیز سفارش شده است، حقیقتی وجود دارد.
و آن احیای آرمان ها، اهداف و توجه به انگیزه های آن حرکت بی نظیر در تاریخ بشر است و در جامعه اسلامی و شیعی ضرورت توجه به آن پیام ها افزون تر است.
احیای سنت ها و افشای باطل، تشخیص مؤمنان راستین از مسلمان نمایان، همه چیز را فدای دین کردن، احیای مکتب شهادت، پیوند حماسه و عرفان، صبر و پایداری در مسیر مبارزه، کارزار دائمی با زورگویان و زورمداران، رسواساختن حاکمان ریاکار و ایادی چاپلوس و فریب کار آنان، از درس های نهضت بزرگ عاشوراست و کاروان اربعین بیشترین نقش را در ابلاغ این پیام ها به آیندگان داشته است.
درس گرفتن از پیام اربعین، به آگاهی یافتن از تمامی اهداف، برنامه ها و خط مشی های رهبر آن نهضت خونین نیازمند است؛ او که در قالب گفتار، رفتار، خطبه، پاسخ به سؤالات و بیان موعظه، به جهانیان درس ها آموخت.
اربعین حسینی، تکمیل عاشورا
اربعین در واقع، تکمیل انقلاب عاشوراست که با وجود شخصیت های بزرگواری همچون امام سجاد علیه السلام و حضرت زینب علیها السلام تبیین می شود،شخصیت هایی که در کوره راه سفر به کربلا چه در هنگام جنگ و خون، چه در مصیبت شهادت عزیزان و منتسبان و چه در مسیر پر تلاطم اسارت، لحظه به لحظه بر ابعاد مختلف انقلاب الهی امام حسین علیه السلام می آفزایند.
اربعین حسینی فقط برگزاری مراسم چهلم برای شهدای کربلا نیست، بلکه فرصتی ویژه است برای همه افرادی که پابه پای قیام کربلا حرکت کرده اند تا در این روز، بار دیگر با امام و ولی خدا، تجدید کنند.
اربعین حسینی فرصتی ویژه برای همه محبان سیدالشهدا علیه السلام است که پس از چهل روز سوگواری و شرکت در محافل حسینی، باز هم بر ولایت معصومان: تأکید کنند.
اربعین، جاودانگی امامت ائمه هدی:
به طور قطع، اربعین و روشنگری های سفیران به جای مانده از نهضت عاشوراست که این نهضت به یادگار مانده از مکتب امامت و وحی را برای ما تا امروز حفظ کرده است. اربعین حسینی، در حقیقت پاسداشت ارزش های ولایی است که امام حسین علیه السلام بر سر آنها تا پای جان ایستادگی کرد.اربعین، رکن بیداری و بصیرت
اربعین حسینی خود بیدارکننده اذهان خفته مردم آن روزگار بود و البته هنوز هم با گذشت هزارواندی سال از زمان دقیق اربعین شهادت امام حسین علیه السلام ، این کارکرد در اربعین های حسینی وجود دارد.کوفیان عصر امام حسین علیه السلام به امام خود پشت کردند و ایشان را در آن معرکه جنگ تنها گذاشتند، اما اربعین حسینی همه این اذهان خفته را بیدار کرد.
هرچند تا اربعین، برخی از مردم کوفه همچنان در غفلت بودند، اما حضور کاروان کربلا و خاندان عترت در مدفن شهدای کربلا، جرقه دیگری بر اذهان مردمی بود که همچنان در خواب غفلت و جهالت به سر می بردند.
حرکت انقلاب امام حسین علیه السلام در اربعین حسینی بار دیگر زنده شد و اهل بصیرت، راه خود را از ساکتان و بی تفاوت های تاریخ جدا کردند و با کاروان اهل بیت: برای عزاداری و بزرگداشت یاد شهدای کربلا همراهی کردند.
شناخت اربعین حسینی به معنی داشتن بصیرت و بینش است و افرادی که امام خود را در هر شرایطی یاری می کنند، قطعاً تا همیشه بیدار خواهند ماند و این به معنی ولایت پذیری و همراهی با ولی و حجت خداست.
امام شناسی و تأسی به ولایت
حضور در پیاده روی های اربعین حسینی در حقیقت حضور در همایش عظیم و عمومی، برای تجدید عهد با امام معصوم: است و در چنین شرایطی همنوایی ویژه ای میان آحاد مردم شکل می گیرد.که این اجتماع عمومی ضمن وحدت آفرینی دینی، بصیرت آفرین نیز خواهد بود؛ زیرا همه به سمت یک مقصد که امام معصوم: است، در حرکت اند و همین موضوع فرصت خوبی را برای امام شناسی و توسعه فرهنگ ولایت ایجاد می کند.
کربلا میعادگاه عاشقان پاک باخت های است که در روز اربعین با پای پیاده می آیند تا بگویند برای دفاع از ولایت تا پای جان ایستاده اند و این انسجام قطعاً تلنگر مرگبار و تکان دهنده ای برای گروهک های تروریستی همچون داعش خواهد بود.
پیاده تا زیارت
زیارت اماکن مقدس، عبادتی است که قدمت آن به اولین پیامبر خدا آدم ابوالبشر علیه السلام می رسد. نقل است که او هفتادمرتبه به خانه خدا سفر کرده است.اگر این عبادت همراه با سختی و مشقت باشد، اجر و ثواب بیشتری هم دارد به ویژه اگر مقصد زیارت، مراقد مطهر یکی از معصومان: باشد .
و در این بین زیارت مرقد شریف اباعبدالله الحسین علیه السلام از والاترین و بافضیلت ترین آنهاست؛ زیرا خود معصومان: فرموده اند: همه ما کشتی نجاتیم، ولی کشتی حسین علیه السلام سریع تر می رود: «سفینة الحسین علیه السلام أسرع».
از سوی دیگر، این گونه زیارت حرم اهل بیت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نشانه روشنی از دوستی وافر به این خاندان پاک است که زمینه ای مناسب را برای اطاعت از آنان فراهم می کند.
و تجدید پیمانی محکم با این انوار مقدس است که در اوج شور و شعور دینی صورت می گیرد. زیارت اربعین امام حسین علیه السلام از جمله این فرصت های ناب است.
نمونه هایی از زیارت پیاده بزرگان
1- شیخ مرتضی انصاری از جمله احیاکنندگان سنت پیاده روی برای زیارت امام حسین علیه السلام بود و خود ایشان نیز پیاده از نجف به کربلا می آمد.2- میرزاحسین نوری، صاحب _موسوعه_ حدیثی «مستدرک الوسائل» در عید قربان هر سال به صورت پیاده به کربلا می رفت.
3- سیدمهدی بحرالعلوم در دسته عزای «طوریج» که پیاده به کربلا می آمدند، حضوری پررنگ داشت.
4- شیخ جعفر کاشف الغطاء در یکی از پیاده روی هایش به کربلا، به حضور حضرت ولی عصر[ شرفیاب شد و حضرت، ایشان را به سینه خویش چسباند و فرمود: «خوش آمدی ای زنده کننده شریعت ما».
5- آیت الله مرعشی نجفی بیست بار پیاده به همراه تعدادی از طلاب که همه از مراجع و بزرگان شدند، به کربلا مشرف شد.
6- همچنین بزرگانی مانند شهید صدر اول و شهید صدر دوم در این پیاده روی شرکت می کردند. شهید صدر دوم (سیدمحمد صدر) حتی فتوا به وجوب پیاده روی به سوی حرمهای امیرمؤمنان علی علیه السلام و سیدالشهدا علیه السلام را صادر کرد.
و با این فتوا به مبارزه با سیاست ضددینی حزب بعث رفت و در برخی از خطبه های جمعه اش در نجف اشرف بر این موضوع تأکید می کرد.
از امام شهید تا امام حی
تأثیر این پیاده روی در نجات حقیقی بشر که همان ظهور امام زمان[ است، کتمان پذیر نیست. همان گونه که می دانید، در روایات اهل تسنن و شیعه آمده است که امام زمان[ در آغازین لحظات ظهور، مابین رکن و مقام می آیستند و پنج ندا می دهند:الا یا اَهلَ العالَم! اَنَا الاِمام القائِم؛ آگاه باشید ای جهانیان که منم امام قائم.
اَلا یا اَهلَ العالَم! اَنَا الصَّمصامُ المُنتَقِم؛ آگاه باشید ای اهل عالم که منم شمشیر انتقام گیرنده.
اَلا یا اَهلَ العالَم! اِنَّ جَدِی الحُسَین قَتَلُوهُ عَطشاناً؛ بیدار باشید ای اهل جهان که جدّ من حسین را تشنه کشتند.
الا یا اَهلَ العالَم! اِنَّ جَدِی الحُسَین طَرَحُوهُ عُریاناً؛ بیدار باشید ای اهل عالم که جدّ من حسین را روی خاک افکندند.
اَلا یا اَهلَ العالَم! اِنَّ جَدِی الحُسَین سَحَقُوهُ عُدواناً؛ آگاه باشید ای جهانیان که حق جد من حسین را از روی کینه توزی پایمال کردند.
بنابراین، امام زمان[ با امام حسین علیه السلام خود را معرفی می کند و در روایات باز به این نکته اشاره می شود که همه انسان های زنده در آن روز ندای حضرت را می شنوند و او را می شناسند. پس نتیجه می گیریم قبل از ظهور باید همه بشر از شرق تا غرب عالم امام حسین علیه السلام را بشناسند.
پیاده روی اربعین این سال ها، در حقیقت اولین حرکت ملموس همه مسلمانان به شمار می آید که در تعجیل ظهور حضرت حجت[ بسیار مؤثر است؛ زیرا باید ابتدا همه امام حسین علیه السلام را بشناسند تا معرفی کردن امام زمان با امام حسین علیه السلام معنا پیدا کند.
رونق گرفتن شگفت انگیز مراسم اربعین در طی سال های جاری و حضور ده ها میلیونی عاشقان حسینی از سراسر جهان که موجب حیرت جهانیان شده است،
بشارت های بزرگی دارد؛ بشارت فراهم شدن سپاه بزرگ اسلام برای یاری آخرین حجت حق، بشارت بازشدن راه قدس که از کربلا می گذرد، بشارت فراگیر شدن نام و یاد حسین علیه السلام که امام عصر[ هنگام ظهور، خود را با این نام معرفی می کند و... .
آیا رهسپارشدن عاشقانه بزرگ و کوچک، زن و مرد، پیر و جوان به سوی قبله دل ها و عظمت بی نظیر عزاداری سالار شهیدان، نویدبخش در راه بودن منتقم خون حسین علیه السلام نیست؟
آیا این پیاده روی های میلیونی اربعین، تمرین حضور در ظهور و بشارت بخش بسیار نزدیک بودن آن نیست؟ آیا این حضور بی نظیر اربعین در کربلا، بشارت بخش بسیار نزدیک بودن آغاز حرکت سپاهیان عشق از عاشورای کعبه نیست؟
یقیناً جهان به زودی با چشمانی حیرت زده، جمال نورانی طالب خون کربلا را در میان اقیانوس عزاداران حسینی مشاهده خواهد کرد،.
سیمایی ملکوتی که بعد از نوحه خوانی در رثای جدّ مظلوم خویش، برای ریشه کن کردن ظلم و فتنه در جهان و حرکت به سمت بیت المقدس از مسلمانان یاری خواهد خواست.چه زیبا فرمود امام عاشقان، امام خمینی=، راه قدس از کربلا می گذرد!
زیارت معصومان علیهم السلام
زیارت؛ پنجره ای رو به ابدیتکسب طهارت و دوری از گناهان
زیارت معصومان: چه در حال حضور و چه بعد از وفات ایشان تأثیرات شگرفی بر روح و روان انسان دارد و او را به سوی معنویات و مکارم اخلاقی و انسانی سوق می دهد.
شاید یکی از حکمت های مهم زیارت، همین توجه زائر به معنویات، دعا، ذکر و نماز در حرم اولیای الهی و سعی در اصلاح، خودسازی و کسب طهارت درونی است.
امام صادق علیه السلام آیه شریفه «ثُمَّ لْیقْضُوا تَفَثَهُمْ»(9) [که پیرامون مناسک حج است] را به دیدار امام تفسیر می کند؛(10) یعنی در پرتو دیدار و زیارت آنان، کدورت های اخلاقی و رذایل درونی زدوده می شود و انسان از ظلمت و قساوت قلب رهایی می یابد.
بر این اساس، یکی از برکات و آداب حضور در مرقد معصومان: توبه، استغفار و دوری از گناهان است؛ زیرا آنان بهترین واسطه بین خداوند و انسان ها هستند.
قرآن کریم توصیه می کند کسانی که گناه و بر خود ستم کرده اند، به حضور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بشتابند و از او طلب مغفرت کنند و آن حضرت نیز برای آنان از خداوند آمرزش بطلبد:
«وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِیمً؛ و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود ستم کردند (و فرمان های خدا را زیر پا گذاردند)، به نزد تو می آمدند و از خدا طلب آمرزش می کردند و پیامبر هم برای آنها استغفار می کرد، خدا را توبه پذیر و مهربان می یافتند».(11)
تقرب به خدا
یکی از اسرار و فواید خاندان وحی و بزرگداشت نام و یاد آنان، تقرب به خدا و جلب عنایات و توجهات ویژه اوست.پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت علی علیه السلام می فرماید: «یا اباالحسن!به درستی که خدای تعالی، قبر تو و فرزندان تو را بقعه هایی از بقعه های بهشت و عرصه ای از عرصه های آن قرار داده و دل های بزرگان از مردم و برگزیدگان بندگان خود را به آنها مایل ساخته تا خواری و اذیت در راه [زیارت] شما را متحمل شوند و قبور شما را تعمیر کنند.
و بسیار به زیارت قبور شما آیند تا موجبات تقرب به خدا و دوستی پیغمبرش را فراهم سازند. یا علی! شفاعت من مخصوص این گروه خواهد بود و آنان بر حوض من وارد خواهند شد و ایشان فردا زیارت کنندگان من در بهشت خواهند بود».(12)
بهره مندی از شفاعت و آمرزش گناهان
یکی از اموری که انسان را به رحمت الهی امیدوار می سازد، مسئله شفاعت مقربان درگاه الهی و واسطه قراردادن آنان است. برخلاف کسانی که از تعلیمات قرآن بویی نبرده اند .و واسطه قراردادن آبرومندان درگاه الهی را شرک می دانند، قرآن مجید مؤمنان را به یافتن وسیله و راه برای تقرب به خداوند سفارش نموده، می فرماید:
«یا ایها الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! از [مخالفت فرمان] خدا بپرهیزید! و وسیله ای برای تقرب به او بجویید».(13)
امام رضا علیه السلام در باب بهره مندی زائران از شفاعت و آمرزش گناهان می فرماید: «من دفن می شوم در سرزمین شما و من پاره تن پیامبرم، من امانت و ستاره آن خاندانم؛ هر که مرا با شناخت آنچه خداوند تبارک و تعالی از حقم و اطاعتم، واجب کرده است،.
زیارت کند، من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم بود و هرکه ما در قیامت شفیع او باشیم، جز نجات یافتگان است، گرچه به قدر جن و انس گناهکار باشد».(14)
وفای به عهد
زیارت و حضور در کنار مرقد پاک معصومان: تجدید عهدولایت و قرار گرفتن در راه امامت است. امام رضا علیه السلام می فرماید:«هر امامی، عهد و پیمانی بر ذمه دوستداران و پیروانش دارد و کمال وفای به عهد و ادای نیکوی آن، زیارت قبور ائمه است.»(15)
بهره های مادی و معنوی فراوان
علاوه بر آنچه در فواید زیارت حرم معصومان: گفته شد، می توان به بهره های فراوان مادی و معنوی که شامل حال زائران عارف می شود، اشاره نمود که به عنوان نمونه: استجابت دعا،(16)برآورده شدن حاجت های دنیوی و اخروی(17) در زیارت امام حسین علیه السلام و طلب رزق و روزی(18) در زیارت رسول خدا صلی الله علیه و آله است.
نتیجه:
تجدید بیعت با سرور شهیدان: در زیارت اربعین، مسلمانان بیعت خود را با امام حسین (علیه السلام) تجدید می‌کنند و به پیروی از اهداف او عزم می‌کنند.روز تجدید عزاداری: در این روز، مسلمانان عزاداری و سوگواری برای امام حسین (علیه السلام) و شهدای کربلا را تجدید می‌کنند.
نخستین زائر جابربن عبدالله انصاری و اربعین: جابربن عبدالله انصاری از اوایل انصار و یکی از نخستین زائران اربعین بود و اهمیت این رویداد را بر جمعیت و پیوند با امام حسین نشان داد.
اربعین؛ تجدید میثاق با شهدا: در اربعین، مسلمانان میثاق خود را با شهدا و اهداف انسانی و اسلامی آنان تجدید می‌کنند.
اربعین حسینی، تکمیل عاشورا: اربعین به عنوان پایان و تکمیل رویدادهای عاشورا نشان دهنده ادامه و پایداری انقلاب انسانی امام حسین (علیه السلام) است.
پیاده‌روی تا زیارت: هر ساله میلیون‌ها زائر از سراسر جهان در پیاده‌روی به سمت کربلا می‌پیش خواهند رفت تا در روز اربعین به زیارت امام حسین (علیه السلام) بروند و ارادت و احترام خود را به امام حسین (علیه السلام) نشان دهند. این پیاده‌روی نشان از عشق و ارادت مردم به امام حسین (علیه السلام) و پایبندی آنها به ارزش‌ها و اندیشه‌های او است.
زیارت اربعین و معرفی امام حسین: زیارت اربعین فرصتی است برای ما برای آشنایی بیشتر با امام حسین (علیه السلام) و ارزش‌ها و اندیشه‌های او. این زیارت، ما را به یاد شجاعت، عدالت و ایمان بی‌غایت امام حسین می‌اندازد.
زیارت اربعین و لشکریان یزید: در زیارت اربعین، ما با خاطره‌ی شهادت امام حسین (علیه السلام) و مقاومت او در مقابل لشکریان یزید روبرو می‌شویم. این زیارت ما را به دفاع از حق و مبارزه با ستم و ظلم تشویق می‌کند.
زیارت اربعین و عمق ایمان شیعیان: شیعیان با انجام زیارت اربعین نه تنها ارادت خود را به امام حسین نشان می‌دهند، بلکه عمق ایمان و اعتقاد خود به او و ارزش‌های او را نیز تقویت می‌کنند.
زیارت اربعین و یقین به ظهور امام زمان: در زیارت اربعین، شیعیان اعتقاد خود به ظهور امام زمان (عج) را تقویت می‌کنند و به انتظار آمدن او برای برقراری عدالت و عدمیت در جهان پایبند می‌مانند. این زیارت ما را به ایمان و صبر در انتظار فرج و ظهور امام زمان تشویق می‌کند.
پی نوشت:
1. مصباح المتهجد (صص 788 _ 790) و مرحوم کفعمی در _المصباح_ (صص 648-650)2.بخشی از زیارت اربعین.
3.همان
4.همان.
5.بحارالانوار، ج 43، ص 278.
6.جمعی از نویسندگان، دائره المعارف تشیع، ج 5، ص 247 .
7.همان، صص 247 و 248.
8. سُعد: گیاهی خوش بو که آن را خشک می کردند و بعد می ساییدند و پودر می کردند و از آن به عنوان عطر و بوی خوش استفاده می کردند.
9.مرتضی مطهری، حق و باطل، صص 90 - 92.
10.زیارت معصومان 1- 1. حج، 29 .
11.الکافی، ج 4، ص 549 .
12.نساء،64.
13.تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج6، ص 22 .
14.مائده، 35.
15.من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، جامعه مدرسین، قم، چ سوم، 1413 ق، ج2، ص584 .
16.الکافی، ج4، ص567 .
17.وسائل الشیعه، ج4، ص 423.
18.همان، ج14، ص476.
19.همان، ج14، ص325.
منابع:
1.فصلنامه اشارات - شماره 24 ویژه نامه «اربعین 1429ق»2.فصلنامه اشارات - شماره 24 - ویژه نامه «اربعین 1429ق» - پاییز 1296- 165 ش
3.صاحب امتیاز: اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه، مدیر مسئول: دکتر محمدحسین ظریفیان یگانه
4.جانشین مدیر مسئول: حامد حجتی،سردبیر: عباس غلامی، با همکاری سرکار خانم مریم سقلاطونی
5.قم، بلوارامین، اداره کل پژوهش های اسلامی ص پ: 2122-27185
