یکی از مباحث طرفه‌ای که در قلمرو تعزیه و تعزیه‌خوانی از نظر زیباشناسی صور نمایشی و تجسّم ظاهر اولیا و اشقیا و ابزار مجالس شبیه‌خوانی مورد توجه است عنایت به تلوّن رنگها در جامه‌ها، بیرق‌ها، یراق‌ها، تن پوش‌ها، خیم ها ، سربندها و ... می‌باشد که هم از دیدگاه صوری قابل تأمل بوده و هم از نظر نمادی بودن رنگها در تحریر عزانامه‌ها، شایسته پژوهش و تفکر است.(کتاب تجلی عاشورا در هنر ایران / انتشارات آستان قدس رضوی)
سمبولیک از مفهوم رنگ
کاتبان غم‌نامه‌ها در تجلّی سیمای قدیسین و معصومین بر پرده‌های مصیبت یا در تحریر سرآمدهای آنان، به زبان سمبولیک از مفهوم رنگ بحث کرده به صورت تمثالی، البسه رنگین بر تن موافق‌خوان‌ها و مخالف‌خوان‌های تعزیه پوشانده و به شیوه تمثیلی، تضاد و تقابل رنگ را وسیله تفکیک اولیا و اصفیا از اشقیا قرار داده‌اند.
نماد رنگ شقاوت
در یک مجلس شبیه‌خوانی شمر پیرهنی سرخ دربر و شالی سرخ‌فام بر کمر و سربندی قرمز بر دور مغفر خویش، با پری ابلق یا سرخ بر کلاهخودش، نماد مجسّم خون و خونریزی و شقاوت قلمداد می‌شود.
نماد رنگ سعادت
حضرت عباس(علیه السلام) با ردای سبز رنگ و علم سبز بر دست - به نشانه علمداری - پر سبز بر کلاهخود استوار کرده و کمربندی سبز رنگ به کمر بسته و به نماد عینی قداست و سیادت، بر دل‌ها می‌نشیند و گلگون قبایان و نیلی معجران حرم حسینی را به تماشای رشادت خویش باز می‌خواند.(مأخذ پیشین)
رنگ سپید ذوالجناح
آن سو، لشکر ستم با بیرق‌های سرخ رنگ از چادر سرخ پوش فرزند سعد، فرمان هجوم برخیمه سبز یا نیلگون حسینی بر گرفته چکمه‌های قرمز با رنگ تند بر پا کرده و گاهی برای پنهان کردن صورت زشت و خبیث خویش نقابی سرخ فام بر چهره سیاه خود بسته یا دهن‌بندی سرخ رنگ بر جلو دهان خویش نهاده، بر قاچ زین اسبان سیاه یا ابلق تکیه داده، مات و حیران به رنگ سپید ذوالجناح این اسب بهشتی نگریسته، خون سرخ از حدقه چشمان بر رخسار روان نموده، به فریاد شمر بن ذی الجوشن گوش می‌سپارند که:
نمایم قتل عام امشب از شمشیر شرر بارم / زمین کربلا را چون گل حمرا کنم امشب.(کتاب تجلی عاشورا در هنر ایران / انتشارات آستان قدس رضوی)
رنگ مصیبت‌ها
این جاست که نقاش پرده‌های مصیبت در اکسپوزیسیون و نمایش تعزیه کربلا پر سیاه به قلمدان سرخ نشانده و صحنه نمایش سوگ و الم و خاک نینوا را به رنگ «اُخر» مجسم کرده و «اکلیل» بر قبه بارگاه حسین بن علی(علیه السلام) نشانده‌است. نقاشان چهره‌های اولیاء، همیشه ایام، رخت« سبز» بر تن امام حسن(علیه السلام) (به نشانه مسموم شدن آن حضرت بأسوده الماس و زهرسبز رنگ) و «صوف سرخ» (به علامت رنگ خون و این که سرامام حسین بن علی(علیه السلام) از قفا به دست شمر دون بریده می‌شود و خونش به آبیاری درخت معرفت وایثار جاری می‌گردد) می‌پوشانند و کهکشان عالم در عزای امام حسین(علیه السلام) «سیاه‌پوش» می‌شود و ملائک به حزن و غم اشک ماتم می‌ریزند.(مأخذ پیشین)
رنگ اشعار اشک و ماتم
رفت از جهان کسی که سیه پوش گشته اند / در ماتمش ملایک هفت آسمان همه
کردم به غم «سیه» ورقـی چنـد اگر رســـد / خـطّ قبــول از قلــم شــاه کربـــلا
رنگ اسب اشقیا و اولیا
به هنگام ترسیم وقایع کربلا، در قلمرو رنگ حتی اسب اشقیا «سیاه رنگ» مجسم می‌گردد و اسب اولیاء به رنگ سپید کشیده می‌شود، انگار سیه دلی اشقیا به قلب بی‌کینه حیوان نیز اثر بخشیده و اسبان سیاه یا ابلق و کریه و زرد دندان اشقیا به اسبان خمار چشم و سپید رنگ و بیاض‌دندان اولیاء خیره شده و به چشم غرّه بدان‌ها می‌نگرند.(کتاب تجلی عاشورا در هنر ایران / انتشارات آستان قدس رضوی)
رنگ صلح جناب حُر
هر چند پرهای رنگی استوار گشته بر کلاهخود جوانان هاشمی و لشکر کوفیان نیز چنین تقدیری دارند. پر «اخضر» زینت بخش مغفر و کلاهخود حسینیان و پر ابلق و زرد و سرخ آراینده طاس‌کلاه(کلاهخود) یزیدیان است، جناب حُر هم شاید به نشانه توبه و این که رنگ سپید(نظیر بیرق سفید) علامت تسلیم است. پر سپید رنگ به مغفر و کلاهخود خویش یا به تفسیری دیگر از اشقیا بریده پر ابلق از سر برگرفته و افتخار پیوستن به اولیاء دارد، ولی سبز پوش شدن هنوز نصیبش نگشته است. هر چند در دم آخر به شفاعت امام حسین بن علی(علیه السلام) در غرفه جنان جای می‌گیرد.(مأخذ پیشین)
رنگ سبز و سرخ
در صحنه آرایی مصیبت به شیوه سمبولیسم شاخه‌ای درخت با برگ‌های سبز رنگ نماد نخلستان قرار می‌گیرد و در دارالجنان شام و دارالاماره عبیدالله بن زیاد دیوارها با کتیبه‌های سرخ آراسته می‌شود. بسیار هنگام شبیه‌خوانی که شهادت خوانی(موافق خوانی، اولیاخوانی) می‌کند با لباس معمولی در صحنه ظاهر می‌شود و در حضور جمع فقط سربندی سبز بر پیشانی می‌بندد و شبیه به اولیاء می‌خواند و شمر با بازوبندی یا حمایلی سرخ یا پیشانی بندی سرخ فام شقاوت خود رانشان می‌دهد. هر چند گاهی جوانان هاشمی افزون بر شال سبز بر کمر، پیشانی بندی سرخ که نشان سربازی است بر سر می‌بندند و نهضت سرخ حسینی را نمایش می‌دهند.(مأخذ پیشین)
مفهوم رنگها در تعزیه
در نسخه‌های تعزیه، اشقیا سیاه نامه‌اند و اندوه نامه اعمالشان تیره و تار است و دل‌هایشان سیاه و رویشان سیاه‌تر، اولیاء رخ سپیدانند و لاله رویان و سرخگون چهره‌ها و سپید بختند و سپیدنامه. هر چند رخان سپیدشان بسیار هنگام به ضرب سیلی اشقیا کبود شده است. بدین سان می‌بینیم که «رنگ» در مجالس و نسخه‌های تعزیه مفهومی خاص می‌یابد و تضاد و تقابل رنگها، شیوه رسای شرح مصائب و معرف گویای تیپ‌های نمایش مصیبت و نماد سیه رویی و تیره بختی یا سپید رویی و سر سبزی قرار می‌گیرد(درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران صفحات ۲۳۷، ۲۴۵، ۲۴۴).
.jpg)
.jpg)
