طرح مسأله و ضروت بحث
یکی از دغدغه های جوان برای ازدواج، بحث حجاب همسر می باشد. از جمله مواردی که ذهن دختران جوان را مشغول می سازد این شبهه هست که اگر چادر بپوشیم و آرایش نکنیم دیگه به چشم نمی یاییم و کسی به خواستگاری ما نمی آید و همین مسأله باعث تاخیر در ازدواجمان می شود.از طرفی پسران هم این تصور را دارند که اگر همه دختران با رعایت حجاب کامل تمام بدن خود را بپوشانند انتخاب همسر دلخواه برای آنها سخت می شود یا اینکه وقتی اسلام اجازه ازدواج با زنان اهل کتاب که مسایلی مانند حجاب و نماز و روزه و... را رعایت نمی کنند را به مرد مسلمان می دهد، آیا می توان چنین نتیجه گرفت که از نظر اسلام اعتقادات مربوط به خود فرد است و می توان با زن مسلمان بدحجاب ازدواج نمود و در کمال آرامش، زندگی مسالمت آمیز و سرشار از محبت و عشق داشت؟ در ادامه به اختصار در صدد پاسخگویی به این موارد هستیم.
حجاب و انتخاب همسر
همان طور که در ابتدا بیان شد، یکی از دغدغه های فکری پسران برای ازدواج این مسأله است که:اگر همه دختران با رعایت حجاب کامل تمام بدن خود را بپوشانند، انتخاب همسر دلخواه برای پسرها سخت می شود؟
در پاسخ به عنوان مقدمه باید بگوییم که دغدغه تشخیص ویژگی های جسمانی همسر آینده، با وجود کامل نبودن حجاب نیز برطرف نخواهد شد، چراکه حجاب ناقص نیز بخشی از ویژگی های جسمانی زنان را می پوشاند و انسان نمی تواند به تمام ویژگی های جسمانی زنان پی ببرد به خصوص این که برخی از ویژگی های جسمانی همچون خوشبویی بدن زنان - که در روایات به عنوان یکی از امتیازات جسمانی آنها ذکر گردیده - با نگاه کردن نیز قابل تشخیص نمی باشد.
اما با وجود اینکه یکی از حقوق مسلم مردان، آگاهی یافتن از ویژگی های جسمانی همسر آینده شان می باشد. جای این سؤال باقی می ماند که:
پسران و مردانی که قصد ازدواج با دختران باحجاب را دارند چگونه می توانند از معایب و محاسن همسر آینده شان مطلع گردند؟
در پاسخ این سؤال باید گفت که خوشبختانه با برگزاری مراسم رسمی خواستگاری که در اسلام و به ویژه در عرف ایران، رایج است، معمولاً اطلاعات مربوط به دختر و پسر توسط خانواده های طرفین تکمیل می گردد.[1] و افراد می توانند ویژگی های مورد نظر خود را از کسانی که به راحتی می توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند جویا شوند، چنان که این روش توسط پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نیز صورت می پذیرفت به عنوان نمونه در روایتی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) چنین آمده که:
«کَانَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله) إِذَا أَرَادَ أَنْ یَتَزَوَّجَ امْرَأَةً بَعَثَ إِلَیْهَا مَنْ یَنْظُرُ إِلَیْهَا وَ قَالَ شُمَّ لِیتَهَا فَإِنْ طَابَ لِیتُهَا طَابَ عَرْفُهَا...؛
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) وقتی می خواست زن بگیرد، یکی را می فرستاد او را ببیند و می فرمودند: گردنش را بو کن که اگر آن خوشبو باشد بویش خوب و طیب است.»[2]
علاوه بر این در دین مبین اسلام برای زمینه سازی ازدواجی آگاهانه، شرایطی فراهم گردیده تا کسانی که قصد ازدواج دارند بتوانند به خوبی از محاسن و معایب جسمانی دختر مورد نظر خود اطلاع حاصل نمایند به همین منظور، مراجع تقلید نگاه دختر و پسر را جایز دانسته اند مشروط بر این که مانعی برای ازدواج نباشد و توافق اولیه انجام گرفته باشد[3] در این صورت ازدواج با آگاهی از خصوصیات یکدیگر اتفاق می افتد و از هرزگی نگاه قبل از ازدواج و آشفتگی مقایسه ها و پریشانی تنوع طلبی ها به دور خواهند بود.
حجاب و تأخیر ازدواج
برخی از دختران جوان این سوال برایشان مطرح است که:ما دخترا اگر چادر بپوشیم و آرایش نکنیم دیگه به چشم نمی یاییم و کسی به خواستگاری ما نمی آید و همین مسأله باعث تاخیر در ازدواجمان می شود. آیا داشتن حجاب خود عامل تاخیر ازدواج نیست؟
در پاسخ به عنوان مقدمه باید بگوییم که دغدغه ازدواج در سنین جوانی برای دختران و پسران امری طبیعی است، اما نداشتن خواستگار و بالا رفتن سن ازدواج مسأله ای است که در آن عوامل متعددی دخیل هستند.
به عنوان نمونه، بالا رفتن توقعات و دامن زدن به فرهنگ تشریفات، ویژگی های جسمی و ظاهری دختران، علاقه دختران به ادامه تحصیل و همچنین انزواطلبی و پرهیز از فعالیت های اجتماعی گوشه ای از عوامل تأخیر ازدواج می باشد، از این رو تصور این که صرف داشتن حجاب عامل تاخیر در ازدواج شده و عدم رعایت آن باعث زیاد شدن خواستگاران می شود، دلیل عاقلانه و منطقی نیست.
اما راجع به موضوعاتی که در سؤال مطرح گردیده، نکات ذیل را ارائه می نماییم:
1. داشتن حجاب و حفظ عفاف، دستور صریح دین اسلام است؛ و برای یک مسلمان معتقد چه چیز بهتر و بالاتر و شیرین تر از جلب رضایت خداوند می باشد. اما حضور نامناسب دختران در جلوی دید هزاران مرد نامحرم با هدف اینکه شاید مردی او را بپسندند مسلماً مورد تأیید دین نیست و از لحظ شرعی اشکال دارد.
2. یکی از عواملی که طی سال های اخیر نقش مؤثری در ترویج بدحجابی داشته، القاء همین باور غلط و عوام فریب میان دختران می باشد، اما باید خاطر نشان نماییم که واقعیت های اجتماعی خلاف این تصور را ثابت می نماید چرا که اگر قرار بود بدحجابی زمینه ساز ازدواج سریع دختران باشد، هم اکنون باید شهرهایی مانند تهران که در آن بدحجابی زیاد است، همه دختران بدحجاب ازدواج کرده باشند در حالی که واقعیت غیر آن است.
3. کافی است نگاهی به اطراف خود (به دوستان، آشنایان، اقوام، همسایگان و...) داشت باشید. خواهید دید که دختران محجبه فراوانی هستند که ازدواج کرده اند و زندگی خیلی خوبی هم دارند و دختران فراوانی هم هستند که به حجاب اهمیتی نداده اند ولی هنوز ازدواج نکرده اند.
4. فردی که در اجتماع زندگی می کند، توسط دیگران خواهی نخواهی دیده شده و به چشم می آید. حضور در اجتماع، دید و بازدیدها، مهمانی ها و مراسم، محل تحصیل، محل کار دختران در این موقعیت ها دیده می شوند. اما باید دانست مهم ترین جاذبه امتیازات و رفتارهای آنهاست و در این میان خودنمایی و عشوه گری تأثیر منفی دارد.
5. البته ممکن است افرادی که بیشتر دنبال قیافه ظاهری هستند و از سایر معیارهای مهم ازدواج غافل اند بیشتر سراغ دخترانی بروند که ظاهری زیباتر دارند یا دختران آرایش کرده بیشتر در معرض دید دیگران باشند. اما تعدد خواستگار، دلیل برتری نیست. قرآن می فرماید:
«بسا چیزی را ناخوش دارید در حالی که آن به خیر شماست و بسا چیزی را دوست بدارید که همان، به زیان شما است.»[4]
ازدواج با بدحجاب
یکی دیگر از پرسش هایی که برای پسران درباره ملاک حجاب همسر برای ازدواج پیش می آید این است که:وقتی اسلام اجازه ازدواج با زنان اهل کتاب که مسایلی مانند حجاب و نماز و روزه و... را رعایت نمی کنند را به مرد مسلمان می دهد آیا می توان چنین نتیجه گرفت که از نظر اسلام اعتقادات، مربوط به خود فرد است و می توان با زن مسلمان بدحجاب ازدواج نمود و در کمال آرامش، زندگی مسالمت آمیز و سرشار از محبت و عشق داشت؟
ازدواج یکی از مهم ترین حوادث و رویدادها زندگی است و نقش مهمی در سرنوشت و سعادت و خوشبختی انسان و آینده فرزندان او دارد و اگر با این مسأله مهم برخوردی سطحی و احساسی صورت گیرد، پیامدهای ناگواری به بار خواهد آمد.
تناسب، همتایی و کفو همدیگر بودن جزو حساس ترین نکاتی است که باید در انتخاب همسر مورد توجه قرار گیرد. که این مسأله خود داری جنبه های مختلفی از جمله موارد ذیل می باشد:
الف. تدین و میزان پای بندی به دستورات شرع؛
ب. همتایی و هماهنگی فرهنگی و فکری؛
ج. همتایی اخلاقی و پای بندی به آداب اخلاقی.
با توجه به آنچه گفته شد در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که:
1. از نظر شرعی زنان اهل کتاب مانند مسیحی، یهودی و زرتشتی را می شود به عقد موقت درآورد ولی ازدواج دایم با آنان جایز نیست مگر اینکه به اسلام ایمان بیاورند کما این که در قرآن کریم می خوانیم:
«وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ وَ اللهُ یَدْعُوا إِلَی الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ یُبَیِّنُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ؛
و با زنان مشرک و بت پرست، تا ایمان نیاورده اند، ازدواج نکنید! (اگر چه جز به ازدواج با کنیزان، دسترسی نداشته باشید؛ زیرا) کنیز با ایمان، از زن آزاد بت پرست، بهتر است؛ هر چند (زیبایی، یا ثروت، یا موقعیت او) شما را به شگفتی آورد. و زنان خود را به ازدواج مردان بت پرست، تا ایمان نیاورده اند، در نیاورید! (اگر چه ناچار شوید آنها را به همسری غلامان با ایمان درآورید؛ زیرا) یک غلام با ایمان، از یک مرد آزاد بت پرست، بهتر است؛ هر چند (مال و موقعیت و زیبایی او،) شما را به شگفتی آورد. آنها دعوت به سوی آتش می کنند؛ و خدا دعوت به بهشت و آمرزش به فرمان خود می نماید، و آیات خویش را برای مردم روشن می سازد؛ شاید متذکر شوند!»[6]
این آیه به روشنی گویای آن است که زنان و مردان نقش مهمی در انحرافات اعتقادی همسران خود دارند از همین رو نمی توان ادعا نمود که پس از ازدواج می توان به راحتی نسبت به اعتقادات خود پایبند بود و نقش همسر را در این زمینه نادیده گرفت. به ویژه این که ازدواج پایه اصلی تکثیر نسل و پرورش و تربیت فرزندان و گسترش جامعه است و محیط تربیتی خانواده در سرنوشت فرزندان، فوق العاده مؤثر است بدیهی است که ازدواج با بیگانگان در سوق دادن فرزندان به بی اعتقادی نقش اساسی را بازی می کند.
2. وقتی علاقه دو نفر آن چنان به هم زیاد باشد که بخواهند یک عمر با هم زندگی کنند و مستحکم ترین رابطه را با هم برقرار کنند چطور در اساسی ترین مسأله زندگی که جهان بینی است اختلاف نظر دارند. اعتقاد انسان مبنای رفتار و عمل انسان می باشد چطور دو نفر با دو مرام و اعتقاد صد در صد ضد هم می توانند با تفاهم کامل عاشقانه با یکدیگر زندگی نمایند بلکه نتیجه چنین ازدواجی عدم تفاهم روحی در منزل، در تربیت فرزند و در رفتار اجتماعی است و یا خطر انحراف عقیدتی و استحاله فکری را به دنبال خواهد داشت.
3. زمانی افراد می توانند نسبت به آینده دختر بدحجاب امیدوار باشند که ابتدا درباره وی و خانواده اش تحقیق نمایند که آیا بدحجابی و یا بی‌حجابی او نوعی سهل انگاری و غفلت است و یا ریشه‌دار و برخاسته از تربیت خانوادگی اوست. تنها در صورت این که بی حجابی وی از روی غفلت باشد می توان به آینده امید داشت که محجبه گردد. اما اگر فرهنگ خانوادگی و اطرافیان او پایبند نیستند، ازدواج با او خطرناک است.
جمع بندی و نتیجه گیری
در این نوشتار به اختصار در صدد پاسخگویی به چند دغدغه جوانان درباره بحث حجاب و تأثیر آن بر انتخاب همسر و ازدواج بودیم. بیان شد که:یکی از دغدغه های فکری پسران برای ازدواج این مسأله است که اگر همه دختران با رعایت حجاب کامل تمام بدن خود را بپوشانند، انتخاب همسر دلخواه برای پسرها سخت می شود؟
در پاسخ به این مسأله مواردی ذکر گردید از جمله این که معمولاً اطلاعات مربوط به دختر و پسر توسط خانواده های طرفین در جلسه مرسوم خواستگاری رسمی تکمیل می گردد و افراد می توانند ویژگی های مورد نظر خود را از کسانی که به راحتی می توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند جویا شوند، چنان که این روش توسط پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نیز صورت می پذیرفت. علاوه بر این در دین مبین اسلام برای زمینه سازی ازدواجی آگاهانه، شرایطی فراهم گردیده تا کسانی که قصد ازدواج دارند بتوانند به خوبی از محاسن و معایب جسمانی دختر مورد نظر خود اطلاع حاصل نمایند به همین منظور، مراجع تقلید نگاه دختر و پسر را جایز دانسته اند مشروط بر این که مانعی برای ازدواج نباشد و توافق اولیه انجام گرفته باشد.
در ادامه بیان شد که از جمله مواردی که ذهن دختران جوان را مشغول می سازد این شبهه هست که:
اگر چادر بپوشیم و آرایش نکنیم دیگه به چشم نمی یاییم و کسی به خواستگاری ما نمی آید و همین مسأله باعث تاخیر در ازدواجمان می شود.
در پاسخ به این مسأله مواردی ذکر گردید از جمله این که بالا رفتن توقعات و دامن زدن به فرهنگ تشریفات، ویژگی های جسمی و ظاهری دختران، علاقه دختران به ادامه تحصیل و همچنین انزواطلبی و پرهیز از فعالیت های اجتماعی گوشه ای از عوامل تأخیر ازدواج می باشد، از این رو تصور این که صرف داشتن حجاب عامل تاخیر در ازدواج شده و عدم رعایت آن باعث زیاد شدن خواستگاران می شود، دلیل عاقلانه و منطقی نیست.
یکی از عواملی که طی سال های اخیر نقش مؤثری در ترویج بدحجابی داشته، القاء همین باور غلط و عوام فریب میان دختران می باشد، اما باید خاطر نشان نماییم که واقعیت های اجتماعی خلاف این تصور را ثابت می نماید چرا که اگر قرار بود بدحجابی زمینه ساز ازدواج سریع دختران باشد، هم اکنون باید شهرهایی مانند تهران که در آن بدحجابی زیاد است، همه دختران بدحجاب ازدواج کرده باشند در حالی که واقعیت غیر آن است.
خلاصه این که نباید از کمی خواستگاران خود و زیادی خواستگاران دیگران نگران بود. چرا که با دقت در آمار طلاق متوجه خواهیم شد که این آمار، در میان اشخاصی که با بی حجابی و خودنمایی به دنبال خواستگار بودند به مراتب بالاتر از آمار طلاق در خانواده های متدین و بین زنان با حجاب با شوهران متدین می باشد. پس خواستگار زیاد داشتن، ملاک نبوده بلکه ملاک، خواستگار خوب داشتن است.
مسأله آخری که در این مطلب به آن پرداختیم این بود که:
برخی از پسران می پرسند که آیا می توان با زن مسلمان بدحجاب ازدواج نمود و در کمال آرامش، زندگی مسالمت آمیز و سرشار از محبت و عشق داشت؟
در پاسخ گفتیم که ازدواج یکی از مهم ترین حوادث و رویدادها زندگی است و نقش مهمی در سرنوشت و سعادت و خوشبختی انسان و آینده فرزندان او دارد و اگر با این مسأله مهم برخوردی سطحی و احساسی صورت گیرد، پیامدهای ناگواری به بار خواهد آمد.
زمانی افراد می توانند نسبت به آینده دختر بدحجاب امیدوار باشند که ابتدا درباره وی و خانواده اش تحقیق نمایند که آیا بدحجابی و یا بی‌حجابی او نوعی سهل انگاری و غفلت است و یا ریشه‌دار و برخاسته از تربیت خانوادگی اوست. تنها در صورت این که بی حجابی وی از روی غفلت باشد می توان به آینده امید داشت که محجبه گردد. اما اگر فرهنگ خانوادگی و اطرافیان او پایبند نیستند، ازدواج با او خطرناک است.
پی‌نوشت‌ها:
1. احمدی جلفایی، حمید، حجاب برتر، قم، آثارامین، 1391 ش، اول، ص 122.2. مکارم الأخلاق، طبرسی، ص 198.
3. خمینی، سید روح الله موسوی، مترجم: اسلامی، علی، تحریر الوسیله، ترجمه، 4 جلد، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ 21، 1425 هـ.ق، ج3، ص 437.
4. بقره (2)، آیه 216.
5. رهبری، روح الله، چند پرسش و پاسخ اساسی درباره حجاب، قم، پیام مقدس، 1389ش، دوم، ص 62.
6. بقره (2)، آیه 221.
